Józef Struś

Z Wikipedii

Józef Struś (1510-1568) - nadworny lekarz Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta, burmistrz Poznania, naukowiec wsławiony badaniami tętna.

Urodził się w 1510 roku w Poznaniu, a zmarł 6 marca 1568 również w Poznaniu. Wybitny lekarz i humanista. Jego rodzicami byli Mikołaj piwowar i Elżbieta, córka poznańskiego burmistrza. Dwukrotnie żonaty: w latach 1543 - 1552 z Polikseną Unglerówną, a od maja 1554 do swojej śmierci z Katarzyną Strochówną. Obie były córkami zamożnych, poznańskich patrycjuszy. Oba małżeństwa były również bezdzietne.

Naukę rozpoczął w szkole miejskiej przy kolegiacie Marii Magdaleny, następnie w Akademii Lubrańskiego. W latach 1525-1529 odbył studia lekarskie na Uniwersytecie Krakowskim. Z tego okresu jego życia pochodzi poemat poświęcony jego wykładowcy - Cyprianowi z Łowicza. Po uzyskaniu tytułu bakałarza wrócił na krótko do Poznania, aby wysłuchać wykładów wybitnego humanisty - Krzysztofa Hegendorfera. Podczas tego pobytu zbliżył się do najpotężniejszego wielkopolskiego rodu magnackiego Górków oraz dworu biskupa gnieźnieńskiego Jana Latalskiego, którym poświęcił kilka utworów. Napisał również komentarze do Astrologii Lukiana z Samosaty. W 1531 uzyskał na krakowskiej uczelni tytuł magistra. A w 1532 rozpoczął studia na Uniwersytecie w Padwie. Podczas studiów rozpoczął tłumaczenie dzieł Galena i Hipokratesa, jeszcze w trakcie studiów w 1535 nadano mu godność wicerektora uniwersytetu a pod koniec tego samego roku po zdanych egzaminach uzyskał tytuł doktora i profesora nadzwyczajnego medycyny teoretycznej.

Wykładał ją w Padwie do 1537, kiedy to zakończył studia, opierając się głównie na tłumaczonym przez siebie Galenie. Rozpoczął również badania nad tętnem. W 1537 na prośbę J. Chojeńskiego - kanclerza Uniwersytetu Krakowskiego wrócił do Krakowa, gdzie podjął wykłady, jednak gdy po śmierci kanclerza i zwolnieniu przez to katedry medycyny nie otrzymał jej przeniósł się do Poznania, gdzie został lekarzem Andrzeja Górki.

Następnie polecony przez Górkę Zygmuntowi Staremu udał się z jego córką, księżniczką Izabelą Jagiellonką, narzeczoną Jana Zápolyi na dwór węgierski. Prowadził tam praktykę lekarską, tłumaczył dalsze dzieła Galena, które wydał w Wenecji oraz prowadził dalsze badania nad tętnem. Następnie przez pewien czas był zarządcą jednej z węgierskich prowincji. Po powrocie do Polski posłował z Andrzejem Górką na dworze Tureckim, gdzie również praktykował, lecząc sułtana Sulejmana II.

W 1541 wrócił do Poznania, choć w dalszym ciągu podróżował po kraju i Europie wraz z A. Górką (posłował m. in. na sejmy). W tym czasie zakupił w mieście kilka nieruchomości co uczyniło go jednym z najbogatszych patrycjuszy. W 1555 w drukarni Oporina, w Bazylei wydał wynik 20 letnich badań: Sphygmicae artis iam mille ducentos perditae et desideratae libri V., w którym wyróżnił podstawowe pięć typów tętna, ich znaczenie diagnostyczne oraz zaznaczył wpływ temperatury i stanu nerwowego na tętno. Później z tego traktatu korzystał w swych pracach William Harvey. Sława jaką zdobył J. Struś sprawiła, że w latach 1557/1558 i 1558/1559 wybierano go na burmistrza Poznania. W 1559 został nadwornym lekarzem króla Zygmunta II Augusta.

Zmarł na dżumę zaraziwszy się nią podczas niesienia pomocy ubogiej ludności podczas epidemii.

[edytuj] Bibliografia

• Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.) Wielkopolski Słownik Biograficzny, Warszawa-Poznań 1983, PWN ISBN 83-01-02722-3