Epoka Meiji

Z Wikipedii

Japonia
To jest artykuł z cyklu: Historia Japonii
Mudoki Jōmon Yayoi Yamato Kofun Asuka Nara Heian Kamakura Muromachi Azuchi Momoyama Edo Meiji Taishō Shōwa Heisei
Wikiprojekt · Portal · Kategoria · Zadanie

Epoka Meiji (1868-1912, jap. 明治時代 – Meiji-jidai; wymowa: Meidzi) – Epoka oświecenia zwana również restauracją Meiji lub mniej poprawnie rewolucją Meiji, a dosłownie Epoka światłych rządów, to okres w historii Japonii rozpoczynający się wstąpieniem na tron młodego cesarza Mutsuhito w 1868. Okres ten odpowiada europejskiemu Odrodzeniu. Japonia w tej epoce stała się potęgą Azji.

Obalenie shōgunatu rozpoczyna początek modernizacji Japonii na wzór europejski.

Po ponad dwustuletnim okresie izolacji, Japonia zmuszona została do otwarcia się w 1854 r. na handel z ówczesnymi mocarstwami. W następnych latach napływ tanich towarów przemysłowych spowodował kryzys półfeudalnych manufaktur i rzemiosła, jak również kryzys władzy feudalnej w Japonii. W ich wyniku miały miejsce liczne bunty ludności oraz w latach 1867-1868 wojna domowa Boshin. W wojnie tej odwieczni wrogowie z regionów Satsuma i Choshu za sprawą mediacji Sakamoto Riomy wystąpili przeciw ponad dwustuletniej uzurpacji władzy przez shogunów z rodu Tokugawa. Pokonawszy siły shoguna, którym udało się nawet na pewien czas stworzyć na Hokkaido secesyjną Republikę Ezou, samuraje ci przywrócili władzę w ręce cesarza. Cesarz Mutsuhito przybrał tytuł 'Meiji' (jap. oświecony) symbolicznie zaznaczając tym samym nadejście nowych czasów.

Po wojnie urząd shōguna został zniesiony i cesarz odzyskał bezpośrednią władzę w państwie. Przeniósł on stolicę z Kioto do Edo, zmieniając jego nazwę na Tokio. Miasto to odbudowywało się wtedy po wielkim trzęsieniu ziemi z 1857 r. i pożarach, które strawiły papierowo-drewnianą zabudowę i spowodowały śmierć 107 tys. ludzi.

W roku 1868 dokonał się przełom w ustroju władzy. Struktury feudalne zostały zniesione przez przejęcie lenn od samurajów, którym wypłacono odprawy pieniężne. Wprowadzono powszechne szkolnictwo, stypendia dla studiujących za granicą, zreformowano służbę zdrowia, administrację, sądownictwo i ówczesny system monetarny. Wprowadzono powszechny obowiązek służby wojskowej i zreorganizowano armię na wzór pruski.

Matsuhito

Japonia podjęła wówczas ambitnie współzawodnictwo gospodarcze z Zachodem. Korzystając szeroko z zagranicznych specjalistów, maszyn, urządzeń i wynalazków, budowano nowoczesny przemysł, utworzono wielkie koncerny bankowo-przemysłowe Mitsui, Mitsubishi, Sumitomo i inne. Utworzono pocztę, zbudowano pierwszą linię kolejową z Tōkyō do Jokohamy. Modernizacja i gwałtowny postęp jaki się wówczas dokonał były w dużej mierze zasługą nowej klasy rządzącej, która doszła do władzy po restauracji Meiji, tzw. oligarchia Meiji. Wśród ludzi, którzy zyskali największy wpływ na rządy w erze Meiji oraz przyczynili się do ogromnego postępu technicznego byli przede wszystkim członkowie tzw. wyprawy Iwakury Tomomi, która w latach 1871-1873 zwiedziła Europę Zachodnią i Amerykę oraz dość pobieżnie kraje Bliskiego i Dalekiego Wschodu. Po powrocie, ludzie ci objęli odpowiedzialne funkcje w państwie i stanęli na czele procesu modernizacji Japonii rozwijając przemysł, szkolnictwo wyższe i czyniąc istotny wkład w kulturowe i intelektualne życie Japonii. Jednakże to szybkie przyspieszenie cywilizacyjne, jakiego doświadczała Japonia, nie spodobało się wszystkim. Zwłaszcza duża część samurajów czuła się oszukana, jako że wraz ze zniesieniem lenn i japońskiego podziału klasowego, wiązała się pauperyzacja tej klasy oraz stopniowe tracenie znaczenia. Gdy rząd pozbawił ostatecznie samurajów pensji wypłacanych jako rekompensata za utracone grunty, w kraju zawrzało i doszło do wybuchu rebelii w Satsumie w 1877 r. na której czele stanął niegdysiejszy przywódca sił cesarza z czasów restauracji Meiji, Saigo Takamori. Jako że obie strony dysponowały już zachodnim uzbrojeniem, rebelia była krwawa, lecz przegrana rebeliantów którzy w sile 25000 ludzi stanęli przeciwko 60-tysięcznym siłom Cesarza w bitwie pod Saratoyamą, w której to Saigo odniósł śmierć, sprawiła że proces restauracji został ocalony.

Nowe warunki gospodarki kapitalistycznej powodowały jednak napięcia w stosunkach społecznych. Toteż powstały różne organizacje walczące o prawa pracownicze, zawiązały się pierwsze japońskie partie polityczne. W wyniku ich działalności, nacisków i walki, w której szczególnie odznaczył się Itagaki Taisuke (założyciel pierwszej partii politycznej w Japonii, Partii Liberalnej (Jiyu-to)), wprowadzona została w cesarstwie w 1889 r. Konstytucja Meiji, a w 1890 r. parlament, jednakże ona utrwaliła centralną władzę i absolutyzm cesarski.

Pod koniec XIX wieku Japonia rozpoczęła szeroką ekspansywną politykę we Wschodniej Azji. W 1894 r. Japończycy w wojnie z Chinami rozbili armię Chin w Mandżurii i zagarnęli wyspy Tajwan i Peskadory. Jednak w wyniku interwencji mocarstw zachodnich musieli wycofać się z Półwyspu Liaotang i Port Artura w Mandżurii, a Korea stała się państwem niezależnym.

W 1900 r. Japonia wzięła udział, wespół z mocarstwami europejskimi i USA, w stłumieniu tzw. powstania bokserów w Chinach, a przy okazji ustaliła swój protektorat nad Koreą. Natomiast w 1904 r. wszczęła wojnę z Rosją. Zakończyła się ona pełnym zwycięstwem Japończyków, którzy pokonali wojska rosyjskie pod Mukdenem w Mandżurii, opanowali na powrót Półwysep Liaotang i Port Artur, niszcząc rosyjską Flotę Oceanu Spokojnego w Port Artur, a następnie zniszczyli nieomal całkowicie rosyjską flotę bałtycką w bitwie pod Cuszimą.

W zawartym po wojnie z Rosją traktacie pokojowym, Japonia odzyskała południową część Sachalinu i utwierdziła swe wpływy w regionie północno-wschodnich Chin. W 1910 r. dokonała aneksji Korei. Odtąd Japonia stała się najpotężniejszym państwem na Dalekim Wschodzie, a głównym kierunkiem jej zaborczej ekspansji stała się Mandżuria i północne Chiny. Zamiar ich opanowania stał się później podstawowym powodem przystąpienia Japonii w 1914 r. do pierwszej wojny światowej.