Edward Said
Z Wikipedii
Edward Said (ur. 1935 - zm. 25 września 2003 na białaczkę) - lewicowy intelektualista, profesor amerykański pochodzenia palestyńskiego, wykładowca na Uniwersytecie Columbia. Teoretyk literatury, komparatystyki, autor książek i esejów. Przez wiele lat członek władz Organizacji Wyzwolenia Palestyny, od czasu porozumień z Oslo krytyk Jasera Arafata i władz Autonomii Palestyńskiej. Porozumienia z Oslo uznawał za nieproporcjonalnie korzystne dla Izraela. Był przeciwnikiem dwupaństwowego rozwiązania konfliktu izraelsko-palestyńskiego, wypowiadając się na rzecz ustanowienia państwa dwunarodowego.
Uznawany za głównego rzecznika Palestyńczyków w USA.
Najbardziej znaną pozycją książkową Edwarda Saida pozostaje Orientalizm, w którym analizuje dyskursy akademickie, tworzące w świecie zachodnim obraz Orientu, prezentując wielowątkową perspektywę historyczną, filologiczną, hermeneutyczną itd. Said dekonstruuje je jako wiedzę służącą panowaniu i dominacji, inkorporującą w swe ciało mity i nie służącą harmonii międzycywilizacyjnej. Człowiek Orientu jawi się w nich jako istota bierna, irracjonalna i zarazem przedmiot szczególnego zainteresowania człowieka Zachodu.
Położył w sposób spektakularny podstawy pod teorię studiów postkolonialnych swym Orientalizmem z 1978 roku (wyd. polskie 2005). Palestyńczyk, profesor literatury, chrześcijanin mieszkający w USA, podjął problematykę sposobu przedstawiania Orientu w dyskursie zachodnim. Doszedł do wniosku, iż w pracach występuje głęboko zakorzeniony i powtarzający się obraz Innego, wyrażający zachodni styl dominacji, który nosi w sobie piętno władzy i przewagi nad Orientem, jest to więc obraz fałszywy. Dyskurs zachodni zasadza się na optyce zewnętrznej i Said pokazuje, w jaki sposób „obiektywizował” on rzeczywistość Orientu poprzez sztukę, literaturę, nauki społeczne. Mechanizmy te wyrażają się w formule Kiplinga: Wschód jest Wschód, Zachód jest Zachód. Said poddaje rekonstrukcji pojęcie orientalizmu, także polską jego odmianę (na przykładzie Mickiewicza). Orientalista, mianowicie, opisuje Wschód całkowicie na potrzeby Zachodu. Badacz właściwie nie jest zainteresowany poznaniem, a jedynie wskazaniem cech odróżniających od ustalonych formuł. Przestawia tendencyjnie, jednostronnie, zewnętrznie. „Produktem zewnętrznego spojrzenia” nazywa Said sztukę Ajschylosa, Persowie, gdzie autor oswaja Orient, wprowadzając zachodnich bohaterów.
Błędem dyskursu było charakteryzowanie Orientu, jako czegoś irracjonalnego, upadłego w przeciwieństwie do rozumnego, dojrzałego i normalnego Zachodu. To Zachód nadawał tożsamość Orientowi, sam tworzył jego obraz i brał go za realny. Orientalizm to zaś zespół ograniczeń, zawężenie myśli, narzucone przez europocentryzm. Said równocześnie zdefiniował orientalizm na kilka sposobów:
· jako sposób badań kulturowych określonego terytorium, · jako sposób myślenia oparty na ontologicznym i epistemologicznym rozróżnieniu Wschodu i Zachodu, · jako system myślenia prowadzący do dyskursywnego wykluczenia Wschodu, · jako korporacyjny system popularyzowania Wschodu.
Edward Said postawił tezę mówiącą, iż percepcja definiuje dyskurs. Orientalizm (a więc dyskurs na temat Orientu, zrodzony w XVIII wieku) nie ma zakotwiczenia w realnej rzeczywistości i jest jedynie wartościującą jej interpretacją. Orient od zawsze stanowił dla Zachodu przedmiot kontroli, a równocześnie, jako Inny, niepokoił i fascynował. Orientalizm objaśniał tę fascynację i legitymizował nadrzędną pozycję Zachodu poprzez różny status cywilizacyjny.
