Delfiny oceaniczne
Z Wikipedii
| Delfinowate | |
 Delfiny pacyficzne |
|
| Systematyka | |
| Domena | eukarioty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | strunowce |
| Podtyp | kręgowce |
| Gromada | ssaki |
| Podgromada | ssaki żyworodne |
| Szczep | łożyskowce |
| Rząd | walenie |
| Podrząd | zębowce |
| Rodzina | delfinowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Delphinidae | |
| Gray, 1821 | |
 Systematyka w Wikispecies |
|
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Delfiny oceaniczne, delfinowate (Delphinidae) - rodzina ssaków wodnych z rzędu waleni i podrzędu zębowców. Należą do niej delfiny oceaniczne i przybrzeżne, których naturalnym środowiskiem życia jest woda słona.
Spis treści |
[edytuj] Budowa
Zwierzęta te mają wrzecionowate ciało, o długości od 1 do 5 m (największe do 8 m), wydłużone szczęki uzbrojone w liczne stożkowe zęby. Skóra delfinów jest gładka, z rzadka może mieć szczątkowe owłosienie. Gruczoły skórne delfina wydzielają śluz zmniejszający opór środowiska i umożliwiający im osiągać zadziwiające prędkości. Na końcu ogona znajduje się fałd skórny, pełniący funkcję poziomej płetwy ogonowej; jest to główny narząd ruchu delfina. Twarz delfinów zawdzięcza swój charakterystyczny wygląd czołu zawierającemu melon, czyli okrągły narząd odgrywający rolę w echolokacji (zob. zmysły), oraz szczękom wydłużonym na kształt dzioba. Uzębienie u niektórych gatunków może być bardzo liczne.
Szkielet dostosowany jest do środowiska życia zwierzęcia. Kości czaszki zachodzą na siebie ściśle, kręgi szyjne uległy połączeniu i unieruchomieniu. Szkielet pokryty jest grubą warstwą mięśni i tkanki tłuszczowej zapewniającej utrzymanie ciepła. Delfiny mają duży mózg o silnie pofałdowanej korze mózgowej, będący powodem wysokiej inteligencji i rozwoju psychicznego, porównywalnego z rozwojem szympansów. Często wypływają na powierzchnię, by zaczerpnąć powietrza. Służą do tego nozdrza z jednym otworem, usytuowane na czubku głowy, za oczami. Płuca delfina są proporcjonalnie niewiele większe od ludzkich (około 1,5 raza), jednak delfiny wykorzystują tlen efektywniej i magazynują go w mięśniach, dzięki czemu mogą długo przebywać pod wodą.
Kolor ciała delfinów typowo składa się z różnych odcieni szarości. Grzbiet jest wyraźnie oddzielony od reszty ciała ciemniejszym ubarwieniem, brzuch jest jaśniejszy. To podstawowe tło często jest uzupełnione różnymi liniami i polami o rozmaitych odcieniach i kontrastach.
[edytuj] Odżywianie
Delfiny są drapieżnikami, ich pożywienie stanowią ryby (najczęściej sardyny, makrele, śledzie, dorsze), głowonogi (ośmiornice, mątwy, kałamarnice) a także skorupiaki i robaki. Chwytają ofiarę przy pomocy stożkowatych zębów, a następnie połykają w całości. Gatunki o wydłużonym pysku z wieloma małymi zębami polują przede wszystkim na ryby, a delfiny o krótkich pyskach z mniejszą liczbą zębów chwytają zazwyczaj głowonogi. Wyjątkiem jest orka, największy przedstawiciel rodziny delfinowatych, która poluje głównie na zwierzęta stałocieplne: foki, pingwiny i inne walenie. Duże skupiska delfinów występują w pobliżu prądów wznoszących, gdyż wypływająca na powierzchnię woda z dna jest bogata w substancje odżywcze i stanowi pożywkę dla planktonu, który przyciąga ławice ryb.
[edytuj] Pływanie
Delfiny są znakomitymi pływakami, poruszają się dzięki ruchom całego ciała w dół i w górę, a pomagają im w tym silne płetwy ogonowe. Płetwy brzuszne służą do sterowania i pomagają w utrzymaniu równowagi. Delfiny potrafią osiągać prędkości zbliżone do 50 km/h. Często wyskakują ponad powierzchnię wody. Czasem wykonują przy tym akrobatyczne figury; przypisuje się im z tego powodu skłonność do zabawy. Obdarzone są dużą ciekawością, zbliżają się do statków, aby dać się nosić ich falom.
Nurkują do głębokości 260 metrów, ale tylko w poszukiwaniu pożywienia. Częstotliwość oddechów delfina, który znajduje się na powierzchni, znacznie się waha - od 1 do 6 na minutę. Delfiny butlonose mogą wstrzymywać oddech do około piętnastu minut.
[edytuj] Życie stadne
Delfiny żyją w gromadach (czasem w parach). Liczba osobników w grupie nie jest stała, niektóre osobniki opuszczają stado i przyłączają się do innego. Na miejscach bogatych w pożywienie gromady mogą łączyć się w stada liczące nawet do tysiąca osobników. Często też z powodu małej ilości pożywienia na danym terytorium duże stada dzielą się na mniejsze.
Delfiny potrafią stosować taktykę w polowaniu. Gromada okrąża ławicę i zacieśnia krąg, strasząc ryby wydawanymi świstami i wypuszczanymi pęcherzykami powietrza . Im mniejsza jest grupa, tym silniejsza hierarchia samców i samic. Pomiędzy członkami grupy powstają silne więzi. W obliczu zagrożenia słabsze osobniki są otaczane przez silniejsze i bronione. Zdarza się, że delfiny towarzyszą rannemu lub choremu osobnikowi, pomagając mu utrzymywać się na powierzchni, aż do samego końca. Może to być jedna z przyczyn osiadania delfinów na plażach.
W toku ewolucji delfiny wypracowały skomplikowane metody porozumiewania się za pomocą różnych dźwięków: klekotu, pisków, gwizdów. Z badań wynika, że niektóre potrafią imitować ludzki śmiech, a nawet mowę.
[edytuj] Zmysły
Głównym zmysłem delfinów jest słuch. Słyszą dźwięki o częstotliwości do 153 kHz. Mogą odbierać sygnały stereofoniczne, dzięki czemu określają kierunek, z którego dochodzi dźwięk. Węch występuje u delfinów w postaci szczątkowej. Oczy przystosowane są do widzenia pod wodą i w powietrzu. Delfiny posiadają zdolność wydawania ultradźwięków i posługują się echolokacją, pozwala ona lokalizować nawet niewielkie obiekty zagrzebane w mule (fale dźwiękowe przechodzą przez ciała stałe), sondować głębokość, oceniać kierunek i porozumiewać się na duże odległości. Dźwięki powstające podczas wydmuchiwania powietrza przez nozdrza są skupione przez zbiornik tłuszczowy na czole (tzw. melon), który działa na zasadzie soczewki. Odbite od różnych obiektów dźwięki trafiają do ucha środkowego przez kanał tłuszczowy w wydrążeniu szczęki dolnej. Dzięki analizie odbitego echa, w mózgu powstaje dokładny obraz otoczenia. Szybka analiza tych informacji możliwa jest dzięki znacznej liczbie komórek mózgowych delfina. Delfiny są mniej aktywne w nocy. Zamykają wtedy oczy na przemian, by dać odpocząć poszczególnym partiom mózgu. Czasem jednak dostosowują się do zwyczajów swoich ofiar i polują także w nocy.
[edytuj] Rozmnażanie
Organy rozrodcze usytuowane są w fałdach skóry na brzuchu. Samice parzą się tylko co cztery do pięciu lat. U samców cykl płciowy powtarza się co rok. W tym czasie samiec może zapłodnić więcej niż jedną samicę. Ciąża trwa kilka miesięcy w zależności od gatunku,zwykle około roku. Przed porodem samica oddala się od stada, czasem towarzyszy jej inna samica, która pomaga przy porodzie. "Samica-akuszerka" jest później jedynym delfinem dopuszczanym w pobliże potomka. Poród odbywa się pod powierzchnią wody, trwa od pół do dwóch godzin. Młode rodzi się zwykle ogonem naprzód. Po porodzie młode wypływa na powierzchnię, żeby zaczerpnąć powietrza. Samica delfina ma dwa sutki położone na brzuchu. W odróżnieniu od ssaków lądowych młode delfiny nie ssą - mleko wciskane jest do sutków i pyska oseska w wyniku skurczów mięśni matki. Cielę pobudza gruczoły mleczne poprzez dotknięcie sutka. Młody delfin ssie mleko przez ponad dwa lata. Przeciętna długość życia delfinów pospolitych i butlonosych wynosi około 20 lat, ale niektóre gatunki dożywają nawet 50 lat.
[edytuj] Środowisko
Delfiny zamieszkują morza i oceany całego świata (jednak masowo występują w cieplejszych rejonach). Ich bliscy krewniacy, delfiny słodkowodne, występują też w dorzeczach słodkich tropikalnych rzek, takich jak: Orinoko, Amazonka, La Plata, Ganges, Brahmaputra oraz Jangcy. Delfiny słodkowodne uważane są za najbardziej pierwotną grupę waleni. Posiadają one szereg cech przystosowawczych, na przykład ruchomą szyję umożliwiającą poruszanie głową, oraz szerokie płetwy piersiowe, które ułatwiają manewry.
[edytuj] Ewolucja delfinowatych
Delfiny pochodzą od drapieżnych ssaków lądowych - prakopytnych żyjących około 50 mln lat temu. (zobacz ewolucja waleni)
[edytuj] Systematyka
- Cephalorhynchus
- Cephalorhynchus commersonii - delfin czarnogłowy
- Cephalorhynchus eutropia - delfin chilijski (delfin czarny)
- Cephalorhynchus heavisidii - tonin
- Cephalorhynchus hectori - delfin Hektora
- Delphinus
- Feresa
- Feresa attenuata - orka mała
- Globicephala
- Globicephala macrorhynchus - pilot
- Globicephala melas - grindwal
- Grampus
- Lagenodelphis
- Lagenodelphis hosei - delfin malajski (delfin Frasera)
- Lagenorhynchus
- Lagenorhynchus acutus - delfin białoboki (delfin białoboki południowy)
- Lagenorhynchus albirostris - delfin białonosy
- Lagenorhynchus australis - delfin południowy
- Lagenorhynchus cruciger - delfin krzyżowaty
- Lagenorhynchus obliquidens - delfin północny (delfin białoboki północny)
- Lagenorhynchus obscurus - delfin ciemny
- Lissodelphis
- Lissodelphis borealis - delfin północny (delfin czarnopłaszczowy)
- Lissodelphis peronii - delfin płaszczowy
- Orcaella
- Orcaella brevirostris - delfin krótkogłowy
- Orcinus
- Peponocephala
- Peponocephala electra - delfin grubogłowy
- Pseudorca
- Sotalia
- Sotalia fluviatilis - delfin amazoński
- Sotalia guianensis
- Sousa
- Sousa chinensis - delfin garbaty
- Sousa plumbea
- Sousa teuszii - delfin garbogrzbiety
- Stenella
- Stenella attenuata - delfin tropikalny
- Stenella clymene - delfin nadobny
- Stenella coeruleoalba - delfin pręgoboki
- Stenella frontalis - delfin uzdeczkowy
- Stenella longirostris - delfin długoszczęki
- Steno
- Tursiops
[edytuj] Delfiny a człowiek
Są łatwe do oswojenia i bez trudu poddają się tresurze. Często są trzymane w specjalnych basenach (tak zwanych delfinariach), gdzie urządzane są pokazy ich tresury. Delfiny fascynowały ludzi od starożytności. Wielokrotnie zdarzało się, iż delfiny ratowały rozbitków lub broniły ludzi przed drapieżnikami, dlatego wiąże się z nimi wiele legend i opowieści. Najstarsze dowody obcowania ludzi z delfinami to rysunki skalne w północnej Norwegii, pochodzące z około 2200 lat przed naszą erą. Wiele okazów starożytnej sztuki użytkowej przedstawia delfiny. 600 lat przed naszą erą Ezop napisał bajkę "Małpa i delfin". Starożytni Grecy karali zabicie delfina śmiercią. Rzymianie bili monety z wytłoczonym delfinem. W mitologii aborygenów australijskich istnieją legendy o tym, że delfiny przybyły z gwiazdozbioru Syriusza, aby nauczyć ludzi radości i spontaniczności w życiu. W średniowieczu widok wieloryba albo delfina uważano za dobrą wróżbę.
Obcowanie z delfinami ma działanie terapeutyczne dla osób z zaburzeniami psychosomatycznymi. Leczenie przy pomocy obcowania z delfinami nazywa się delfinoterapią.
Marynarka Wojenna USA wykorzystuje delfiny do walki. Tresuje się je do wykrywania i stawiania min, jako kamikadze do przenoszenia ładunków na własnym ciele, aż do atakowania ludzi pod wodą celem zabijania nurków strony przeciwnej. Delfinom nakłada się wtedy na pysk specjalne "aparaty bojowe", przypominające kastety. Nurek, trafiony takim przyrządem, nie ma szans na przeżycie.
Delfiny są łowione dla mięsa i tłuszczu. Często też giną, dostając się przypadkiem w sieci trałowców. Niektóre gatunki uzyskały status zagrożonych wyginięciem. Walkę o zaprzestanie ich połowów prowadzą różne organizacje ekologiczne, szczególnie na dużą skalę Greenpeace.
[edytuj] Bibliografia
- Scott O´Dell Wyspa niebieskich delfinów ISBN 3-423-07257-1
- Don E. Wilson & DeeAnn M. Reeder (editors). 2005.: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed), Johns Hopkins University Press (en). [dostęp 26 listopada 2007].
