Białorusini w Polsce

Z Wikipedii

Według danych zebranych w spisie powszechnym z 2002 r. w Polsce żyje ok. 50 tysięcy Białorusinów, w większości zamieszkujących tereny województwa podlaskiego (najwięcej w Białymstoku - 7,5 tys.). Wynik ten jest kwestionowany przez działaczy stowarzyszeń tej mniejszości, różni się także znacznie od wcześniejszych szacunków. Piotr Eberhardt szacował w 1992 roku liczebność polskich Białorusinów na 215 tysięcy osób^[1], według szacunków Marka Hołuszki Polskę zamieszkiwało 200-230 tysięcy osób należących do białoruskiej mniejszości narodowej^[2]. Używanie języka białoruskiego w kontaktach domowych zadeklarowało w trakcie spisu 40,6 tys. osób.

Spis treści 1 Obszar zamieszkania 2 Życie społeczne 3 Szkolnictwo 4 Życie polityczne 5 Mniejszość w mediach 6 Znani polscy Białorusini 7 Linki zewnętrzne 8 Przypisy

[edytuj] Obszar zamieszkania

96,6% białoruskich deklaracji narodowościowych zebranych w trakcie spisu z 2002 roku przypada na województwo podlaskie, które jest tradycyjnym obszarem zamieszkania mniejszości białoruskiej, stanowiącej na jego obszarze ludność autochtoniczną. Wg wyników spisu Białorusini aż w czterech gminach stanowią bezwzględną większość mieszkańców, czym odróżniają się od innych zamieszkujących w Polsce mniejszości (oprócz nich jedynie mniejszość litewska stanowi bezwzględną większość mieszkańców gminy Puńsk). W dwunastu gminach (w tym w dwóch miastach- Bielsku Podlaskim i Hajnówce) mniejszość ta stanowi ponad 20% mieszkańców, co na mocy przepisów ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym daje jej prawo do ubiegania się o wprowadzenie dwujęzycznych nazw obiektów geograficznych oraz używanie swego języka jako pomocniczego w kontaktach urzędowych. 21 czerwca 2007 roku uchwałę o wprowadzeniu języka białoruskiego jako pomocniczego w administracji samorządowej przegłosowała Rada Miejska Hajnówki.^[3]

Gminy ze znaczną liczbą Białorusinów w strukturze narodowościowej (według ostatniego spisu powszechnego; podana jest procentowa liczba obywateli polskich narodowości białoruskiej):

• Gmina Czyże (81, 81)
• Gmina Dubicze Cerkiewne (81,33)
• Gmina Orla (68,93)
• Gmina Hajnówka (64,91)
• Gmina Narew (49,23)
• Gmina Bielsk Podlaski (46,68)
• Gmina Narewka (47,27)
• Gmina Kleszczele (41,83)
• Gmina Czeremcha (28,71)
• Hajnówka (26,41)
• Gmina Gródek (23,07)
• Bielsk Podlaski (20,66)
• Gmina Nurzec Stacja (16,36)
• Gmina Michałowo (14,17)
• Gmina Milejczyce (13,09)
• Gmina Białowieża (11,54)

[edytuj] Życie społeczne

Do głównych organizacji i stowarzyszeń mniejszości białoruskiej należą Białoruskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne w Polsce, Związek Białoruski w RP, Związek Młodzieży Białoruskiej, Białoruskie Stowarzyszenie Literackie "Białowieża", Białoruskie Towarzystwo Historyczne, Stowarzyszenie Dziennikarzy Białoruskich, Białoruskie Zrzeszenie Studentów. Najważniejsze tytuły prasowe to tygodnik Niwa, miesięcznik społeczno-kulturalny Czasopis oraz półrocznik Białoruskie Zeszyty Historyczne. Do największych imprez kulturalnych mniejszości białoruskiej w Polsce zaliczają się Festiwal Białoruskiej Muzyki Młodzieżowej "Basowiszcza", Festiwal "Piosenka Białoruska" w Białymstoku, Bielska Jesień Bardów, Święto Kultury Białoruskiej w Białymstoku, Święto "Kupalle" w Białowieży. Zdecydowana większość przedstawicieli mniejszości białoruskiej należy do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, toteż istotną rolę w podtrzymywaniu tożsamości narodowej mniejszości odgrywa prasa i organizacje prawosławne, w szczególności: miesięcznik "Przegląd Prawosławny", Bractwo Prawosławne św. Cyryla i Metodego, Młodzieżowe Bractwo Prawosławne.

[edytuj] Szkolnictwo

Według danych GUS swojego języka ojczystego uczy się, w 39 szkołach publicznych, 8 tys. dzieci i młodzież należących do mniejszości białoruskiej. Według Kuratorium (2004/2005) języka białoruskiego uczyło się 3628 dzieci, w tym 1768 w 23 szkołach podstawowych, 1034 w 14 gimnazjach, 826 w liceach. 8122 to liczba wszystkich uczniów tych szkół, większość z których nie uczy się białoruskiego.

Od kilku lat obserwuje się nieznaczną tendencję spadkową, spowodowaną głównie niżem demograficznym.

[edytuj] Życie polityczne

Przedstawiciele społeczności białoruskiej zasiadają we władzach samorządowych województwa podlaskiego, dysponując większością w radach niektórych powiatów i gmin. W trakcie wyborów w 2001 organizacje mniejszości białoruskiej poparły posłów Eugeniusza Czykwina i Aleksandra Czuża oraz senatora Sergiusza Plewę (wszyscy trzej SLD-UP).

W wyborach do podlaskiego sejmiku wojewódzkiego w 2002 na listę Białoruskiego Komitetu Wyborczego, mającego być alternatywą zwłaszcza dla cieszącego się dużym poparciem podlaskich mniejszości SLD oddano 15.544 głosy (4,11%). Najwięcej głosów zebrali Sokrat Janowicz (1.736), Jan Czykwin (4.846) oraz Eugeniusz Wappa (5.134). Kontrowersje wzbudził podział na okręgi wyborcze, w którym powiaty z dużą ilością mniejszości połączono razem z powiatami etnicznie polskimi o silnych sympatiach prawicowych (np powiat siemiatycki i bielski połączone zostały w jeden okręg wyborczy z powiatami wysokomazowieckim i zambrowskim)^[4].

W wyborach parlamentarnych w 2005 roku mandat poselski udało się uzyskać jedynie Eugeniuszowi Czykwinowi, który zdobył 14.181 głosów i jest obecnie jedynym przedstawicielem mniejszości w parlamencie.

Szerokim poparciem wśród podlaskich Białorusinów cieszy się również Włodzimierz Cimoszewicz, niedoszły kandydat na prezydenta RP w wyborach prezydenckich w 2005, którego żelazny elektorat zamieszkuje zwłaszcza w powiecie bielskim, hajnowskim i siemiatyckim. Od początku lat dziewięćdziesiątych Cimoszewicz zabiegał o głosy wyborców na terenie Podlasia jako kandydat w wyborach prezydenckich, a następnie w wyborach do Sejmu.

Dla wielu polskich Białorusinów Cimoszewicz stał się naturalnym kandydatem, ponieważ nigdy oficjalnie nie zaprzeczył pogłoskom o swoim rzekomym pochodzeniu. Pojawiają się głosy, że rozpowszechnianie tych pogłosek było w istocie korzystne dla samego zainteresowanego, gdyż dzięki temu udało mu się zdobyć na wiele lat szerokie poparcie społeczności białoruskiej w Polsce, nie tylko dla siebie, ale również dla swojego ugrupowania (na listach Sojuszu Lewicy Demokratycznej w województwie podlaskim wielokrotnie znajdowali się autentyczni Białorusini, m. in. przewodniczący Białoruskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Jan Syczewski czy przedstawiciele mniejszości prawosławnej, jak np. działacz Unii Chrześcijańsko-Społecznej Eugeniusz Czykwin)^[5].

Z drugiej jednak strony argument o rzekomym białoruskim pochodzeniu Cimoszowicza był wykorzystywany przez przeciwników politycznych jako element negatywnej kampanii^[6], odwołujący się do istniejącej w niektórych społecznościach niechęci do Białorusinów lub prawosławnych, a także polegający na budowaniu prostych skojarzeń z autorytarnym reżimem Aleksandra Łukaszenki.

W wyborach do podlaskiego sejmiku wojewódzkiego w 2006 roku na Białoruski Komitet Wyborczy oddano 7.914 głosów (2,05%). Najwięcej głosów z tej listy zdobyli Jan Czykwin (2.405), Eugeniusz Wappa (1.669) i Eugeniusz Mironowicz (1.119). Mimo, że BKW nie uczestniczył w podziale mandatów, to ostatecznie w składzie sejmiku znalazło się trzech radnych kojarzonych z mniejszością białoruską. Przedstawiciele mniejszości znaleźli się również w składach rad miejskich. W Białymstoku 4 mandaty uzyskali kandydaci Forum Mniejszości Podlasia, którzy wystartowali z list Platformy Obywatelskiej. W Bielsku Podlaskim 7 mandatów w 21-osobowej Radzie Miasta zdobyła złożona z organizacji białoruskich Koalicja Bielska. W Hajnówce 6 mandatów w 21-osobowej Radzie przypadło Białorusko-Ludowemu Komitetowi Wyborczemu.^[7].

W wyborach do podlaskiego sejmiku w 2007 roku Białoruski Komitet Wyborczy poparło 2,19% głosujących. Obok Białorusinów z list BKW wystartowali wtedy także po raz pierwszy przedstawiciele mniejszości litewskiej.

[edytuj] Mniejszość w mediach

Pierwsza audycja w języku białoruskim pojawiła się na antenie Radia Białystok już w 1956 roku. Obecnie stacja ta nadaje codziennie program w języku białoruskim pod nazwą "Pad znakam Pahoni". Raz w tygodniu nadawany jest program "Pażadalnaja pieśnia". Oprócz tego na antenie radia nadawane są audycje religijne: "Duchounyja sustreczy" oraz "Pierad wychodam u carkwu". TVP3 Białystok nadaje raz w tygodniu informacyjno-publicystyczny program Tydzień Białoruski poświęcony życiu białoruskiej mniejszości narodowej w Polsce. Radio Racja nadaje po przerwie trwającej od 2002 roku.

[edytuj] Znani polscy Białorusini

• Nadzieja Artymowicz - poetka
• Eugeniusz Czykwin - działacz społeczny, polityk
• Małgorzata Dmitruk - grafik
• Jan Czykwin - poeta, tłumacz, historyk literatury
• Sokrat Janowicz - pisarz
• Antoni Mironowicz - historyk
• Eugeniusz Mironowicz - historyk
• Sergiusz Plewa - działacz spółdzielczy, polityk
• Jan Syczewski - działacz społeczny, polityk
• Leon Tarasewicz - malarz
• Eugeniusz Wappa - redaktor naczelny "Niwy"
• Stefan Kopa - muzyk, folklorysta, animator kultury

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Bialorus.pl - portal mniejszości białoruskiej w Polsce
• Strona Związku Młodzieży Białoruskiej

Przypisy