Archipelag Arktyczny
Z Wikipedii
Archipelag Arktyczny (ang. Arctic Archipelago, franc. Archipel Arctique) - zespół wysp kanadyjskich położonych na Oceanie Arktycznym; swoim zasięgiem obejmuje większość terytorium Nunavut oraz fragment Terytoriów Północno-Zachodnich. Dawniej archipelag ten był częścią Dystryktu Franklina.
Archipelag Arktyczny podzielony jest na dwie grupy wysp – południową i północną, zwaną Wyspami Królowej Elżbiety. Dwie grupy wyraźnie oddzielone są od siebie ciągiem południkowo ułożonych cieśnin. Począwszy od wschodu są to: Cieśnina Lancastera, Cieśnina Barrowa, Cieśnina Viscounta Melville'a i Ciesnina Maclure'a.
Archipelag Arktyczny ma powierzchnię około 1,4 miliona km², a zamieszkuje go ok. 12 tysięcy ludzi. Archipelag składa się z 36 563 wysp, 94 głównych o powierzchni powyżej 130 km², i 36 469 mniejszych.
Poniżej przedstawiona jest tabela wysp archipelagu. Warto zauważyć, że trzy główne wyspy wchodzące w jego skład znajdują się w pierwszej dziesiątce największych wysp świata.
| # | Wyspa | Powierzchnia (km²) |
Populacja (2001) |
Miejsce wg. powierzchni: | |
|---|---|---|---|---|---|
| na świecie | w Kanadzie | ||||
| 1 | Ziemia Baffina | 507 451 | 9563 | 5 | 1 |
| 2 | Wyspa Wiktorii | 217 291 | 1707 | 9 | 2 |
| 3 | Ziemia Ellesmere'a | 196 236 | 168 | 10 | 3 |
| 4 | Wyspa Banksa | 70 028 | 114 | 24 | 5 |
| 5 | Wyspa Devon | 55 247 | 0 | 27 | 6 |
| 6 | Wyspa Axela Heiberga | 43 178 | 0 | 32 | 7 |
| 7 | Wyspa Melville'a | 42 149 | 0 | 33 | 8 |
| 8 | Wyspa Southampton | 41 214 | 721 | 34 | 9 |
| 9 | Wyspa Księcia Walii | 33 339 | 0 | 40 | 10 |
| 10 | Wyspa Somerset | 24 786 | 0 | 46 | 12 |
| 11 | Wyspa Bathursta | 16 042 | 0 | 54 | 13 |
| 12 | Wyspa Księcia Patryka | 15 848 | 0 | 55 | 14 |
| 13 | Wyspa Króla Williama | 13 111 | 960 | 61 | 15 |
| 14 | Wyspa Ellefa Ringnesa | 11 295 | 0 | 69 | 16 |
| 15 | Wyspa Bylota | 11 067 | 0 | 79 | 17 |
Od zachodu archipelag otoczony jest przez Morze Beauforta, od północy przez Ocean Arktyczny, na wschodzie znajduje się Grenlandia, Morze Baffina i Cieśnina Davisa, a na południu Zatoka Hudsona oraz kontynentalna część Kanady. We wschodniej części Archipelagu Antarktycznego występują liczne lodowce.
Od lat siedemdziesiątych XVI wieku Wyspy Arktyczne znajdowały się w strefie wpływów brytyjskich, dopiero w roku 1850, wraz z powołaniem Dystryktu Franklina, Kanadyjczycy przejęli nad nimi całkowitą kontrolę. Kanada przyznaje sobie większe terytorium, rozciągające się aż do Bieguna Północnego, aczkolwiek nie wszystkie państwa uznają te roszczenia. Ponadto, Stany Zjednoczone nie respektują zwierzchności swoich północnych sąsiadów nad wodami wewnętrznymi archipelagu.
