Ikonostas

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Ikonostasis frå Bodskapskyrkja, Kreml i Moskva

Ein Ikonostasis (evt. Ikonostas) (av gr. ikon bilete og stasis å stå, tilstand), no. ikonostase, er ein biletveggvegg i ei ortodoks kyrkje. Denne veggen er den mest særprega og kanskje viktigaste liturgiske delen av ei ortodoks kirke.

Veggen delar kirkerommet i to. Bak ikonostasen er alterrommet (Koret i vestleg tradisjon) der presten og diakonen gjer teneste ved alteret, og framføre ikonostasen er kyrkjeskipskipet der dei truande held seg. Denne inndelinga betyr også inndelinga mellom det himmelske og den jordiske verda (jf. ikonteologien), og røtene til den går tilbake til Tempelet i Jerusalem. Der skilte «forhenget» mellom det aller heilagste og det heilagste.

Sjølve ikonostasen vaks fram i mange etappar, men nådde sin noverande form i den ortodokse kyrkja på 1300-tallet. På Balkan var ikonostasen liten og tok ikkje særleg plass, medan den i den russisk-ortodokse kyrkja vart stor og raga høgt i kyrkjerommet.

Sjølve ikonostasen er vanlegvis utforma etter eit nøye mønster. Det er som regel minst tre radar. I nedste rad er det tre dører, i midten den såkalla kongedøra. Den har gjerne bilete (ikon) av evangelistane og evt. nattverden, og er døra som gjev adgang til alteret. Mellom dørene er det som regel lokale motiv som får plass. Sidedørene gjev adgang til diakonikon og prothesis. I den mellomste raden er normalt den viktigste delen av ikonostasen å finne. Rett over kongedøra er Deesisen (gr. forbedar) med bilete av Kristus Pantokrator (gr. allherskar). Ved sida av han finn vi nærmast theotokos, Gudberaren Maria og Johannes Døyparen. Vidare utover på begge sider er det erkeenglar, apostlar og helgenar (med martyrar, undergjerarar og kyrkjelærarar). I øvtste rad finn vi ting som angår kyrkja (festdagane), den gamle pakt (Adam til Moses, profetane) og krossfestinga. Øverst troner Den heilage treeininga.