Jan Vos (dichter)
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Jan Vos (Amsterdam, ca. 1610 - aldaar, begraven 12 juli 1667) was een Nederlands letterkundige. Hij schreef toneelstukken en gedichten. Hij was glazenmaker van beroep en leverde in die functie alle ruiten voor het nieuwe stadhuis op de Dam. Jan Vos speelde een belangrijke rol als regisseur van toneelstukken en als regent van de schouwburg. Hij organiseerde in opdracht van de burgemeesters optochten en liet tientallen praalwagens met taferelen versieren, die soms kritiek, spot en afkeuring, opleverden.
[bewerk] Biografie
Jan Vos trad op 20 februari 1639 op het oude stadhuis in het huwelijk met Grietje Gerrets (1616 - 1651), die hoogzwanger was. Ze kregen twee kinderen: Jan, die slechts enkele dagen leefde en Maria, die in 1664 de eerste steen zou leggen voor de nieuwe schouwburg). Jan Vos was van goede komaf en woonde in de Kalverstraat 202. Hij ging er prat op dat hij geen talen kende, behalve de Nederlandse. Met zijn Aran en Titus, in 1641 verschenen, was zijn naam, te voren zo goed als onbekend, ineens gevestigd. Casper van Baerle bewonderde het werk, ondanks of vanwege een als pudding opgediende prins, een gebakken Moor en geestverschijningen. In het stuk wordt hetzelfde onderwerp als dat van Titus Andronicus van Shakespeare behandeld.
In de Klucht van Oene (1642) wordt een aantal oneerlijke praktijken gehekeld van Amsterdamse kooplui en industriëlen; bakkers, die te licht brood verkopen; kleermakers, die zich stukken toe-eigenen van het laken door de klant gekocht; glazemakers, die met de kwantiteit glas en zijdeververs, die met de zijde knoeien. Ook makelaars, lommerdhouders, pachters, kassiers, notarissen en secretarissen, waarden, molenaars, dokters, barbiers, apothekers en boekhandelaars passeren de revue.
Jan Vos was een gezochte tafelgenoot bij de families Bicker en Huydecoper en Six, voor wie hij gelegenheidsgedichten maakte. Dat leidde ertoe dat hij vaak als een familiepoëet wordt aangemerkt. Hij was eveneens bevriend met dichter en boekhandelaar Jacob Lescaille, die veel van zijn toneelstukken uitgaf. In 1651 behoorde hij tot de samenstellers van het bundel Verscheyde Nederduytse gedichten, een poging om schilders en dichters van verschillende richtingen en religie bij elkaar te brengen. In 1657 luisterde hij het huwelijk van Jan J. Hinlopen en Leonora Huydecoper op.
Jan Vos is negentien jaar lang hoofd van de Schouwburg van Van Campen geweest, samen met Tobias van Domselaer en Johannes Serwouters. Vos behoorde tot de Muiderkring, waar een lid van de familie Bicker tot drost was benoemd. Hij regisseerde toneelwerken van Vondel mogelijk met kunst en vliegwerk. Vos had een goed gevoel voor wat het publiek wilde zien; herhaaldelijk droeg de stadsregering hem het ontwerpen en de regeling der optochten en praalvertoningen op. In 1654 organiseerde Vos tien voorstellingen, waarmee de Vrede van Westminster werd gevierd. Bij het bezoek, dat Christina van Zweden in 1656 aan Amsterdam bracht, kreeg zij acht vertooningen of schilderyen van Jan Vos te zien. In 1659 brachten Amalia van Solms en haar dochter een bezoek aan Amsterdam. Er waren twintig taferelen gemaakt. Nicolaes Tulp verzette zich krachtig tegen de heidense goden en godinnen, die bij de intocht waren te zien. Bij het bezoek van Maria Henrietta Stuart, de weduwe van Willem II, bleek op een van de praalwagens de onthoofding van haar vader Karel I van Engeland voorgesteld te zijn. Vos reed te paard voorop en werd het mikpunt van kritiek.
| Bronnen, noten en/of referenties: |
|
