Gouda
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
.png/220px-Bevolkingspiramide_-_Gemeente_Gouda_(2007).png)
Gouda (
uitspraak (info·uitleg)) is een stad en gemeente in het hart van Zuid-Holland in Nederland. Graaf Floris V verleende de stad in 1272 stadsrechten.
Gouda staat bekend om zijn Goudse kaas, die nog steeds verhandeld wordt op de donderdagse kaasmarkt. Ook geniet de stad bekendheid door de fabricage van kaarsen, pijpen en stroopwafels. In eerdere tijden heeft Gouda een aanzienlijke lakenindustrie en een groot aantal bierbrouwerijen gekend. Verder is Gouda bekend om de jaarlijkse kaarsjesavond waar gewoontegetrouw door de burgemeester uit het Lucas evangelie wordt gelezen. De kerstboom wordt jaarlijks geschonken door de Goudse zustergemeente Kongsberg in Noorwegen.
Inhoud |
[bewerk] Geografie
De stad ligt aan de Hollandse IJssel bij de samenvloeiing met de Gouwe. De naam Gouda betekent volgens een theorie Dam in de Gouwe. Waar deze dam dan gelegen zou hebben, of wie deze zou hebben opgeworpen is echter nog nooit aangetoond. Andere oude namen voor de stad zijn Golda en Tergouw. Volgens een andere theorie zou de naam slaan op de gouden gloed die het water van de Gouwe, ooit een veenstroom, heeft gehad. Deze werd dan veroorzaakt door het veen dat door het heldere water zichtbaar was.
Gouda ligt langs rijksweg A12, die ter hoogte van Gouda de gekanaliseerde Gouwe kruist door middel van het Gouwe Aquaduct. De stad is met twee treinstations (en er zijn er nog eens 2 gepland voor de komende jaren) via een van de drukste spoorwegen in Nederland verbonden met Den Haag, Rotterdam en Utrecht. De lightrail, een nieuw type 'sneltram' op de zogenaamde RijnGouweLijn, rijdt naar Alphen aan den Rijn met aansluiting op de trein naar Leiden. Voorheen reden hier 'gewone' stoptreinen van de NS met een stop op de tussenliggende stations Waddinxveen, Waddinxveen Noord en Boskoop. Het is de bedoeling dat de lightrailverbinding via het centrum van Leiden wordt doorgetrokken naar Noordwijk in het kader van het project RijnGouwelijn.
De gemeentegrenzen vallen vrijwel samen met de stadsgrenzen, behalve ten westen van de Gouwe; daar liggen de buurtschappen Broek, Broekhuijzen en Thuil. De nieuw te ontwikkelen woonwijk Westergouwe brengt hier verandering in: De stad breidt zich uit tot aan de grens met de gemeente Moordrecht.
Anno 2007 staat de uitbreiding van de gemeente Gouda opnieuw ter discussie. Gouda en haar buurgemeenten denken daar verschillend over. Gedeputeerde Staten zullen hierover in de komende tijd een besluit nemen, na raadpleging van de betrokken gemeenten, waarbij de provincie een voorkeur heeft voor een oplossing die gedragen wordt door alle betrokken gemeenten
[bewerk] Wijkindeling
De gemeente Gouda is verdeeld in dertien wijken:
| Wijk | Inwoners (2006) |
|---|---|
| Achterwillens | bij Gouda Noord |
| Binnenstad | 6 550 |
| Bloemendaal | 9 900 |
| Gouda Noord | 9 590 |
| Gouda Oost | bij Kort Haarlem |
| Goverwelle | 12 110 |
| Korte Akkeren | 9 640 |
| Kort Haarlem | 10 270 |
| Nieuwe Park | bij Binnenstad |
| Oostpolder in Schieland | 120 |
| Stolwijkersluis | 410 |
| Plaswijck | 12 800 |
| Westergouwe | - |
| Gemeente Gouda totaal: | 71 390 |
 |
|
- Bron: CBS, 2006
[bewerk] Statistische gegevens
De gemeente Gouda heeft per 1 februari 2008 70.807 inwoners (bron: CBS). De oppervlakte bedraagt 1.811 ha, de bevolkingsdichtheid is 42,0 inwoners per ha. Op 1 januari 2006 waren er 29.991 woningen. De meeste Gouwenaren werken in de gezondheidszorg (24%), de zakelijke dienstverlening (16%), de industrie (11%) en in de detailhandel (10%). Het werkloosheidspercentage bedroeg (per 1 januari 2006) 9%: er waren 2.911 niet werkende werkzoekenden op een beroepsbevolking van 34.044. Op dezelfde datum waren er 32.657 personen werkzaam in de gemeente [1]
[bewerk] Samenstelling college B&W
Na de verkiezingen van 2006 werd in Gouda een college gevormd door PvdA, CDA, ChristenUnie en GroenLinks.
De portefeuilleverdeling is als volgt:[2]
- Wim Cornelis (PvdA), burgemeester, openbare orde en veiligheid
- Siebe Keulen (PvdA), wethouder, eerste loco-burgemeester, economische zaken, recreatie en toerisme en cultuur
- Marco Kastelein (CDA), wethouder, tweede loco-burgemeester, stedelijk beheer, milieu en sport
- Harro Janssen (Christen Unie), wethouder, financiën en verkeer
- Arnout Menkveld (Groen Links), wethouder, volkshuisvesting en onderwijs
- Marion Suijker (PvdA), wethouder, welzijn, zorg en sociale zaken
[bewerk] Het wapen van Gouda
"In rood een paal van zilver, ter weerszijden vergezeld van drie paalsgewijs geplaatste zespuntige sterren van goud. Het schild gedekt met een vijfbladige kroon van goud en omgeven door een doornenkrans; en vastgehouden door twee omziende leeuwen van natuurlijke kleur. Onder het wapen de spreuk "Per aspera ad astra" (door moeilijkheden -letterlijk: door de dorens - naar de sterren). [3]"
 Zie Wapen van Gouda voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Het gemeentewapen van Gouda vindt waarschijnlijk zijn oorsprong in het familiewapen van de heren Van der Goude, die een belangrijke rol hebben gespeeld in de geschiedenis van Gouda.
| Zie Van der Goude voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
[bewerk] Geschiedenis
|
|
|
De naam Gouda wordt in 1139 voor het eerst vermeld in een oorkonde van de bisschop van Utrecht. In de geschiedenis van Gouda wordt de ontwikkeling beschreven van een kleine versterkte nederzetting aan de samenvloeiing van Hollandse IJssel en Gouwe rond 1300 tot een middelgrote provinciestad in de eenentwintigste eeuw.
[bewerk] De Sint-Janskerk
De Sint-Jan is de langste kruiskerk van Nederland. De 123 meter lange kerk is mede bekend vanwege de gebrandschilderde ramen, "de Goudse glazen". Twintig van de zeventig ramen zijn gemaakt door de gebroeders Crabeth. De ramen werden geplaatst tussen 1530 en 1603 en vormden al in de zeventiende eeuw een toeristische trekpleister. Na de Reformatie ging men gewoon verder met plaatsing van de ramen, waarbij de thema's wel veranderden. Schenkers van de ramen waren onder andere Willem van Oranje en zijn vrouw Anna van Saksen, evenals hun gezworen vijand koning Filips II en zijn vrouw 'Bloody' Mary Tudor. Deze gotische kerk dateert uit de 15e en 16e eeuw, maar de historie van het gebouw gaat verder terug. De kerk behoort tot de Top 100 der Nederlandse UNESCO-monumenten.
[bewerk] Cultuur
[bewerk] Musea
- Museum De Moriaan voormalig museum voor plateel. Het museum "De Moriaan" wordt eind 2007 omgedoopt in Nationaal Farmaceutisch Museum de Moriaan.
- MuseumgoudA (voormalig Catharina Gasthuis), met altaarstukken uit de late Middeleeuwen. In stijlkamers zijn objecten uit het vroegere dagelijks leven te zien.
- Museum De verborgen tijd, met moderne kunst.
- Kaaswaag (zie foto)
- Binnenhaven openluchtmuseum Turfsingel. De schepen zijn niet te bezichtigen.
- Verzetsmuseum over het Zuid-Hollandse verzet.
[bewerk] Bibliotheek
De openbare bibliotheek is gevestigd in het voormalige weeshuis aan de Spieringstraat. Daarnaast zijn er vestigingen in de wijken Bloemendaal en Goverwelle. In de wijken Kort Haarlem, Oosterwei en Achterwillens komt de boekenwagen, een mobiele bibliotheek voor jongeren tot 9 jaar. In de Korte Akkeren is een bibliotheekvoorziening voor schooljeugd ondergebracht bij de Brede school.
[bewerk] Overige culturele voorzieningen
- De Goudse schouwburg
- Kunstcentrum Burgvliet, een regionaal ontmoetingscentrum voor beeldende kunstenaars
- Kunstuitleen Gouda
[bewerk] Bezienswaardigheden
- Het oude stadhuis op de Markt, een van de oudste gotische stadhuizen van Nederland, gebouwd uit natuursteen tussen 1448 en 1450, na de laatste grote stadsbrand.
- De zeventiende-eeuwse Waag, eveneens op de Markt, gebouwd door Pieter Post in 1668.
- De Sint-Janskerk, een gotische kruiskerk met gebrandschilderde ramen.
- De vier gekroonden, een laat gotisch huis aan de Naaierstraat 6 te Gouda; het pand staat - evenals de Sint Janskerk - op de Top 100 der Nederlandse UNESCO-monumenten.
- De Waaiersluis in de Hollandsche IJssel ten oosten van Gouda.
- De drie nog bestaande molens van Gouda.
| Bezienswaardigheden van Gouda in beeld | ||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
[bewerk] Evenementen
- Kaasmarkt, iedere donderdag in de zomermaanden.
- "Gouda bij kunstlicht" in de maanden december en januari met als vast onderdeel "Gouda bij kaarslicht", de zogenaamde kaarsjesavond, op de tweede dinsdag van december.
[bewerk] Producten
Gouda dankt haar naamsbekend voornamelijk aan een viertal producten: kaas, kaarsen, aardewerk en stroopwafels.
[bewerk] Kaas
Al sinds de middeleeuwen worden er op de weekmarkt van Gouda kazen verhandeld, die in boederijen in de regio gemaakt werden. In de 16e eeuw woedde er een heuse 'kaasoorlog' tussen Schoonhoven en Gouda toen Karel V Schoonhoven toestemming gaf om kaas te verhandelen. Na een slepend conflict trok Gouda aan het langste eind.[4] De kaasmarkten hebben tot ver in de twintigste eeuw in Gouda plaatsgevonden. De volvette kaas dankt zijn naam aan het feit dat hij in Gouda werd verhandeld, waarbij het stadsbestuur zorgde voor een kwaliteitscontrole. De kazen werden in de Waag gewogen. Door de opkomst van zuivelfabrieken verloor deze markt haar betekenis. Nu is er nog slechts sprake van een vanwege het toerisme in stand gehouden kaasmarkt.
[bewerk] Kaarsen
De in 1853 door A.A.G. van Iterson samen met een tweetal anderen gestichte Stearine Kaarsenfabriek zorgde lange tijd voor veel werkgelegenheid in Gouda. Tevens werd de "Goudse kaars" een belangrijk exportartikel.
[bewerk] Aardewerk
Het Gouds aardewerk is ontstaan uit de pijpenindustrie, die vanaf het begin van de 17e eeuw een belangrijke vorm van werkgelegenheid vormde. In de tweede helft van de twintigste eeuw is de plateelindustrie grotendeels uit Gouda verdwenen, deels door vertrek en deels door faillissementen.
[bewerk] Stroopwafels
De Goudse stroopwafels worden sinds het eind van de 18e eeuw in Gouda gebakken. Er bestaan diverse - door de Goudse bakkers geheim gehouden - recepten voor de stroopwafel.
[bewerk] Natuur
Binnen de gemeentegrenzen liggen de natuur- en recreatiegebieden Noorderhout (langs de A12) en Goudse Hout. Ten noordoosten van de stad ligt in de gemeente Reeuwijk een uitgestrekt merengebied, de Reeuwijkse plassen. Deze "plassen" zijn in de 18e eeuw ontstaan door de turfwinning en hebben inmiddels een recreatieve functie gekregen.
[bewerk] Sport
Gouda heeft weinig teams of sporters aan de landelijke top. Waterpolovereniging GZC Donk is daarop een uitzondering. De 1e zeventallen van de mannen en de vrouwen spelen in de hoogste landelijke divisie. Het vrouwenzevental van GZC Donk is zelfs een aantal keer landskampioen geworden en strijdt nog steeds mee om het kampioenschap.
Op individueel vlak zijn er de atleten Rutger Smith en Laura Molenaar en turnster Verona van de Leur. De Schaatsclub Gouda heeft ook veel schaatsers en schaatssters van niveau voortgebracht. Onder andere Ralf van der Rijst, Emiel de Jager, Tim Salomons, Andrea Nuyt, Paulien van Deutekom, Ted-Jan Bloemen, Emili Gale en Lars Elgersma hebben bij Schaatsclub Gouda geschaatst.
Gouda heeft 6 voetbalclubs: GC&FC Olympia, ONA, SV Gouda, CVV Jodan Boys, GSV en SV Donk. Er is ook een hockeyvereniging: GMHC Gouda.
Grote sportevenementen zijn er nauwelijks in Gouda. Het dartstoernooi Masters of Gouda wordt jaarlijks georganiseerd en de Ronde van het Groene Hart, een wielerwedstrijd door Zuid-Holland, komt langs Gouda. Op atletiek gebied geniet de Goudse Nationale Singelloop (met een wedstrijdparcours van 10 kilometer) een meer dan plaatselijke bekendheid.
[bewerk] Bekende Gouwenaars
| Zie Lijst van Gouwenaars voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
[bewerk] Aangrenzende gemeenten
| Aangrenzende gemeenten | ||
|---|---|---|
| Waddinxveen | Reeuwijk | |
 |
||
| Moordrecht | Ouderkerk | Vlist |
[bewerk] Zustersteden
Solingen (Duitsland)
Gloucester (Verenigd Koninkrijk)
Kongsberg (Noorwegen)
In Gouda zijn enkele straten vernoemd naar deze steden. Dit zijn de Solingenstraat, de Gloucesterstraat en de Kongsbergstraat.
[bewerk] Andere vriendschappelijke relaties met steden in het buitenland
Imzouren (Marokko) - na de zware aardbeving in 2004 werd bijgedragen aan de wederopbouw van een school
Elmina (Ghana) - vanuit de VNG gestarte projectrelatie
[bewerk] Externe links
- Website van de gemeente Gouda
- Toegangspoort tot Cultuur Historisch Gouda; samengesteld door inwoners uit de stad onder redactie van de Openbare Bibliotheek Gouda, het Streekarchief Midden-Holland en MuseumGoudA
| Bronnen, noten en/of referenties: |
|
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden in de categorie Gouda van Wikimedia Commons. |
| Gemeente Gouda |  |
|---|---|
|
Stad: Gouda Wijken: Binnenstad · Korte Akkeren · Bloemendaal · Plaswijck · Gouda Noord · Kort Haarlem · Goverwelle · Stolwijkersluis · Oostpolder in Schieland |
|
