Gavrilo Princip

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Gavrilo Princip (ook wel Gabriël Princip; Cyrillisch: Гаврило Принцип) (Obljaj, Bosnië, 25 juli 1894 – Theresienstadt, Oostenrijk-Hongarije, 28 april 1918) werd bekend als de moordenaar van aartshertog Franz Ferdinand van Oostenrijk, een daad die de directe aanleiding voor de Eerste Wereldoorlog vormde. Het moordwapen was een FN Model 1910 gemaakt door de Belgische fabrikant Fabrique Nationale.

[bewerk] Levensloop

Princip was de zoon van een postbode, de vierde in een reeks van negen kinderen. In Bosnië zat hij op de middelbare school, maar in 1912 vertrok hij naar Belgrado, waar hij zijn studie afrondde. Na het afstuderen voegde hij zich bij de geheime Bosnisch-Servische socialistische beweging, de "Zwarte Hand". De twee daarop volgende jaren heeft hij gewijd aan deze beweging.

In 1912 had Princip geprobeerd dienst te nemen in het Servische leger dat op het punt stond Macedonië binnen te vallen. Hij werd echter door de ijzervreter majoor Tankosic geweigerd met de woorden: Je bent te klein en te zwak! Ga naar huis voor ik je in elkaar sla! Diep vernederd keerde Princip terug, met het voornemen te bewijzen dat ook hij een daad kon stellen, en beslist niet klein en zwak was.

Op 28 juni 1914 bezochten de Oostenrijks-Hongaarse troonopvolger Franz Ferdinand en zijn vrouw Sophie Chotek de Bosnische hoofdstad Sarajevo (Bosnië was geannexeerd door Oostenrijk-Hongarije sinds 1908). De dag was echter slecht gekozen, want op 28 juni herdacht men in het naburige Servië het einde van de Servische onafhankelijkheid in de Middeleeuwen (zie Kosovo) na de slag op het Merelveld in 1389.

[bewerk] De moord

Princip en een aantal medestudenten broedden het plan uit om Franz Ferdinand te liquideren en legden dit plan voor aan de leiding van de Zwarte Hand. Deze reageerde terughoudend, maar bezorgde de groep toch een aantal wapens en cyanidecapsules. Een aantal leden van de Zwarte Hand stond klaar langs de route om Franz Ferdinand te vermoorden. Toen ze, na lang wachten, langskwamen, gooide een van hen een bom naar hun auto, maar deze stuiterde er weer uit en kwam onder de auto met officieren achter hen terecht. Drie van hen raakten gewond. Gavrilo Princip en zijn maten raakten ontmoedigd en gaven er de brui aan. Princip zelf droop af en ging naar een 'broodjesbar'.

Ferdinand stond erop de dag af te werken volgens de agenda, maar veranderde later van gedachten; hij wilde naar het ziekenhuis om de gewonde officieren te bezoeken. Zijn chauffeur nam de verkeerde afslag, waardoor zij, ironisch genoeg, oog in oog kwamen te staan met Gavrilo Princip, die net uit de broodjesbar kwam. Voor Princip kwam deze ontmoeting uiteraard geheel onverwacht, maar toch zag hij zijn kans schoon en nam hij zijn pistool. Hij vuurde drie schoten af. Ferdinand werd geraakt in de nek en Sophie werd geraakt in de buik. De derde kogel was eigenlijk bedoeld voor Oskar Potorek, militair gouverneur van Bosnië. Ferdinand en Sophie overleden; ze lieten drie kinderen achter. In feite was dit het begin van de Eerste Wereldoorlog. Princip slikte de cyanide (cyaankali) die hij gekregen had, maar het bleek - achteraf uiteraard - een verouderde capsule, de stof was niet fataal. De Zwarte Hand had de jonge heethoofden vanaf het begin al niet serieus genomen.

Zie ook: Moord op Frans Ferdinand van Oostenrijk

De aanslag was feitelijk gezien zeer knullig opgezet. De grote vraag was vooral hoe het uiteindelijk gelukt is. Door het pure toeval dat Franz Ferdinand besloot de officieren in het ziekenhuis te bezoeken, dat de chauffeur de verkeerde afslag nam en stilstond, en dat Princip toevallig door de voordeur van de kroeg naar buiten stapte, kon Princip de kroonprins van zijn leven beroven. Ten gevolge hiervan werd een keten van gebeurtenissen in gang gezet die leidde tot de Eerste Wereldoorlog.

Tijdens de rechtszaak in Sarajevo werd Princip op 28 oktober 1914 veroordeeld tot twintig jaar gevangenisstraf, de maximale straf voor iemand jonger dan twintig jaar. Waarschijnlijk had hij al tuberculose opgelopen voordat hij in de gevangenis kwam. Enige tijd later moest een arm worden geamputeerd als gevolg van bot-tuberculose. Hij verbleef twee jaar in de gevangenis bij Theresienstadt (Kleine Festung)

Hij overleed kort daarna in een ziekenhuis vlakbij de gevangenis.

[bewerk] Trivia

In All For You Sophia van Franz Ferdinand zitten een aantal verwijzingen naar de moord.

Op het album Iets van een Clown van Herman van Veen, staat het door Rob Chrispijn geschreven Princip, dat over de moord gaat.