Gallisch

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Gallisch is naam van een intussen uitgestorven P-Keltische taal¹⁾ die men in Gallië (een groot deel van West-Europa, vaak synoniem voor het gebied van het huidige Frankrijk) sprak voor de Romeinen en later de Franken de regio binnenvielen. Het behoort tot de vasteland-Keltische talen, een groep van Keltische talen die nu volledig is uitgestorven. Het Gallisch is slechts gekend van schaarse, kleine geschriften en vermeldingen bij antieke auteurs.

De morfologie van het Gallisch kende tamelijk ingewikkelde verbuigingen, in 6 of 7 naamvallen. Door de culturele en politieke overheersing van Rome ging het Gallisch langzaamaan verloren. In sommige gebieden hield de taal echter stand tot aan de verovering van Gallië door de Franken in de 5e eeuw. Gregorius van Tours vermeldde in de 6e eeuw in zijn geschriften dat in zijn streek nog wat mensen Gallisch spraken.

Eén van de bronnen die ons iets meer over het Gallisch vertellen, is de Coligny-kalender, die men in Coligny (Frankrijk, vlakbij Lyon) heeft gevonden. Daarop vond men de namen van de maanden en ook een beschrijving van elke dag als "gelukkig" of "ongelukkig." Het Gallisch werd geschreven in verschillende alfabetten: het Griekse, het Latijnse en ook het Etruskische.

Sporen van het Gallisch kunnen we heden ten dage nog steeds terugvinden in het Bretons, de Keltische taal die tot op vandaag in Bretagne gesproken wordt. Ook zijn er elementen van het Gallisch overgebleven in het Frans en in nog grotere mate in het Waals. Deze invloeden zijn echter zeer gering en daarom is er over het Gallisch, net als over vele andere uitgestorven Keltische talen, weinig bekend.

In Nederland en België zijn plaatsnamen te vinden die waarschijnlijk een Gallische oorsprong hebben, vooral in de Nederlands en Belgisch Limburg. Voorbeelden hiervan zijn Tongeren en Gronsveld.

[bewerk] Voetnoten

¹⁾ Net zoals het Welsh, Cornish, Bretons, Cumbrisch, Ivernisch (vroege Ierse taal van Gallo-Belgische oorsprong) en mogelijk ook het Pictisch. Het Keltiberisch, Gaelisch en Shelta zijn Q-Keltische talen. (Ogham inscripties attesteren het Gallisch als P-Keltisch, daar het woord voor "zoon" het P-Keltische -mabos of -mapos in plaats van het Q-Keltische -maccos of -maqqos is.)

Een andere verdeling is die in Eiland- en Continentaal-Keltische talen. Deze verdeling heeft wel geen etymologische wortels, maar is gebaseerd op latere ontwikkelingen (vooral op de Britse eilanden).

[bewerk] Voorbeeld

Gallisch		Nederlands
Segomaros Villoneos toutius namausatis eioru Belesamin sosin nemeton.		Segomaros, zoon van Villonos (of Villu), burger van Nîmes, heeft voor de (Godin) Belesama dit heiligdom (nemetos) gesticht.

[bewerk] Literatuur

J. Degavre, Lexique gaulois (recueil de mots attestés, transmis ou restitués et de leurs interprétations. Mémoires de la Société belge d' études celtiques, n° 9), Brussel, 1998.

X. Delamarre, Dictionnaire de la langue gauloise: Une approche linguistique du vieux-celtique continental, Parijs, 2003.

P-Y. Lambert, La langue gauloise. Description linguistique, commentaire d'inscriptions choisies, Parijs, 2002².

M. Lejeune (ed.), Recueil des inscriptions galloises, vol. I: Textes gallo-grecs, Parijs, 1985.

[bewerk] Externe links

• Belgisch Genootschap voor Keltische Studies
• The Coligny Calendar
• Gallisch - Nederlands woordenboek.
• Gaulish grammar: Gaulish nouns.
• Gaulish grammar: Gaulish verbal system.
• Gaulish grammar: to be.
• L.A. Curchin, "Gaulish language"
• Gaulish language
• Textes en wallon commun sur les Celtes et la langue gauloise (Waals).

Indo-Europese talen > Kentum-talen > Keltische talen >
Eiland-Keltische talen:	Vasteland-Keltische talen:
Welsh | Cornisch | Bretons | Iers-Gaelisch | Schots-Gaelisch | Manx-Gaelisch | Shelta | Cumbrisch | Pictisch	Gallisch | Lepontisch | Keltiberisch | Galatisch