Druïde
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
In het Keltisch polytheïsme duidt het woord druïde de priesterstand in de oude Keltische beschavingen aan, die in een groot deel van West-Europa ten noorden van de Alpen en op de Britse Eilanden bestond tot ze werd verdrongen, eerst door de Romeinse overheid, en later door het christendom. De praktijken van druïden maakten deel uit van de cultuur van alle Kelten en Galliërs; dat zijn de volksstammen die door de Grieken "Keltoi" en "Galatai" werden genoemd, en door de Romeinen "Celtae" en "Galli". Zij verenigden de taken van priester, bemiddelaar, arts, wetenschapper en rechter in zich.
De druïden waren polytheïsten, maar beschouwden ook dingen uit de natuur als heilig[1], zoals de zon, de maan en de sterren, waarin zij "tekens en seizoenen" zagen. Ook andere elementen uit de natuur, zoals de eik, bepaalde struiken, heuveltoppen, rivieren, meren en zelfs planten, in het bijzonder de maretak en hulst.
Vuur werd beschouwd als een symbool van diverse godheden, en werd in verband gebracht met de zon en met reiniging. Hun kalender werd geregeerd door de cycli van de zon, de maan en de plantenwereld. Er zijn archeologische aanwijzingen dat er jaarlijks ceremonies werden gehouden rond de zomer- en winterzonnewende en rond de lente- en herfstequinoxen.[2] Deze festivals zouden enkel door de positie en beweging van de zon bepaald worden. Daarnaast werden er vier feestdagen gevierd volgens de cycli van de maan en de plantenwereld. Dit waren: Imbolc (Imbolg), waarin de eerste tekenen van de lente werden gevierd; Beltane (Beltain) waarin de volheid van het leven na de lente werd gevierd; Lughnasadh waarin de macht van de zonnegod Lugh werd gevierd; en Samhain waarin de grens tussen de levenden en de doden werd herdacht. De datums van deze vier feestdagen werden bepaald door de (volle) maan en door de bovenbedoelde levenstekens. Zo werd Imbolg gevierd bij volle maan, tussen de winterzonnewende en de lente-equinox; Beltane tussen de lente-equinox en de zomerzonnewende; Lughnasadh tussen de zomerzonnewende en de herfstequinox; en Samhain tussen de herfstequinox en de winterzonnewende. Dit in tegenstelling tot de populaire "New Age"-opvatting over het Druïdisme, waarin de feestdagen de Juliaanse kalender volgen, die natuurlijk ten tijde van het ontstaan van deze feestdagen nog niet bestond. Heden ten dage leeft het Imbolg-feest in de Verenigde Staten en Canada voort als Groundhog Day; zijn elementen van Beltane opgenomen in de viering van het Paasfeest; en wordt Samhain voortgezet als Allerheiligen en Allerzielen (en, in de Angelsaksische gebieden, als Halloween).
Moderne pogingen het Druïdisme te reconstrueren of heruitvinden worden Neo-druïdisme genoemd.
Inhoud |
[bewerk] Etymologie
Het woord 'druïde' is verwant met het Keltische woord voor 'eik'. Zo was de verzamelplaats van de Galaten bekend als Drunemeton ("eikheiligdom").
[bewerk] Functie
De druïden namen een zeer belangrijke plaats in binnen de Keltische samenleving, al blijft hun status in een waas van geheimzinnigheid gehuld. Het waren meer dan priesters: zij traden ook op als opperste rechters en als raadsheren van de Keltische leiders. Zij waren zeer nauw verbonden met de natuur en baseerden hun raadgevingen en voorspellingen voornamelijk op (voor-)tekenen uit de natuur. Ze fungeerden eveneens als het 'geheugen' van de stam en hadden bijvoorbeeld een enorme kennis van de sterren. Zij bepaalden de kalender en de 'gunstige' en 'ongunstige' dagen. Iedereen kon druïde worden, in de zin dat de functie niet erfelijk was . De enige voorwaarde was een heel groot aantal verzen van buiten leren. Zo bleven sommigen 20 jaar in de leer. Het was een broederschap die de stammen en de grenzen overschreed. Er werd op de jaarlijkse bijeenkomst in Gallië vaak ook een druïdenpaus gekozen. Hun verzamelplaats was een open plek in een eikenwoud. Stonehenge is niet door druïden opgericht, maar werd mogelijk wel op zeker moment door hen benut.
Ze waren uit hoofde van hun ambt vrijgesteld van belasting en krijgsdienst, maar werden nauw betrokken bij diplomatie en politiek in het algemeen. Oorlog of vredesonderhandelingen werden enkel na hun goedkeuring begonnen. Strabo beschreef ze als "hoogst rechtvaardige mannen" en ze bezaten een aanzienlijke macht. Wie wetten overtrad of bepaalde aanvaarde gewoonten schendde, kon van het bijwonen van bepaalde plechtige vieringen worden uitgebannen door hen. En festivals waren er bij de vleet bij de Kelten. Een dag op drie was een feestdag. Dit was een vrij zware straf in de clangemeenschappen, waar het leven in gemeenschap de overhand had op dat van het individu. De druïde waakte over de identiteit van de stam of de clan.
[bewerk] Geschiedenis
De druïden zijn waarschijnlijk in de 4e eeuw v.Chr. ontstaan en kwamen eerst enkel in Gallië voor. De Romeinen waren erg op hen gebeten, vanwege hun invloed en hun afkerigheid tegen de aanwezigheid van de buitenlandse macht. Ze werden door de Romeinen gezocht en omgebracht. In Bretagne zijn ze zeer lang ondergronds gegaan.
Helaas zijn er pas laat, in de Vroege middeleeuwen, Keltische mondelinge overleveringen op schrift gesteld. Tegen die tijd waren de meeste Kelten al christen geworden en stelde de Kerk de druïden in een slecht daglicht. Zo verdween de druïdenklasse en met hen ook hun kennis. Het meeste wat we van hen weten zijn verhalen en mythen van de Ierse en Britse Kelten. Van die van de Gallische, Iberische en overige 'continentale' Kelten is bijna niets (meer) bekend.
Het weinige dat we weten van de late beoefening van het druïdisme duidt erop dat het (toen) zeer traditioneel en conservatief was, in die zin dat de druïden de hoeders waren van bronnen van cultuur en kennis ('lore'). Het is nu onmogelijk te beoordelen of deze gerichtheid op continuïteit diepe historische wortels had, en zijn oorsprong had in de sociale veranderingen van de late La Tènecultuur, of dat er religieuze innovaties hadden plaatsgevonden.
Onze historische kennis van de druïden is zeer beperkt. De 'lore' van de druïden bestond uit een groot aantal uit het hoofd geleerde verzen; naar verluidt had men wel twintig jaar nodig om de studie ervan te voltooien. Er was een hoger druïdisch onderwijscentrum op Anglesey (Ynys Môn), te midden van magische meren, waarheen druïden uit heel Europa trokken om hun geheimen te leren; maar over wat er daar - en in andere onderwijscentra - onderricht werd kunnen we slechts gissen. Van de mondeling overgeleverde literatuur van de druïden (heilige liederen, gebeden, magische spreuken en bezweringen) heeft niet één versregel het overleefd, zelfs niet in vertaling; en er bestaat geen enkele legende die als puur druïdisch gezien kan worden, zonder Romeinse en/of christelijke interpretatie.
[bewerk] Romeinse bronnen
[bewerk] Julius Caesar
Caesars Commentarii de Bello Gallico geeft het meest uitgebreide verslag van de druïden. Caesar merkt op dat in Gallië alle mannen met enige rang of waardigheid hetzij tot de druïden, hetzij tot de adel behoorden. De druïden vormden de geleerde priesterstand, en zij hadden als wakers over het eeuwenoude ongeschreven gewoonterecht het recht veroordelingen uit te spreken, waarvan de uitsluiting uit de maatschappij de meest gevreesde was. Zij waren geen erfelijke kaste, maar waren wel vrijgesteld van zowel militaire dienst als van het betalen van belastingen. Nieuwelingen werden aan een zeer lang opleidingstraject onderworpen.
Alle instructie werd mondeling gegeven, maar Caesar vermeldt dat de Galliërs voor dagelijks gebruik een geschreven taal hadden, die in Griekse letters genoteerd werd. Waarschijnlijk heeft hij die informatie van vroegere schrijvers, want in Caesars tijd waren de Galliërs reeds overgegaan van het Griekse op het Latijnse alfabet.
Ten gevolge van het verbod druïdische wijsheid op schrift te stellen, en van de teloorgang van het Gallisch ten gunste van het Latijn, zijn er in het geheel geen druïdische documenten overgeleverd, zo die er al ooit zijn geweest. "De centrale stelling van hun leer," zegt Caesar, "is dat de ziel niet sterft, en na de dood overgaat van het ene lichaam in het andere." Deze waarneming bracht verscheidene antieke schrijvers tot de onwaarschijnlijke conclusie dat de druïden mogelijk beïnvloed waren door de leer van de Griekse filosoof Pythagoras. Caesar wijst ook op het druïdisch geloof in een geest die de stam beschermt, waarvan hij de naam vertaalt tot Dispater, die hij vergelijkt met Vader Hades. Taalkundig gezien is Dis Pater echter verwant met Jupiter (Jovis Pater), van het Proto-Indo-Europese woord Dyeus. (Zie ook Zeus.)
Caesar merkt op dat de Druïden leden van de gemeenschap straften met een vorm van excommunicatie, door hen te verbieden deel te nemen aan religieuze festivals. Aangezien deze festivals vaak plaatsvonden en druk bezocht werden, was dat een effectieve manier gestraften uit de maatschappij te weren.
[bewerk] Keizerlijke decreten
Druïden werden uitdrukkelijk als niet-Romeins gezien door Rome. Een wet door Augustus uitgebracht verbood Romeinse burgers uitdrukkelijk om aan druïdische riten deel te nemen. En onder keizer Tiberius werden de druïden onderdrukt bij senaatsdecreet. Dit werd nog eens herbevestigd door Claudius in het jaar 54.
[bewerk] Andere schrijvers
Schrijvers zoals Diodoros en Strabo, die niet zoals Caesar over waarneming uit eerste hand konden beschikken, meenden dat de Keltische priesterorde of -klasse bestond uit Druïden, Barden en Vates (waarzeggers).
Sommige Romeinse schrijvers meldden ook dat er jaarlijks in Gallië in het gebied van de Carnutes een algemene vergadering van de orde werd gehouden.
[bewerk] Pomponius Mela
Pomponius Mela is de eerste schrijver die schrijft dat de instructie van de druïden geheim was, en plaatsvond in grotten en bossen. Sommige struiken in het woud waren heilig, en zowel Romeinen als Christenen plachten deze om te hakken en te verbranden. Soms werden mensenoffers aan de druïden toegeschreven. Misschien was dit Romeinse propaganda, maar mensenoffers waren een oude Europese erfenis, en mogelijk hebben de Galliërs mensen geofferd, hetzij misdadigers hetzij - als we op de Romeinse berichten mogen afgaan - krijgsgevangenen.
[bewerk] Cicero
Cicero merkt op dat er onder de Galliërs auguren of waarzeggers bestaan, bekend als druïden; hij had ene Diviciacus leren kennen, een Aeduer die Caesar ook kende.[3]
[bewerk] Diodorus
Diodoros Siculus beweert, zonder bronvermelding, dat de aanwezigheid van een druïde vereist was om een offer voor de Keltische goden aanvaardbaar te laten zijn, aangezien zij de bemiddelaars waren. Hij zegt ook dat druïden zich vóór een veldslag vaak tussen de partijen wierpen om de vrede te bewerken.
Diodorus merkt over het belang van profeten in het druïdisch ritueel op: "Deze mannen voorspellen de toekomst door de vlucht en de roep van vogels waar te nemen en door het offeren van heilige dieren: alle standen van de maatschappij zijn onderworpen aan hun macht... en in zeer belangrijke aangelegenheden offeren zij een mens door hem een dolk in de borst te stoten; uit de waarneming van het samentrekken van diens ledematen in zijn val en van het stromen van het bloed kunnen zij de toekomst lezen." Deze Grieks-Romeinse commentaren worden tot op zekere hoogte gestaafd door archeologische opgravingen. Bij Ribemont in Picardië, Frankrijk, zijn kuilen opgegraven die gevuld waren met menselijke beenderen, en dijbeenderen die opzettelijk in een rechthoekig patroon waren geplaatst. Verondersteld wordt dat dit een heiligdom was dat door Caesar bij zijn verovering van Gallië met de grond gelijk is gemaakt. In een moeras in Lindow, Cheshire, Engeland is een lichaam ontdekt dat mogelijk het slachtoffer van een druïdisch ritueel was, maar het zou evengoed een terechtgestelde misdadiger kunnen zijn. Het lichaam wordt nu tentoongesteld in het British Museum in Londen.
[bewerk] Strabo
Bij Strabo vinden we de druïden nog altijd als scheidsrechters in openbare en privézaken, maar ze behandelen niet langer moordzaken. Strabo beschreef ze als "hoogst rechtvaardige mannen".
[bewerk] Plinius
[bewerk] Tacitus
Tacitus geeft een beschrijving van de Romeinse aanval op het eiland Mona (Anglesey of Ynys Môn in het Welsh) onder leiding van Suetonius Paulinus. Tacitus beschouwt de legioensoldaten als stijf van angst toen ze bij hun landing de verzamelde druïden zagen, die met ten hemel geheven handen afgrijselijke bezweringen over de hoofden van de invallers afriepen. Maar spoedig haalde hun moed het op hun vrees en kwamen zij ook nadien dergelijke scènes te boven, aldus de Romeinse geschiedschrijvers. De Britten werden tot de strijd gedwongen, maar de heilige bomen van Mona werden voor alle zekerheid neergehaald.
[bewerk] Laat-Romeins
Na de 1e eeuw verdwenen de druïden op het Europese continent helemaal, zo schijnt het, en werd enkel nog bij schaarse gelegenheden naar hen gerefereerd. Zo spreekt bijvoorbeeld Ausonius over de rethorieker Attius Patera als van een druïdisch ras afkomstig.
[bewerk] Vroege Druïden in Brittannië en Ierland
In de Ulstercyclus is de druïde Cathbad een belangrijk personage. Hij doet verschillende voorspellingen (onder andere over Deirdre), geeft Cú Chulainn diens naam en houdt toezicht als Conchobar mac Nessa tegen de zin van Cú Chulainn van zijn droit de seigneur gebruik wil maken bij Emer en hij bereidt toverdranken.
[bewerk] Sociale en godsdienstige invloed
Omdat historisch bewijs om hun ontdekkingen te ondersteunen niet bestaat, denken sommige mensen dat de invloed van de druïden veel socialer en godsdienstelijker was.
[bewerk] Geassocieerd met druïden
In Groot-Brittannië en Ierland zijn er een aantal plaatsen die geassocieerd worden met druïden :
- Het eiland Anglesey (Ynys Môn)
- The Isle of Man
- Het eiland Arran (Arainn)
- Wistman's Wood on Dartmoor (Devon)
- Newland's Corner in Surrey
- Iona
- Tara (Teamhair)
Stonehenge is vanaf de Middeleeuwen door allerlei mensen geassocieerd met druïden in een poging om allerlei verhalen en mysteries daarmee te kunnen verklaren. Het monument was echter al in onbruik geraakt voor er druïden naar Groot-Brittannië kwamen en er is geen bewijs dat de plek ooit is gebruikt door druïden. Desondanks is het een belangrijke plek geworden voor groepen die zichzelf zien als druïden.
[bewerk] Voorkomen in de Christelijke literatuur
Druïden worden in de Christelijke literatuur voorgesteld als magiërs en waarzeggers. In Adomnán’s Leven van Sint Columba treden twee van hen op als leermeesters voor de dochters van Lóegaire mac Néill, Hoge Koning van Ierland ten tijde van de komst van Sint Patrick. Er wordt verteld hoe ze trachten de opmars van Patrick en Columba te stuiten, door mist en hinderlijke wolken op te roepen. Bij het begin van de Veldslag van Culdremne (561) wordt door een druïde een “airbe drtiad” gevormd rondom een van de legers; het is onduidelijk wat met deze term wordt bedoeld –waarschijnlijk gaat het om een soort beschermeningsrite. De Ierse druïden hadden naar verluidt een kenmerkende tonsuur. Het woord drui wordt steevast gebruikt als vertaling voor het Latijnse magus, en in één passage verwijst Sint Columba naar Christus als zijn Druïde. Vergelijkbaar maakt het Leven van Sint Bueno melding dat bij diens dood in een visioen “alle heiligen en druïden” aan hem verschenen. Wanneer omstreeks de 4de eeuw de ordinantie van Christelijke bisschoppen voldoende was doorgedrongen in de gebieden die onder de invloed sonden van de druïden, werd het voor een bisschop ook noodzakelijk om vergelijkbare krachten te gaan demonstreren. Sulpicius Severus verhaalt in het Leven van Martinus van Tours hoe Martinus getuige is van de begrafenis van een boer. Het lijk is gewonden in een wit laken, dat Martinus verkeerdelijk ziet als een druïdische vorm van offerritueel, “aangezien het gebruikelijk was voor deze ruwe Galliërs om in hun schandelijke waanzin in ommegang de beeltenis van demonen mee te dragen, gehuld in een wit gewaad.” Martinus houdt daarom de processie staande, het pectoraal kruis hoog in de lucht gestoken. “Daarop kon worden gezien dat de onwaardige creaturen stokstijf stonden. Vervolgens, wijl zij poogden, met al hun vermogen, om verder te gaan, maar niet in staat waren nog één stap vooruit te zetten, begonnen zij te kronkelen op lachwekkende wijze, totdat zij, niet vermogend het gewicht langer te dragen, het dode lichaam op de grond neerzetten”. Wanneer Martinus dan zijn fout inziet, heft hij zijn hand opnieuw om hen verder te laten gaan. “Zodoende,” stelt de hagiograaf, “gebood hij hen zowel te staan op zijn bevel, als hen te laten gaan wanneer het hem beviel.” Deze passage werd deels overgenomen uit informatie in Encyclopaedia Britannica, 1911 en de Catholic Encyclopedia, 1908.
[bewerk] Laat overlevende druïden
[bewerk] Ierland
[bewerk] De Lage Landen
[bewerk] Opleving van het druïdisme
[bewerk] Modern druïdisme
[bewerk] Voetnoten
- ^ http://en.wikipedia.org/wiki/New_Coligny_Calendar Plinius De Oudere (Plinius NH 16.95)
- ^ http://en.wikipedia.org/wiki/New_Coligny_Calendar
- ^ Cicero, De Divinatione 1.41
[bewerk] Literatuur
- Piggott, Stuart (1975) The Druids. London, Thames and Hudson
- Aldhouse-Green, Miranda J. (1997) Exploring the World of the Druids. London, Thames and Hudson
- Fitzpatrick, A.P. (1997) Who were the Druids? London, Weidenfeld & Nicolson
[bewerk] Gerelateerde onderwerpen
- Druïcca (verwante stroming)
- Wicca
- Veenlijk
- Ogham (alfabet)
