Gewoonterecht

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Gewoonterecht is de tegenhanger van het geschreven recht. Een synoniem is costume. Er is sprake van gewoonterecht als er een gewoonte in bepaalde handelingen in de rechtspleging bestaat (usus) en die gewoonte wordt ook als bindend voor de gemeenschap ervaren (opinio nessecitatis).

Met gewoonte bedoelt men dat er in een bepaalde groep het gebruik bestaat om zich op een bepaalde manier te gedragen. Maar niet iedere gewoonte geeft aanleiding tot een gewoonterecht. Het is ook nog nodig dat men zich aan die gewoonte houdt, omdat dat als een juridische verplichting wordt ervaren. Het is bijvoorbeeld een gewoonte van veel mensen om een paraplu op te zetten als ze naar buiten gaan als het regent. Maar ze doen dat niet omdat ze het als een plicht ervaren. Een ander voorbeeld: de meeste mensen laten iemand anders uitpraten. Dat voelt ook als een verplichting, maar het is geen juridische verplichting, het is een kwestie van fatsoen.

Gewoonterecht komt vooral voor waar er weinig geschreven recht is, zoals in de Angelsaksische landen. In een moderne staat zijn er meestal veel meer geschreven regels (grondwet, wetten, verordeningen, circulaires). Dan is er veel minder behoefte aan gewoonterecht.

[bewerk] Historisch

In de Angelsaksische wereld steunt men nog veel op de zogenaamde common law, in tegenstelling tot het Europese vasteland, waar sinds de 16e eeuw bij koninklijke edicten het gewoonterecht al werd gecodificeerd. Dat wil zeggen dat de tot dan toe mondeling overgeleverde gebruiken en rechtsregels werden verzameld in wetboeken (codices).
Vóór de Franse Revolutie kenden de Nederlanden verschillende gewoonterechtsgebieden, waar verschillende costumes of costuimen heersten.
Met de institutionele hervormingen van de Franse Revolutie werd de regionale costumen afgeschaft en vervangen door centrale wetgeving, wat uiteindelijk uitmondde in de Code Napoleon.

[bewerk] Internationaal recht

In het internationaal recht is er relatief weinig geschreven recht. Daarom is er veel volkenrechtelijk gewoonterecht. Het gewoonterecht is, samen met het verdrag, één van de twee hoofdbronnen van het internationaal recht. Gewoonterechtelijke regels worden gevormd doordat staten en andere volkenrechtelijke subjecten zich in de praktijk naar die regel gedragen én een gemeenschappelijke rechtsovertuiging (opinio juris) hebben.