Lord-Howe-Eiland
Vun Wikipedia
Lord-Howe-Eiland (engelsch Lord Howe Island) is en Eiland, dat to Australien höört un in de Tasmansee liggt.
Inholtsverteken |
[ännern] Geografie
[ännern] Laag
Lord-Howe-Eiland liggt so wat 630 Kilometer oosten de Küst vun’n austraalschen Bundsstaat Neesüüdwales. Se liggt merrn in de Tasmansee, wat’n Deel vun’n Pazifik is, an’e Grenz vun’n Lord-Howe-Rügg to’t Tasman-Becken. Dat Eiland stellt mit de lütten Eilanden in de Neeg un de Ball-Pyramid dat eenzige Land in’n Ümkrink vun en poor 100 Kilometers dor.
[ännern] Topografie
Lord-Howe-Eiland is foormt as en Seeß, üm un bi ölven Kilometers lang un bet to twee Kilometers breed. Ehr Flach is 14,6 km². De Westküst warrt vun en grote Bucht mit sied Water un lange Sandstränn billt, de lieks as en Halvkreis foormt is un de to’n groten Deel dör en Korallenriff afslaten warrt un en Laguun billt. De Oostküst is nich so stark indeelt, hett aver ok en poor lüttere Sandbuchten. Twee Bargen, Mount Ligbird (777 m) un Mount Gower (875 m), bestimmt dat Süüdenn vun dat Eiland, ehr Toppen billt en Plateau; ok hier gifft dat hoge Klinten. Merr un Noorden vun dat Eiland warrt vun weniger hoge Bargen, de to’n Deel ok Klinten foormt, präägt. In’n Noorden vun’e Merr liggt en depere Evene. In de See vör de Küst liggt en poor lütte Eilannen un Felsen. Dorto höört Roach-Eiland un de Admiralitätsinseltjes vör de Noordoostküst un Blackburn-Eiland, dat in de Laguun liggt.
[ännern] Geologie
Dat Eiland is vun Vulkanen foormt, de dör en Hotspot spiest worrn sünd. Se is en Rest vun en Schildvulkan, de vör 6,9 Millionen Johren aktiv weer, un is Deel vun en Bargkeed, de ünner de See över 1000 Kilometers lang is un hier ut de See rutraagt. De ole Vulkan is aver al siet Millionen vun Johren nich mehr aktiv un de Erosion hett veel vun em wegreten. De beiden groten Bargen, Mount Ligbird un Mount Gower, sünd ut Basalt, dat sik ut de Lava vun’n Vulkan billt hett. De egentliche Vulkan is aver al lang weg. Anner vulkaansch Steen, de op dat Eiland to finnen is, sünd Tuff un Brekzie.
[ännern] Klima
Dat Klima is subtropisch un bi en Dörsnittstemperatur vun 16 °C in’n August un 23 °C in’n Februar fuchtig un maritim. Jüst as de Temperaturünnerscheed twischen de Johrstieden sünd ok de twischen Dag un Nacht mit blot 7 °C ring. Dat liggt an de relative Neeg to’n Äquater un denn an de See, de de Temperaturen utgliekt. Dat Eiland kennt denn ok kenen Frost.
Bi den Regen gifft dat düütliche Ünnerscheden twischen dat depere un dat högerlegene Land. Wo dat Land deper is, fallt dörsnittlich 1700 mm in’t Johr. Dorbi is dat in’n Winter (vun’e Süüdhemispäär) wat natter un in’n Sommer dröger. De Süden vun Lord-Howe-Eiland is natter, de Bargen sorgt för mehr Regen. De Dörsnitts-Luftfuchtigkeit liggt bi 75 bet 78 Perzent.
[ännern] Ümgegend
In’t Rebeet vun’n Lord-Howe-Rügg is de See bet to 2000 Meter deep, westen vun Lord-Howe-Eiland in’t Tasman-Becken sogor bet to 4000 Meter. Dat Eiland is Deel vun en Massiv, dat üm un bi 65 Kilometers lang un 24 Kilometers breed, vun’n Seebodden opraagt. De Waterdeep is en poor Kilometers rund üm dat Eiland ring un liggt bi mehrst ünner 50 Meter. In de Laguun, de dör dat Korallenriff vör de Westküst billt warrt, is dat Water mehrst blot een bet twee Meter deep. 25 Kilometers süüdoosten vun Lord-Howe-Eiland liggt de Ball-Pyramid.
[ännern] Flora un Fauna
[ännern] Op dat Eiland
Dör de velen Landschopstypen hett Lord-Howe-Eiland ok vele Plantentypen. Alltohoop hebbt Wetenschoplers op dat Eiland 348 inheemsche Oorden vun Planten funnen, vun de dat 105 blot op Lord-Howe-Eiland gifft (endemisch). Groot is ok de Veelfalt bi de Farnkrüter. Blangen de inheemschen kaamt so wat 220 insleppte Plantenoorden vör, de vör allen üm de Siedlung veel wasst. De Plantenwelt is mit de vun Australien, Neekaledonien un, in en ringer Maat, Neeseeland to verglieken. Blangen tropische Woolden gifft dat ok Palmenhölter, Busch- un Grasland. In de Woolden wasst to’n Bispeel de Forstersche Kentia-Palm un de Belmoresche Kentia-Palm, de dat endemische Geslecht Kentia-Palmen (Howea) billt. Disse Palmen warrt op Plantagen trocken un utföhrt, so dat se hüüt op de ganze Welt wasst.
Dat Eiland hett opminnst 129 Oorden vun Vagels, ok dorvun wedder welke endemisch. Vele Oorden vun Dükers bröödt op dat Eiland. Endemisch is de Lord-Howe-Rall. Ok besünnere Ünneroorden vun’n Geelbuuk-Dickkopp (Pachycephala pectoralis contempta), den Gries-Brillenvagel (Zosterops lateralis tephropleurus) un den Placken-Currawong (Strepera graculina crissalis) leevt op dat Eiland. Dat Lord-Howe-Sumphohn (Porphyrio albus) un de Wittslöök-Duuv (Columba vitiensis godmanae), de Rode Kakariki (Cyanoramphus novaezelandiae subflavescens) un de Tasman-Tölpel (Sula tasmani) sünd in’t 19. Johrhunnert utstarven. Nadem dat Schipp Mokambo 1918 bi dat Eiland ünnergahn is un dorbi de Swarte Rott an Land keem, sünd nochmal vele Oorden utstarven, dat weren ünner annern de Insel-Drussel (Turdus poliocephalus vinitinctus), de Robuste Brillenvagel (Zosterops strenuus), de Tasman-Spree (Aplonis fusca hulliana), de Lord-Howe-Fächersteert (Rhipidura fuliginosa cervina) un de Lord-Howe-Gerygone (Gerygone insularis). Bi Ebb sünd de Steenwölters ünerwegens, de op de dröög fallenen Rebeden, as ehr Naam al seggt, de Steen wöltert, wat se dor ünner wat to freten finnt. Dat Eiland is de eenzige Nestplatz vun 40.000 Solander-Stormvagels.
Twee inheemsche Oorden vun Reptilien, de Skink Leiolopisma lichenigera un de Gecko Phyllodactylus guentheri leevt hier. Later dorto keem de Skink Lampropholis delicata un de Poggenoort Litoria dentata. Bi de Söögdeerter hett dat Eiland blot noch en enkelte Oort, de al hier leev bevör de Minsch keem. Dat is ene Fleddermuus (Eptesicus sagittula). En twete Oort, de Fleddermuus Nyctophilus howensis is utstarven un blot dör en Schädel bekannt. Mööglich, dat dat Inföhren vun Ulen üm de Rotten in Tems to holen in de 1920er Johren, dat Ut för disse Oort bedüüd. Ok dat Utstarven vun de Neeseeland-Kattuul (Ninox novaeseelandiae albaria) hangt woll dormit tosamen. Dör den Minsch kemen denn aver ok Müüs, Rotten un Zegen op dat Eiland, de nu en Gefohr för de olen Oorden dorstellt. Ok bi Weekdeerter, Insekten un de Kreeften gifft dat vele endemische Oorden, to de noch kuum forscht worrn is.
De endemische Heuhüpperoort vun’n Boomhummer (Dryococelus australis) gell al as utstarven as Wetenschoplers op de Ball-Pyramid in en Holt vun Lord-Howe-Teebööm (Melaleuca howeana) en poor vun de Veecher funnen hebbt. Ok de Lord-Howe-Kakerlak gifft dat blot noch op de lütteren Eilannen.
In jeden vun de fief Beken, de ehr Borns op’t Plateau hebbt, leevt je en egene Oort vun Watersniggen. Ok Söötwatergarnelen un Ools hebbt hier herfunnen.
[ännern] In’t Meer
Dat Meer rund üm Lord-Howe-Eiland hett en temlich grote Veelfalt an Meerdeerter un hett dat op’t wiedst in’n Süden legene echte Korallenriff op de Welt. Dat Rebeet is för Organismen ut dat tropische as ok ut dat tempereerte Water as Levensruum to bruken. Wetenschoplers hebbt üm Lord-Howe-Eiland 477 Fischoorden, över 300 Oorden vun Algen un mehr as 80 Oorden vun Korallen funnen. Negen vun de Fisch sünd endemisch op Lord-Howe-Eiland, dorto höört to’n Bispeel de Dubbelkopp (Coris bulbifrons) un de Clownfisch Amphiprion latezonatus un Amphiprion mccullochi.
In de Vulkansteen ünner de See hett dat Water Höhlen spöölt, in de vele Oorden leevt, de ut disse Höhlen gor nich mehr rutkaamt un dor dat hele Leven bleevt.
[ännern] Naturschutz
Siet den 1. Januar 1982 sünd 75 Perzent vun’t Rebeet vun’t Eiland un de helen lütteren Eilannen as ok de Ball-Pyramid dör dat Parlament vun Neesüüdwales as Rebeet mit Naturschuul utwiest. Noch in dat sülve Johr hett de UNESCO de hele Inselgrupp ünner den Naam Lord Howe Island Group op de List vun’t Weltnaturarv sett.
Dat Meer rund üm Lord-Howe-Eiland ist keen Deel vun’t Rebeet mit Naturschuul oder dat Weltnaturarv. Siet den 26. Februar 1999 is dat aver as Lord Howe Island Marine Park (480 km²) separat schuult.
Op Lord-Howe-Eiland dröfft sik maximal 400 Besökers to’e lieke Tiet opholen.
Vun de insleppten Oorden sünd in letzte Tiet welke wedder wegmaakt worrn, dat se nich noch mehr Oorden utlöscht.
[ännern] Siedlung
De eersten, de dat Eiland sehn hebbt, weren de Seefohrers op de HMS Supply vun Lüütnant Ligbird Ball in’n Februar 1788 op’n Weg vun Sydney na Norfolk-Eiland. He nööm se na den Admiral Lord Richard Howe. De eersten Siedlers weren 1833 dree witte Mannslüüd mit ehre Maori-Froen. Se hebbt Scheep, de vörbikemen, mit Water un Nehrmiddel versorgt. Later nehm de Inwahnertall to. 1878 füngen de Inwahners an, Palmenplantaschen antoleggen. Vun 1893 geev dat ok en reguläre Dampschipplien, de vun Sydney över dat Eiland, Norfolk-Eiland un de Ne’en Hebriden föhr.
Henwiesen op en fröhere Präsenz vun Minschen (to’n Bispeel Polynesiers) gifft dat nich.
Hüüt hett dat Eiland so wat 300 Inwahners. Se leevt all in de eenzige Siedlung, in de Evene an’e Noordküüst in’e Merr vun’t Eiland. De lütteren Eilannen in de Neeg hebbt all kene Inwahners.
[ännern] Verwalten
Lord-Howe-Eiland is Deel vun’n austraalschen Bundsstaat Neesüüdwales. En speziell Gesett regelt de Verwalten vun dat Eiland, de dör dat Lord Howe Island Board utföhrt warrt.
[ännern] Weertschop
De wichtigste Brangsch op dat Eiland is de Tourismus. Todem gifft dat op dat Eiland en poor lütte Ladens un üner annern twee Banken un en Postamt, de för den dääglichen nödigen Kraam vun de Inwahners un Touristen dor sünd. Dör de langen Transportweeg sünd de Priesen generell höger as op dat faste Land. Dat wichtigste Utfohr-Good sünd de Kentia-Palmen, vun de elk Johr 600.000 trocken warrt un as Pottplanten utföhrt warrt.
[ännern] Verkehr
Dat Eiland hett en lütten Flaaghaven (IATA-Kood LDH) mit Verbinnen to verschedene Städer op den austraalschen Kontinent. Mit private Bööd kann de Jachthaven anstüert warrn. So alle twee Weken föhrt en Schipp, dat de Inwahners behöört, na Australien un bringt ne’e Vörräät. Op dat Eiland sülvst warrt mehrst dat Fohrrad bruukt, op de korten Weeg in’n Hööftoort warrt kuum Kraftfohrtüüch un kene apentlichen Verkehrsmiddel bruukt (dat hööchste Tempo, dat verlööft is, liggt bi 25 km/h).
[ännern] Tourismus
In de Lord Howe Island Tourism Association sünd de Tourismusbedreev op Lord-Howe-Eiland organiseert. Se organiseert de Tourismuswerbung un stellt Urlaubsgäst un annere Intressenten Informatschonen praat. Dat gifft üm un bi 20, mehrst lütte, privat bedrevene, Pensionen, en Reeg Restaurants un Cafés un en lütt Kumferenzzentrum.
Dat 1978 opmaakte Lord-Howe-Eiland-Museum warrt vun de Histoorsche Sellschop vun dat Eiland bedreven. Dat Museum wiest vele Stücken ut de Historie vun dat Eiland un gifft vele Informatschonen to de besünnere Natur.
[ännern] Weblenken
- Siet to dat Naturarv bi de UNESCO (engelsch)
Koordinaten:31° 33′ S, 159° 05′ O
