Mēxihco tlahtōllōtl
Īhuīcpa Huiquipedia, in yōllōxoxouhqui cēntlamatilizāmoxtli
Inīn tlahcuilōlli ihtoa Mēxihco ītlahtōllōtechpa. Īc achi tlanōnōtzaliztli, xiquitta in huēytlahcuilōl īpan Mēxihco.
[ticpatlaz] Achtomēxihcatenōchcah āltepētzīntiliztli (22,000 a.X. - 1324)
In mācēhualli ixachitēcah ōchantih inōnque tlālpan īhuīcpa 22,000 a.X. xiuhpan īcāmpa, ōchantih quemeh pepenani īhuīc xōchicualtin īhuān amini ihuīc elepantzoyomeh, cuacuauhxōlōmeh occequīntīn tecuaniyōlcameh.
Inīn 1200 xiuhpan īcāmpa, ōtlācat inic cē āltepētōltēcayōtl īpan Ānāhuac oleica ic olmēcah ātēnco Āyōllōlco Huēyātl, ātōyāmeh, yehhuāntin ōtlachīuhqueh tzacualtin īpan tepēmeh īca teōtic īhuān ilhuicanemilitic. Īc olmēcah, in huēyi ōcēlōtl īhuēyteuh, yehhuāntin huēypochtēcah inōn tlālli, ōquipiyah tiānquiztli inīn 600 a.X. xiuhpan īcāmpa. Occequīntīn tlatlālpan ic Huāxyacac Ixtlahuac otlācat in āltepētōltēcayōtl nōtōcah Zapotēcapan īhuān Mixtēcapan. Zapotēcah ōtlachīuhcoh āltepēmeh motōcāyotia Atzompan (Monte Albán), Labityehco, Zaachila. Mixtēcah tlātlahcuiloh, calchīhuanimeh īhuān yāōquizqueh, yehhuāntin ōnec ica tzapotēcah.
Inīn 100 xiuhpan ōtlācat Huēyi Teōtīhuahcān āltepēpan, ica Quetzalcōātl teōcalli, micquiohtli, ixachi calpōltin, itzacual in Tōnatiuh icpac tlamanacalli īhuān in Mētztli icpac tlamanacalli; teōtīhuacah ōteōtihque Tlāloc, nicān ōquipiya ilhuicatlamatinimeh īhuān huēyi tlahcuiloh. Occē tlālli ahmō huehca Tōllān Xicocotitlan ōcatca, cē āltepētl īpampa Quetzalcōātl īteōpan quenin Quetzalcōātl chantiayah.
Inōn tlālpan in ōmpa Ānāhuac, ōtlācat occē āltepētōltēcayōtl quēmeh mayatlācah, inic chicahuac tlahtohcāyōtl īpan Amaitl Yucatan, tepētlampa īhuān cuāuhtlampa, yehhuāntin īchantiayah īpan āltepēmeh mocāyōtiayah Copan, Bonampac, Calacmul, Palancan Tical īhuān occequīntīn, yehhuāntin tēuctin ic ilhuicatlamatiliztli, tōltēcah, tlahcuiloh, cuīcanimeh, calmananimeh īcan īmayamachiotlahtōllōliz, ōteōti ah yeminiliztli, ōtlahzotlac in yāōyōtl īhuān Cemānāhuac.
In motōcāyōtiah aztēcatl calpōlli, ōquimocahuili inhuēhuetlaltzin ītōcāyohcān Aztlān, auh niman īc ōmopanōlticoh Huēyi Cōlhuahcān. Izcatqui iniqueon calpōltin intōcātzin: mātlāltzincah, tēcpanēcah, chīchīmēcah, malīnalcah, xōchimīlcah, chālcah īhuān huexōtzincah.
Quinyacanayah nāhuixtin pīpiltin in calpōltin. Intōcātzin catca Tezcalcōātl, Cuauhcōātl, Āpanēcatl, auh zatlatzaccan Chīmalmac. Tezcacōātl ōquimamaya Huītzilōpōchtli.
Ōquizque Cōlhuahcān īhuān ītzīntla huēycuahuitl, in cuāuhmayo ōcatca, mocehuicoh. Ōmpa momoztli conquetzacoh nōhuān ōtlacuacoh, auh quilmach Huītzilōpōchtli tenahuati mā yehhuāntin moxēxeloāh. Quihto: "Cecni mā huian chiconcalpōltin īhuān oc cecni mā nehnemican nōhuān in mēxihcah". Mochīntīn huecāuhtica chocacticatcah auh niman ōmoxēxeloque. In mēxihcah ōpanoqueh Huaxtēcatlachocayān īhuān ōacicoh Cōātlicamac nozo Cōātepēc, īpan 1193 (13 calli) xihuitl.
Cōātepec ōmochīuh xiuhtlālpīlli īpan 1194 (1 tōchtli) xihuitl īhuān mēxihcah ōquilhuiquixticoh zanyenō oncān, inīc cē Yancuīc Intleuh, in ōyuh ōquizque in īhuīcpa Āztlān. Cempōhualchicōnxiuhtique Cōātepēc, īhuān ōmotlālicoh Tōllāntzinco īpan 1196 (3 tecpatl) xihuitl.
Mihtoa in mēxihcah tēpalēhuicoh inīc polōlōz huēy īmāltepēuh in tōltēcah. Yeh cempōhualxihuitl in ōhuecāuhque Tōllān Xicocotitlan, ōyaque mēxihcah Atitalaquiyan, in cānin ōacicoh īpan 1215 (9 ācatl) xihuitl. Yehhuān ōmotlalique Atitalaquiyac 1216 (10 tecpatl) xihuitl. Īpan 1227 (8 ācatl) xihuitl ōacicoh Tlamaco, in canīn zan mācuīlxiuhque. Zātēpan ōmicuanique Ātōtonilco in canīn ōacioh īpan 1232 (13 tecpatl) xihuitl īhuān zanyenō oncān nāuhxiuhtique.
Ātōtonilco quicauhque īpan 1236 (3 ācatl) xihuitl īhuān ōmotlalique Apatzco īpan 1228 (9 tecpatl) xihuitl. Ōquilhuiquixtique Apatzco inīc ōme Yancuīc Intleuh īpan 1248 (2 ācatl) xihuitl, in ōyuh ōcaxiltique occē īmaxca xiuhmolpilli. Īpan inōn xihuitl ōmicuanicoh Tequixquiac īhuān zātēpan Tzompanco in oncān nāuhxiuhtique. Ōquizque mēxihcah in īhuīcpa Tzompanco īpan 1252 (6 ācatl) xihuitl, auh ic niman, īpan 1252 (7 tecpatl) xihuitl, ōacique yehhuān in Xāltocān, in cānin ōhuecāuhque nāhui xihuitl. Ōmotlalitoh Ācalhuahcān īpan 1256 (11 tecpatl) xihuitl īhuān zanyenō oncān onenque ixquichca 1272 (1 ācatl) xihuitl.
Niman ōmicuanique Ehēcatepēc in mēxihcah, īpan 1260 (2 tecpatl) xihuitl. Ōmpa nāuhxiuhtique in yehhuāntin. Īpan inīn xihuitl ōyaque Tōlpetlac in oncān ōmotlalique ixquichca 1264 (6 tecpatl) xihuitl.
In 1272 (1 tecpatl) xiuhpan ōmotlālicoh Cōātitlān in mēxihtin. Īnoiuhcempōhualxiuhtique Cōātitlan, mēxihcah ōyaque Chālco canatoh metl. Oc quiyeyehcoah Cōātitlan in octli, in ayamo huiyehhuāntin Huixachtitlan. Īpan 1296 (12 tecpatl) xihuitl, ōyaque mēxihcah Tecpayohcān. Ihcuāc ōacic 1299 (2 ācatl) xihuitl yāōyōtl oncatca. Ōmpa ōmomiquilitzinoque, Tecpatzin, Huitzilihuitzin īhuān Tetepantzin. Nōiuhqui mēxihtin ōcaxiltique occē xiuhtlālpīlli Tecpayohcān īhuān oncān quilhuiquixtique inic ēyi Yancuīc Intleuh. Īpan 1300 (3 tecpatl) xihuitl mochīuh inīc cē īnmotlāliliz Pāntitlān, in oncān nōhuān xiotl cocoliztli. In nacayo mēxihcah tzatzayanticatca.
In niman, īpan 1304 (7 tecpatl) xihuitl ōacique mēxihtin Amalinalpan, in tlein ītech pohui Āzacapōtzalco ītlahtōcayotzin. Āzcapōtzalcatl tlahtōatzin, Tezozomoc ōcatca. Āmalinalpan chicuēxiuhtique in mēxihcah, Omocuepque niman in Pāntitlān, īpan 1312 (2 tecpatl) xihuitl, in cānin ōcaxilticoh nāhui xihuitl. Īpan 1316 (6 tecpatl), ōmicuanicoh Acolnāhuac in oncān nāuhxiuhticoh. Niman ic, īpan 1320 (10 tecpatl) xihuitl, ōmotlālicoh Popotlān, in oncān ōhuecauhque nāuhxihuitl.
Īpan 1324 (1 tecpatl) xihuitl, ōmotlālique mēxihcah Tenōchtitlan in cānin oneque ixquichca 1327 (4 ācatl) xihuitl. Yeh cē xihuitl in ōmotlahtocatlali Ācamāpichtli ōtzintic huēyāltepētl Mēxihco Tenōchtitlan. Mēxihco Tenōchtitlan āltepētzīntiliztli īpan Tlayēti 18, 1325 (2 calli) xihuitl.
[ticpatlaz] In huehuēyi Mēxihco tlahtohcāyōtl
[ticpatlaz] Mēxihco Tenōchtitlān (1325 - 1518)
Ōhuiah niman in mexintin motlalitoh Ātlacuīhuayān. Yehhuātl on ōmochīuh īpan 1328 (5 tecpatl) xihuitl. Yehhuāntin quitōcāyotique Ātlacuīhuayān īhuān inīn āltepēpan quinextique ātlatl īhuān mitl. Ātlacuīhuayān zan nāuhxiuhque.
Zatlatzonco, īpan 1332 (9 tecpatl) xihuitl, ōmotlālicoh mēxihcah Chapōltepēc. Ōhuecauhque mēxihcah Chapōltepēc cempōhualli xihuitl. Ōcaxiltique Chapōltepēc 1351 (2 ācatl) xihuitl occē imaxca xiuhmolpilli yēceh ahuel yehhuāntin quilhuiquixtiah Yancuīc Intleuh yeh īpampa yāōyōtl oncatca. Tecpanēcah īhuān cōlhuacah ōquimpēuhque mēxihcah in aqui quichoquilique inīn impopololiz. Huitzilihuitl īhuān īcihuapiltzin Āzcalxōchitl quin huicaque, in oquic tlapiltin cateh, ixpan Cocoxtli, ītlahtocauh Cōlhuahcān.
Īpan 1352 (3 tecpatl) xihuitl, Cocoxtli ōquincāuh mēxihcah māmotlāliah Tizapan inic in cocoah quimictizque. Āuh in mēxihcah ōquincuacque īhuān aocmō oncatca in cocoh, Tizapan ītech pohuia Contitlān. Ihcuāc onenque Contitlān, quintlacachiuhque in mēxihcah miequīntīn īnconehuan.
Īpan 1355 (6 ācatl) xihuitl, Cocoxtli, Coyōhuahcān ītlauhtocauh, ōquinchihuili yāōyōtl xochimilcah. Ic niman, ōquinyāōnotzqui mēxihcah, Quince quimpēhuaz in xōchimīlcah īntēpalēhuiliztica mēxintin. Quimilhui:
“Xiquintequilitih cē īnacaz xōchimīlcah in amehhuān mā xiquimilpiecan. Niman xinechhualhuiquilich nacaztli xiquipilco”.
Yehhuān oquimanque miequīntīn xochimilcah, yēceh ahmō quintequilique īnacaz, zan yeh quincotonilique inyac, inīc ahmō momatiz in tlahtoāni cah zan talco quimilpique. Ōmauhcatcatzic Cocoxtli in ōyuh quittac pexinqui xixiquipiltin: “Catca inequin mēxihcah, ahmō Talca zan tecuanimeh”. Ihcuāc ōmocāuh in mitl in chīmalli, teōcalli conquetzque īhuān quitlatlauhtilique Cocoxtli mā huallauh tetlamaniliz. Tlahtoāni quintitlan īixiptlahuan in Cocoxtli īhuān mochīntīn coyōhuacah in monexitiah. Zātēpan, īpan 1356 (7 tecpatl) xihuitl, quitzintique mēxihcah, āltepētl in motōcāyotia Mēxihcaltzinco Yehhuān in inahuac Iztapālāpan oc āxcān moquetza. Nō īpan 1357 (8 calli) xihuitl, ōquique in īhuīcpa Mēxihcaltzinco īhuān ōmotlalicoh Nexticpac, in oncān nāuhxiuhtique in yehhuāntin.
Quintepan, īpan 1361 (12 calli), mochantilicoh Iztācalco, yēceh ōmpa zan ēyi xihuitl ōnenque. Niman Zoquipan inchantzinco, in oncān ōacicoh īpan 1363 (1 ācatl) xihuitl. Zoquipan ōmochantilique mēxihcah mahtlāctli nāhui xihuitl īhuān zanyenō ihcuāc īncihuāhuan ōmixiuhque miecpa; īc ōquitōcāyotique Mixiuhcan nozo in oncān mixihuih in cihuāh. Ōhuiac nōiuhqui mēxihcah ōmalticoh in tematzcalco.
Īpan 1376 (1 tecpatl) xihuitl, quimo tlahtōcātlalitzinoque Acamapichtli iuh inic cē huēyintlahtōcatzin. Īteyacancayopan Acamapichtli quipopōlo Cuauhnāhuac (ōmpa Tlalhuicapan), Mixquic, Tlālhuac, Momochco īhuān Xōchimīlco.
Mihtoa in ihcuāc ōacique mēxihcah in tlālhuacton in tlein īcpac huēyi Aztēhcatl oncatca, acatlān ōquittacoh cē cuāuhtli in āquin tenōchtli nopālpan īcaya īhuān quicuaya in cōātl. Nōiuhqui mihtoa yehhuātl inōn, Huītzilōpōchtli īmachiyo catca inīc āltepētl quitzintizque in oncīn intech monequi cemicac mochantilizque. Ītech inīn huēyi mēxihcāltepētl, cachtopa ihtoque in huēhuetque, quihtoque: In quexquichcauh matiz in Cemānāhuac, ahic ixpolihuiz in inteyo in ītlauhca in Mēxihco Tenōchtitlān.
In oquiz cempōhualxihuitl īnōiuh motlahtōcātlāli, īpan 1395 (7 ācatl) ōmomiquilitzino inic cē huēyi mēxihcah īntlahtōcatzin. Mēxihco Tenōchtitlān ītlahtōcayoc ōmpohuia Āzacapōtzalco. Zātēpan, īpan 1396 (8 tecpatl) xihuitl ōmotlahtōcatlali Huitzilihuitl, in āquin ōteyacan Mēxihco cempōhualli īhuān cē xihuitl, Huitzilihhuitl nepapan tlācah ōquimpēuh ītēyacancayopan iuhquin Tōltitlan, Cuauhtitlan, Chālco, Tōllantzinco, Xāltocān, Otompan, Tetzcohco, Tepēāpōlco īhuān Ācōlmān.
Ōcaxiltique mēxihcah occē imaxca xiuhtlālpilli. Īc yehhuān ōquilhuiquixtique inic cē Yancuīc Intleuh Mēxihco Tenōchtitlan. Zanyeyō ihcuāc temocque in chapōltin īhuān in mīllan cualoxque. Huitzilihuitl ōmomiquilitzino 1216 (2 tecpatl) xihuitl.
Īpan 1417 (3 calli) xihuitl, quitlahtōcatlalique tenōchcah in Chimalpopoca inic ēyi huēytlahtoāni Mēxihco. Īteyacancayopan Chimalpopōca mochīuh ōmāltepētlalique in chālcah. Iniquein ōquimomotlacque tenōchcah in huallayah īpan nāhui acalli īhuān ōquimictique mācuīlli yehhuāntin. Chimalpopoca ōquinyaochiuhtihuetz calcah īhuān occepa quimpopolo. Inīn huēytlahtoāni ōquimpopolo nōiuhqui in Tequixquiac chānequeh īhuān ōmic īpan 1424 (10 tecpatl) xihuitl.
Īpan 1425 (11 calli) xihuitl, ōmotlahtōcatlalitzino in Itzcōātl inīn nāhui huēytlahtōani Mēxihco. Itzcōātl ōquimaquixti mēxihcah īnhuīcpa tecpanecah īhuān ōquimpopolo nepapan āltepēmeh iuhquin Coyōhuahcān, Teōcalhuayocān, Tlacōpan, Cuacuauhcān, Mixcōāc, Ātlacuīhuayān, Cuauhxīmalpan, Cuauhtitlan, Ācōlhuacān, Mixquic, Tlālhuac, Xōchimīlco, Chālco, Tlatelōlco (īhuān ītlahtōcāuh in ītōcā Cuāuhtlatoac), Cuauhnāhuac, Tzacualpan, Itztepēc, Xiuhtepēc, Yohuallān, īhuān Tepēcuacuilco.
Īpan 1437 (10 calli) xihuitl, ōmomiquilitzino in Itzcōātl, in āquin ōteyacan mahtlāctli omēyi xihuitl. Īpan 1438 (11 tōchtli) xihuitl, niman īc ōmotlahtōcatlalitzino inic mācuīlli huēy ītlahtōcatzin Mēxihco Tenōchtitlān in motōcāyotia Motēuczōma Ilhuilcamīna. Tlahtoāni Motēuczōma Ilhuilcamīna nepapan tlācah quinyaochihuili īhuān cenca iuh quimiequili mēxihcah intlahtōcayo. Izcatqui cēmeh nepapantlācah in ōquimpopolo Coaixtlahuahcān, Mamalhuaztepēc, Ātlatlauhcān, Huāxtepēc, Tepoztlān, Tōllān īhuān mieque occequīntīn.
In 1446 (6 tōchtli) xiuhpan, tēmoctique occepa chapōltin īhuān quicuacque īmil mēxihcah. Īpan mahtlāctli īhuān 1453 (2 calli) xihuitl, ōtlahuac īhuān ōmayanaloc.
Yeh īpampa mayanaloc, Tlācah miquiah. Mictētl ahmō quitocayah īhuān tzopilomeh quicuayah. Zanyenō ihcuāc ocaxiltique in mēxihcah occē imaxca xiuhmolpilli, Anca yancuīc in tleuh quilhuiquixtique.
Āuh īpan 1470 (4 tōchtli) xihuitl, ōquiyauh īhuān miec oncatca in tlacualli. Īpan 1471 (5 ācatl) xihuitl, omic Motēuczōma in ītōcā Ilhuilcamina. Ic niman ōmotlahtōcatlali Āxāyacatl inic chicuacē ītlahtōcauh Mēxihco Tenōchtitlān. Īteyacancayopan polōlo Tlatelōlco, īhuān omic Moquihuix intlahtōcauh tlahtelōlcah. Nōhuān ōquimpēuh nepapan Chālco iuhquin Ātlapōlco, Xālātlauhco, Tlahcotepēc, Metepēc, Capolhuac īhuān occequīntīn āltepēmeh.
Zātēpan 1475 (9 ācatl) xiuhpan, ōmochīuh chicahuac in tlālollīn. Ōcencualoc in Tōnatiuh īpan 1479 (13 ācatl) xihuitl, īhuān cicītlaltin onezque iuhquin yohualtica. Zanyenō ihcuāc omic in Āxāyacatl tlahtoāni.
Īpan 1480 (1 tecpatl) xihuitl, ōmotlahtōcātlalitzino in Tizoc inic chicōme ītlahtōcauh Mēxihco Tenōchtitlan. Yehhuāntin zan nāhui xihuitl ōmoteyaxanili. Tizoc nōiuhqui cequi in āltepētl ōquipopolo īhuān omic īpan 1483 (4 ācatl) xihuitl. In niman quimotlahtōcatlalitzinoque in Āhuitzotl īhuīc chicuēyi ītlahtōcatzin Mēxihco Tenōchtitlan.
Āhuitzotl tēpēhualiztica quimomiequili tenōchcah in tlahtohcāyōtl. Ōquimpēuh nepapan Talca iuhquin Molanco, Tzapotlēn, Xāltepēc, Teōchiyapan, Tōtōtepēc, Cōzcacuauhtēnanco, īhuān occequīntīn āltepēmeh.
Āhuitzotl quichali huēyiteōcalli īpan 1487 (8 ācatl) xihuitl. Inīn teōpāntli quitzintica in achtopa Tizoc. Huēyi mauhcatlācamictiliztica mēxihcah quilhuiquixtique inīn inteōcalchaliz. Mictiloque onxiquipilli 20,000 tlācah. Tlamacazque tecpatica, ixcuahuactica quinquixtilitihuiah inyōllo in tlein huenchīhualoya in oc tecuinia. Inīn tlācamictiliztli nauhilhuitico.
Chicahuac in tlālollīniliztli mochīhua īpan 1489 (10 calli) xihuitl, in oquic neci in ilhuicatl huēytlamahuizolli. Ohuetz texihuitl īatezcauhpan Mēxihco Tenōchtitlān in ōquimicti mimichin. Yehhuātl in mochīuh īpan 1490 (11 tōchtli) xihuitl. Īpan 1491 (12 ācatl) xihuitl, temoctique chapōltin in quipoloque mīllan occepa.
Tlalōllin mochīuh īpan 1496 (4 tecpatl) xihuitl. Nōiuhan tzatzayan in tlālli. Āltepētl Mēxihco Tenōchtitlān, apachīuh īpan 1499 (7 ācatl) xihuitl īhuān miequīntīn tlācah poliuhque.
Īpan 1501 (9 calli) xihuitl, ōmomiquilitzino Ahuitzotl in tlahtōcatzintli. Īpan 1502 (10 tōchtli) xihuitl, quitlahtōcatlalique mēxihcah Motēcuhzōma Xōcoyōtzin inic chicnāhui ītlahtōcatzin Mēxihco Tenōchtitlan.
In 1507 (2 ācatl) xihuipan, ōcaxiltique mēxihcah occepa īmaxca xiuhtlapilli; īc quilhuiquixtique yancuīc intleuh Mēxihco Tenōchtitlan.
Tlācatotomeh quimottitique īpan 1508 (3 tecpatl) xihuitl: "¿Azozan quintōcāyotique tlacatotomeh cītlaltecah in aquique impatlanizcaxic nicān ahzo in acicoh?" In 1517 (12 calli) xiuhpan, zanyenō ihcuāc quittac intlalmēxihcah Francisco Hernández de Córdoba. Titlano Juan de Grijalva īpan 1518 (13 tōchtli) xihuitl, inīc yehhuātl mā quittaz in yancuīc tlālli, Īixiptlahuan Motēuczōma Xōcoyōtzin cuacuauhpan tlachixtocque.
1519 (1 ācatl) in xiuhpan ōacicoh Hernán Cortés inhuān īyāōquizcahuan inhuān incahuayohuan. Ācalpan quihualhuicayah nōhuān īmatlequiquiz īhuān occē intlequiquiz. Oquizque Copān īhuān acaltica panocque in ixquichca yehhuāntin acicoh achtopa tlālhuāctli in āxcān motōcāyotia Cozumel, in ōmpan mayatlālpan.
Hernán Cortés ōquimatca yeh huehcauhtica mochantiayah mayatlālpan motōcāyotia Yucatán in ōmentin caxtiltēcah. Ic yeh quinec oncān quimaquixtiz. Cē yehhuāntin in ītōcā Gonzalo Guerrero yeh āxcān īntlahtōcauh catca mayatlācah. Anca yehhuātl ahmō quinec yaz in cānin caxtiltēcah in quichixtocque. Occē tlācatl in Jerónimo de Aguilar tetlayacoltiani catca mayatecuhtli in ichantzinco. Yehhuātl in oya itloc in tēpēhuani īnoiuh notzalo, auh in āxcān mochipa quintepotztocac in caxtiltēcah. Jerónimo de Aguilar mayātlahtōltica huel in tlahtōaya.
Ōmpa Onohualco āltepēnahuac in ītōcā Cintlah, mayatlācah quiyāōchiuhqui Hernán Cortés, auh yehhuātl in huel quimpēhua yeh īca oc cenca temictiloni catca īyāōnechichiuh tēpēhuani in ahmō imaxca mayaonohualcah. Zanyenō ilhuitl, in iuh caxtiltōnalamac in monextia, quilhuiquixtiticatcah in caxtiltēcah ītetlapaloliz teōtitlantli in tlein īca quitlaixmachti ichpocatl Santa María cah yehhuātzin yez in teōtlinantzin.
Īnōiuhpēhualocque ōnohualcah quimacacque caxtiltēcah in tlacualli, chalchihuitl, tlaquemitl īhuān matlaquixtin ichpopochtin. Cē yehhuāntin, in ītōcā Malintzin, huel tlahtōayah īca intlahtōl ōnohualcah īhuān mēxihcah. Amozan yehhuātl tlahtōa Caxtillahtōlli īca Hernán Cortés.
Atentli quitocacticatca Hernán Cortés auh niman īc ahcici īmīxpan totonacah. Ōmpa caxtiltēcah acalco hualtemocque; auh in oncān motōcāyotia Chalchiuhcuecān quitzintique āltepētl in quitōcāyotique īca intlahtōl Villa Rica de la Vera Cruz, yeh īpampa in iuh neci intonalamac, īpan inōn ilhuitl quilnamicticatcah yehhuāntin totemaquixticatzin topampa ītemamazohualtiliztzin, īmiquiliztzin.
Quipouhtique in tepēhuani Hernán Cortés quēnin intlatocāyo aztēcah ixquich huelitini necuiltonoliztica nohuiampa mani. Īc yehhuātl quicentlali in īyōllo micuaniz Mēxihco macihui Motēuczōma īixptlahuan miecpa quitlatlauhtilicoh macueleh mocuepa, macueleh yauh in oncān oquiz ītlaltzin.
Intepalehuiliz Cempōhuallān ītlahtōcauh īhuān occequīntīn Totōnacapan intlahtōcahuan in Iquique huel cenca quelehuiah momaquixtizque in īhuīcpa mēxihcatlahtōcāyōtl, acicoh caxtiltēcah in Tlaxcallān yeceh ahmō oceliloque achtopan in yehhuāntin. Mocniuhtlacque tēpēhuani īhuān tlaxcaltēcah, in quihuicaque Mēxihco Tenōchtitlan.
Achtopan oyaque huēhue īmāltepēuh chololtēcah, in īmicnihuan mēxihcah cateh. Nicān zan īpampa īchicotlamatiliz caxtilyacanqui, zanyenō yehhuātl tenahuati mā mictiloh huel miequīntīn in ahmō tlahtlacolehque chololtēcah. Iximacho inīn īmauhcatlahtlacol iuhqui Cholollān Itlacamictiliz.
Ōquizque Cholollān in chontaltin; īnepantlah Popōcatepētl īhuān Iztaccihuātl nālquizque. Huehca īncuitlālpan quicauhque Āmaquēmehcān, Tlālmanalco, Āyotzinco, Cuitlāhuac, Tetzcohco, Itztapālapan īhuān Mēxihcaltzinco. Zatlatzaccān, ōcalaque itic huēyi āltepētl Mēxihco Tenōchtitlān, in cānin Hernán Cortés īhuān Motēuczoma Xōcoyōtzin ōmonamicque: in cānin huēyi tlahtoāni īhuān caxtilteyacanqui monahuatecque. Caxtiltēcah ōquilpicoh in Motēuczōma; yehhuān quitzatzacuacoh itic in itecpan Āxāyacatl.
Īpan 1520 (2 tecpatl) xihuitl, auh quinicuauc onez tlauhcopa Pánfilo de Narváez, in āquin ōquilpico in Hernán Cortés, Caxtilyacanqui zan niman ōquiztihuetz in īhuīcpa Mēxihco Tenōchtitlan; oya Chalchiuhcuecān quicalito tlācatl in yancuīcān acic. Inahuactzinco Cempōhuallan pēhualō in Narváez; auh achi mochīntīn īyāōquizcahuan ōcetixque īhuān Hernán Cortés. In oquīc Narváez in pēhualoya, Pedro de Alvarado in nōiuhqui motōcāyotia in Tōnatiuh, ōquimicti īpan ilhuitl miequīntīn teōpixque itic in huēyi teōcalli.
In iuh ōmecuepa in tepēhuani, mēxihcāltepēpan huel miec cualancāyōtl oncatca. Mochīntīn āltepētlācah: in pipiltin, in mācēhualtin, ōmāltepētlalique īhuān ōquimicalicoh caxtillācah.
Huēyi Motēuczōma in tlahtoāni, quilmach, tetica yeh in mictilo. Zān niman tenōchcah quitlahtōcatlalique in Cuitlahuac, in ōquinyacanticatca mochīntīn in āltepētlācah, in mēxihcayāōquizque. Cortés īhuān mochīntīn caxtillācah īhuān tlaxcaltēcah ōmochololtique yohualtica. Mēxihcah quinextique, quintotocacque, quimpeuhque. Chololizpan in, miequīntīn caxtiltēcah īhuān tlaxcaltēcah ōmicque īhuān Hernán Cortés, quilmach ōchōcac āhuēhuētzīntla in moquetzticac Popotlān, īnahuactzinco Tlacopan. Yeh īca caxtillācah ōquitocayotique inīn āhuēhuētl iuhquin (Tlaocoxyohualcuahuitl).
Īpampa huēyi zahuatl, ōmomiquilitzino in tlahtoāni Cuitlahuactzin. Quinihcuāc, ōmotlahtōcatlalitzino Cuauhtēmoc iuh intlahtōcatzin Mēxihco Tenōchtitlān.
In caxtiltēcah tēpēhuanih ōquixitiniah Mēxihcah īpan Tlachicuēyi 13, 1521 (3 calli) xihuitl.
[ticpatlaz] Inoquīpan Caxtiltepēhuacāhuitl (1519 - 1809)
Īpan 1524 (6 tecpatl) xihuitl, oacicoh nicān Anahuac mahtlāctli omōme teōpixcatitlantin in tech pohuiah īteōpixcanahuatil San Francisco. In teōpixcanahua yehhuāntin īmicniuhtzin Martín de Valencia catca. Hernán Cortés oquiz quincelito iuhquin ixtililonih, iuhquin mahuizohque tlācah, imixpan in mēxihcah.
Iniquein caxtilteōpixque īhuān occequīntīn in ōhuallaque zanyeyō ihcuāc, cenca tlamatinimeh catcah. Otechihuilique nemachtilcalli, otechmachtique. Otecuatequique. Nōiuhqui mācēhualtin quimpalehuique.
In īpan 1525 (7 calli) xihuitl, in oquīc caxtiltepēhuani yauh quicalito in Cristóbal de Olid in oncān motōcāyotia “Las Hibueras”, quinahuatia mā quimpiloah Cuauhtēmoctzin īhuān ītlahtocatzin Tlahcopan.
Īpan 1531 (13 ācatl) xihuitl, quīn iuh īquezquilhuioc in Tlamahtlācōnti mochīuh: oncatca cē mācēhualtzintli icnotlapalzintli. Ītōcā catca Juan Diego Cuāuhtlahtoātzin, iuh mitoa ōmpa chane Cuauhtitlan. In quēnin yancuīcān huēytlamahuizoltica monexiti in cenquizca ichpochtli Santa Maria Inantzin tocihuāpillatocatzin, in oncān Tepēyacac, motenehua Tonāntzin Ichpochtli Guadalupe.
Zātēpan 1535 (4 ācatl) xihuipan, huītz Huēy tecuhtli Antonio de Mendoza, teyacanaquiuh iuhquin inīc cē ītlahtōcāteixptlatzin inīn Yancuīc Caxtillān, (in iuh quitocayotique caxtiltēcah Mēxihco īhuān ixquich huēhuetlahtohcāyōtl Ānāhuac).
Impal huēyi īteōpixcatzin Mēxihco in ītōcā Teicniuhtzin Juan de Zumárraga īhuān ītlahtōcāteixiptlatzin Antonio de Mendoza, ōmopehuilti nicān Mēxihco in tepozāmoxihcuiloloni 1538 (7 tōchtli) xihuitl.
Huītz Mēxihco teyacanaquiuh Luis de Velasco, iuhquin inīc Ōme Ītlahtocateixiptlatzin inīc Yancuīc Caxtillān, īpan 1550 (6 tōchtli) xihuitl. Zātēpan īpan 1557 (13 calli) xihuitl, ōmomiquilitzino Carlos inīc Mācuīlli, huēyi tlahtocatzin caxtiltēcah, teutontēcah, mēxihcah īhuān incatēcah, in oncān Teōpixcalco motenehua Yuzte.
Zanyenō ihcuāc ōquimochihuili huēyi ītequiuh Teicniuhtzin Bernardino de Sahagún. Yehhuātl quihcuiloā īamoxhuan īca mēxihcah mācēhualtin. Īpan 1560 (3 tecpatl) xihuitl, chīhualo huēyi īteōcaltzin Āltepētl Mēxihco. Intēpalēhuiliz mēxihcah inīn xiuhpan Caxtillān quimpēhua malayatlācah, in oncān motōcāyotia In Filipinah.
Īpan 1568 (11 tecpatl) xihuitl, Cē īyāōquizcauh in Hernán Cortés in ītōcā Bernal Díaz del Castillo, inīn xiuhpan ōmpa in ichantzinco Cuauhtēmallān quihcuiloa īamoxhuan in ītech ītlalpololiz Yancuīc Caxtillān.
Achi tlahco āltepēmācēhuallācah ōmicque īpan 1576 (6 tecpatl) xihuitl īpampa huēyi zahuatl.
Īpan 1581 (11 calli) xihuitl, motlācatilitzinoa Tlachco, ōmpa Tlahuilcapan, in ītauhcayo tlahcuilo in ītōcā Juan Ruiz de Alarcón, cē huēy tlācatl īpan Caxtillahcuilōyōtl.
Īpan 1597 (1 calli) xihuitl, Taikosama intlahtōcauh xaponēcah, quinahuati mā quimamazohualtican in mēxihcatl teōpixqui Felipe de Jesús īhuān occequīntīn teōpixque ōmpa Nagasaki. Felipe de Jesús ōmotlācatilitzinoca īpan Āltepētl Mēxihco.
Īpan 1648 (13 tecpatl) xihuitl, inteōpixqui Miguel Sánchez quipanitlaza īamox ītech īnetenextiliz cenquizca Ichpochtli in ītōcā Maria Guadalupe.
Izcatqui ītequiuh in Tetlatemoliztli nicān Mēxihco īpan 1649 (1 calli) xihuitl īpampa Teōpixcāyōtl Sevillān, quenīn mictiloh mēxihcah, occequīntīn mācēhuallācah, caxtiltēcah īhuān ahmō quixtianimeh quemeh judiotlācah.
Inīn xiuhpan 1650 (2 tōchtli) ōmomiquilitzino tlahcuilōcatzin Fernando de Alva Īxtlīlxōchitl.
Īpan 1660 (12 tecpatl) xihuitl, ōmomiquilitzino mahuiztlahcuilōcatzin in ītōcā Domingo Francisco de San Antón Chīmalpahin Cuāuhtlehuanitzin.
Īpan 1664 (3 tecpatl) xihuitl, Diego Osorio de Escobar, in āquin huēyi īteōpixcatzin Āltepētl Cuetlaxcōapān, Puebla: In Tlācanechicōlpan in Ángeles (La Puebla de los Ángeles) moyetzticatca, tītlanō iuhquin ītlahtōcāteixiptlatzin inīn Yancuīc Caxtillān. Īpan 1666 (5 tōchtli) xihuitl nōiuhquin mochīuh huēyi ītenyo ītetlatēmoliz in tech īnetenextiliz cenquizca Ichpochtli in ītōcā María Guadalupe. Inīn tetlatemoliztli īxīmacho iuhquin (tlanōnōtzaliztli īpan 1666).
Īpan 1689 (2 calli) xihuitl, Nantzin Juana Inés de la Cruz quipanitlaza īamox in motōcāyotia (Castalida Tlātemiliztli). Quintepan 1696 (9 tecpatl) xihuipan, tītlanilo nicān Āltepētl Mēxihco iuhquin ītlahtōcaiteixitlatzin inīn Yancuīc Caxtillān, José Sarmiento y Valladares, ītecuhtlahtoāni Motēuczōma īhuān Tōllān Xīhcocotitlan.
Inīn xiuhpan 1716 (3 tecpatl) huītz teyacanaquiuh Yancuīc Caxtillān tlahtōcaiteixiptlatzin in ītōcā tecuhtli Baltasar de Zúñiga y Guzmán. Yehhuātl catca in āltepētecuhtli in Valerio īhuān Duque in Arión Caxtillān.
Īpan 1722 (8 tōchtli) xihuitl, ahci quimpachoā mēxihcah tlahtōcaixiptlatzinntli in ītōcā tecuhtli Juan de Acuña, in āquin catca āltepētecuhtli Casafuerte. Ipan 1734 (8 tōchtli) xihuitl huēyi īteōpixcatzin Āltepētl Mēxihco in ītōcā Juan Antonio de Vizarrón y Eguiarrieta quitlalique iuhquin ītlahtōcateixiptlatzin Yancuīc Caxtillān. In īpan 1746 (7 tōchtli) xihuitl. Tītlanō nicān Āltepētl Mēxihco, iuhquin ītlahtocateixiptlatzin Yancuīc Caxtillān, tecuhtli in ītōcā Francisco de Güemes y Horcasitas in āquin catca in āltepētecuhtli Revillagigedo.
Īpan 1764 (12 tecpatl) xihuitl, nicān neci quenīn caxtiltēcah tenahuatique macado namaco nicān Yancuīc Caxtillān in pizyetl, xocomecatl, tlapaloctli īhuān chiyacuilotl.
Īpan 1766 (1 tōchtli) xihuitl, tītlanō teyacanaquiuh Yancuīc Caxtillān tlahtōcaiteixiptlatzin in ītōcā Carlos Francisco de Croix.
In 1767 (2 ācatl) xihuitl, caxtillahtoāni in ītōcā Carlos Inīc Ēyi tenahuati mā quixtiloh in īhuīcpa Yancuīc Caxtillān mochīntīn teōpixque in ītech pohuih teōpixcanahuatilli in tlein motōcāyotiā Jesusicniuhyōtl īpampa San Ignacio de Loyola.
Īpan 1769 (4 calli) xihuitl, ayamictlampa, in oncān tlālpan motenehua California, temachtiā in ītauhcāyo teōpixcatzintli in ītōcā Teicniuhtzin Junípero Serra. Īpan 1771 (6 ācatl) xihuitl huītz teyacanaquiuh Yancuīc Caxtillān tlahtōcateixiptlatzintli in ītōcā tēuchtli Antonio Maria de Bucareli y Ursua. Īpan 1785 (7 calli) xihuitl, ihcuāc ahci Yancuīc Caxtillān tlahtōcaiteixiptlatlatzin in ītōcā Bernardo de Galvez. Zātēpan 1805 (1 calli) xihuitl, āltepētlahtoāni Santiago Tlachco tecuhtli Miguel Domínguez īhuān īcihua Josefa Ortiz de Domínguez ōtlahtoah īca occequīntīn yāōquizcauh canahpa Cueyatlalco in iuhquin xitlapachoa Yancuīc Caxtillān auh mēxihcah īhuān ahmō caxtiltēcah motōcāyotia Santiago Tlachco Ichtlācatlahtōliztli.
[ticpatlaz] In Mēxihcatl Tlācaxoxouhcāyōtl (1810-1821)
Yohuac īpan Tlachicnāuhti 15, 1810 (6 tōchtli) xihuitl, ōmpēuh Mēxihco huēyi Temaquixtilizyāōyōtl, ihcuāc teōpixqui Miguel Hidalgo y Costilla māltepētlaliā in oncān teōcalpan motōcāyotia Dolores in īpan Cueyatlālco. In caxtiltēcah zannō ihcuāc quitlaliah tecuhtli in ītōcā Francisco Xavier Venegas iuhquin tlahtōcateixiptla nicān Yancuīc Caxtillān.
Teōpixqui José María Morelos y Pavón inīc Michhuahcān; ōtetōcac in yāōtl ihcuāc catca ōnicmatic Miguel Hidalgo īhuān yehhuātl mictlalo Chihuahuac īpan Tlachicōnti 30, 1811 (7 ācatl); āuh īpan 1815 (11 ācatl) xihuitl teōpixqui José María Morelos mictlalo Ehēcatepēc.
Īpan 1816 (12 tecpatl) xihuitl, quitlalique iuh tlahtōcāteixiptlatzintli nicān Yancuīc Caxtillān teuctli in ītōcā Juan Ruiz de Apodaca, nōhuān īximacho iuhquin Mazatontli teuctlahtoāni.
Īpan 1818 (1 tōchtli) xihuitl, Vicente Guerrero ōtetōcac īpan Yancuīc Caxtillān tlayaotiuh īca caxtiltecah, yehhuātl catca ōnicmatic īpan atenco Cuauhtolco, Huāxyacac.
Tlachicnāuhti 27, 1821 xiuhpan, ōcalacque Āltepētl Mēxihco Agustín de Iturbide īhuān īyāōquizcahuan. Iuh omochiuh ītemaquixtiliz Yancuīc Caxtillān in īhuīcpa Huēhue Caxtillān, Europanco. Īca ītōcā Agustín Inic Cē, inīn xiuhpan motlahtohcātlaliā Iturbide huēyi tlahtoāni in īpan ixquich Mēxihco ahnozo huēhuetlahtohcāyōtl in Ānāhuac.
[ticpatlaz] Mācuīlpōhualxihuitl 19 (1822-1900)
Īpan 1824 (7 tecpatl) xihuitl, zannō ihcuāc pepeno Guadalupe Victoria iuhquin inic cē huēyi ītlahtōcauh nozo tlahtohcātēīxiptlani in Mēxihco.
Īpan 1836 (6 tecpatl) xihuitl, Texān chānehqueh māltepētlaliah īhuān quinchihuiliah yāōyōtl in mēxihcah inīc momaquixtique in īhuīcpa Mēxihco. Īpan 1838 (8 tōchtli) xihuitl, francitēcah quīyāōchīhuah Mēxihco. Yehhuātl on iximacho iuhquin Ipampa Necuhtlaoyomeh Yāōyōtl.
Īpan 1846 (3 tōchtli) xihuitl, ōmpehua yāōyōtl in tlein Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān chānequeh ōquichihuilique Mēxihco inīc quincuīcuilizque mēxihcah huel cencah huēyi īcecniquizaliz intlaltzin. Inīc yāōyōpan quicuīcuilique Mēxihco in āxcān tiquixmauhtih iuhquin California, Nevada, Yutah, Colorado, Yancuīc Mēxihco, Texān, Arizona īhuān occē tlahcotoncāyōtl. Quipalehuique in īquizcan, ōmicque inīn yāōyōpan in iximachoh iuhquin (Tiyacauhque Iconehuantzin Chapōltepēc). Otlan in yāōyōtl īpan 1848 (5 tecpatl) xihuitl.
Inīn xiuhpan ōmpēhua in motōcāyotiā "Yaōyōtl Īpan Yēi Xihuitl" īhuān panitlazalo "Tlapapatiliztli in Inahuatilhuan".
Īpan 1860 (4 tecpatl) xihuitl, teyacanaco Miguel Miramón iuhquin huēyi tlahtōcauh Mēxihco. Īpan 1861 (5 calli) xihuitl motlahtōcatlalia huexyācatl Benito Juárez García iuhquin mēxihcatlahtoāni īca āltepēnancāyōtica Chalchiuhcuecan ahiuh ahmō Āltepētl Mēxihco īpampa xi pachoā Félix Zuloaga.
Īpan 1862 (6 tōchtli) xihuitl, mēxihcatl yāōquizque īhuān yāōquizcayacanqui in ītōcā texācatl Ignacio Zaragoza, quimpēhuah francitēcah in oncān ītauhcayo motōcāyotiā (Īnecaliliz in Cuetlaxcōāpan) īpan yāōcāltepēpan Loreto īhuān Guadalupe īca nāhuamācēhualtin zacapoaxtlah īhuān xochipolcah. Zātēpan, īpan 1864 (8 tecpatl) xihuitl, nicān pēhua Mēxihco Tenōchtitlān intlahtohcāyōpan auxtēcah huēyi tlahtoāni Maximiliano Habsuburgo īhuān huēyi cihuātlahtoāni Carlota Amalia.
Inīn xiuhpan, Maximiliano īhuān mictilo ītzīntla in cānin motenehuā Cerro de las Campanas (Tlatzitzilīniliztepēc) īpan Chīchīmēcalco.
[ticpatlaz] Mācuīlpōhualxihuitl 20
Zannō ihcuāc quitlaliah yāōquizcayacanqui in ītōcā huaxyācatl Porfirio Díaz iuhquin huēyi tlahtoāni nicān Mēxihco. Īpan 1901 (6 calli) xihuitl, Mēxihco ōtlapachoac īpan Porfirio Díaz, inōn tlālli, ohtepozcalmimilolli, ohtlahuīlli īhuān huehca āmatlahcuilōllanōnōtzqui.
Nicān ōpēuh, in īpan Tlamahtlāccēti 20, 1910 (2 tōchtli) xihuitl huēy yāōyōtl ihtic Mēxihco motōcāyotia "In Mēxihcatl Icnīuhyāōyōtl", in iuh ōmāltepētlali Francisco I. Madero.
Īpan 1914 (6 tōchtli) xihuitl, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl ahcico Chalchiuhcuecān, in oncān quimpēhua īacalyāōquizcahuan Āltepētl Mēxihco.
Tepanahuia in Venustiano Carranza Mēxihcatl Icnīuhyāōyōpan. Yehhuātl quipantlaza īpan 1917 (9 calli) xihuitl in āxcān huēyi Īnahuatīl Mēxihco. Īpan 1923 (2 ācatl) xihuitl, Francisco Villa mictilo. Zanyenō ihcuāc ahcic Mēxihco (tlahuīlchicāhualiztica caquiztepanitlazalōni). Īpan 1927 (6 ācatl) xihuitl, inīn xiuhpan ōmpēhua in motōcāyotia "Quixtianomeh in Yaōyōtl" inīc Icxitlanco.
In īpan 1934 (13 tōchtli) xihuitl pepeno yāōquizcayacanqui in ītōcā Lázaro Cárdenas iuhquin huēyi ītlahtōcāuh Mēxihco. Īpan 1938 (4 tōchtli) xihuitl, huēyi tlahtoāni Tahta Lázaro Cárdenas quimexicahuia tlechiahuacāyōtl. Zan xiuhpan ōacique canahpa Mēxihco miequīntīn caxtilpipilton auh caxtilāltepētlācah yāōyōtl ītōcāhuan In Coconetzin Morelia.
Inīn xiuhpan 1942 (8 tōchtli), Mēxihco tecentili “Los Aliados” īpan Īyāōyo in Cemānāhuac Inic Ōme ica ītlanapololiz inic Ehēcayāōquizcani 220.
Mochīhua inīn xiuhpan īpan Āltepētl Mēxihco inic caxtōlonnnāhui Olimpicayo neahuiltiloni ihcuāc pepeno Gustavo Díaz Ordaz iuhquin huēyi ītlahtōcauh Mēxihco, īpan 1968 (8 tecpatl) xihuitl. Zannō ihcuāc mēxihcatlahtohcāyōtl ōquimicti Tlāltelōlco miaquīntīn in tetechpocah momachtianimeh īpan Tlamahtlācti 2, 1968 xihuitl. Īpan 1970 (10 tōchtli) xihuitl, motlahtōcatlalia iuhquin huēyi ītlahtohcāuh Mēxihco in tepantlahtoāni Luís Echeverría Álvarez. Īpan 1976 (3 tecpatl) xihuitl, pepenado teyacanaquiuh iuhquin huēyi ītlahtōcauh Mēxihco Tenōchtitlān José López Portillo.
Īpan 1979 (6 ācatl) xihuitl, huēyteōpixcātlahtoāni, in polontēcatl Karol Woytila Ioannes Paulus Inic Ōme huītz nicān Mēxihco inīc quintlapaloz in mēxihcah. Īpan 1981 xihuitl, iuhquin in ītepacholiz huēyi ītlahtohcāuh Mēxihco José López Portillo, Mēxihco quipiya ōhuicacayo īca centlaticpayoque in tōmin.
Zātēpan 1982 (9 tōchtli) xihuitl, pepeno Miguel de la Madrid iuhquin huēyi ītlahtohcāuh Mēxihco. Temauhti huēyi tlālollīniliztli ōquihuitec in Āltepētl Mēxihco in īpan Tlachiucnāuhti 19 īhuān 20, 1985 (12 calli) xihuitl. Ōhuetz huēyi cacaltin īhuān miaquīntīn tlācah ōmicque.
Occeppa mochīhua nicān Mēxihco Īnecxitotopehuilizneixnamiquiliz motōcāyotia (In Cemānāhuac Mēxihco '86).
Inīn xiuhpan 1988 (2 tecpatl) quimotlahtōcatique in Carlos Salinas de Gortari iuhquin huēyi ītlahtohcāuh Mēxihco.
Huēyteōpixcātlahtoāni in ītōcā Ioannes Paulus Inic Ōme occepa huallauh Mēxihco, yehhuātl ōtetlapalohuac Tōnāntzin Ichpōcatl Guadalupe īteōcalpan Tepēyacac.
Īpan 1993 (7 calli) xihuitl, pēhua ītepanitlazaliz caxtōlli āmoxtōton in ītech huēhue tecpillahtōlli motōcāyotia Tlahtōlnahuatilli.
Īpan 1994 (8 tōchtli) xihuitl, inīn xiuhpan huītztlampa, māltepētlaliah mācēhualtin chiapanecah in motenehuah Zapata Īyāōquizcahuan Anahuac Temaquixtianimeh ZIAT.
Zanyenō ihcuāc, ōmictiloc Tixuana āltepēticpac Luis Donaldo Colosio, in āquin ōquitquicca īpan āltepētlācah incecniquizaliz motōcāyotia PRI. In īpan Tlachicuēiti mētztli, mochīn āltepēhuaque ōquizque tetenahuatoh in īpan ixquich Mēxihco.
Ahzo yeh īpampa yāōyōtl quimauhtili, mēxihcah quitenauhque Ernesto Zedillo iuhquin yancuīc huēyi tlahtōcauh Mēxihco. Yehhuātl ōmotlahtohcatlālli in īpan tetzacutica īmētz Tlamahtlācōnti pohualtzinco.
Nō inīn xiuhpan quimictique José Francisco Ruiz Massieu, in āquin catca cē yehhuāntin in quiyacanayah in PRI, quilmach cetemictianimeh catca āltepēixiptla in ītōcā Manuel Muñoz Rocha; āuh quintepan mēxihcatlahtohcāyōtl quinextili cah Raúl Salinas de Gortari, īicnuh in tlahtoāni, tenahuati mā mictilo José Francisco Ruiz Massieu.
Īnoyeuh ōpēuh ītlahtohcāyō, Ernesto Zedillo tenahuati mā temo īpatio in mēxihcatl tlahcohualoni peso.
Nōiuhqui ōtepanitlaz nelli ītōcātzin (Achi-Yaōquizcayacanqui Marcos) iuhquin Rafael Sebastián Guillen Vicente, in āquin ōmotlācatilitzinoca in oncān āltepēticpac motenehuā Tampico. Tlahtoāni Ernesto Zedillo tenahuati mā quilpiah inīn tlācatl.
Īpan 2000 (1 tecpatl) xihuitl, Vicente Fox tlaīxquetzalli īhuīcpa PAN, yehhuātl nicpēhua īmēxihcatetenahuatoh, in āquin inic cē tlahtoaniexiptla quimauhtili, mēxihcah quitenauhque Ernesto Zedillo iuhquin yancuīc huēyi tlahtōcauh Mēxihco ihic occequīntīn mecatlācayōtl; PAN huetzicoh in cemitquimatiliztli īpampa 70 xihuitl ītepacholiz PRI.
Īpan Tlamahtlāccēti inōn xiuhpan, huēyteōpixcātahtzin ītōcā Ioannes Paulus Inic Ōme xocoyoc huallauh Mēxihco ic pamoa xi temahuitzotia inic cē yectli mācēhualquixtiani in ōmpa Cemānāhuac Juan Diego Cuāuhtlahtoāc īhuān īyectiliz ōme zapotēcamācēhualtin mocāyotia īpan Caxtillahtōlcopa “Beatos Cajonos” ōmpa Huāxyacac, yehhuāntin mictiloh īpampa cemānāhuaquixtianayōtl.
[ticpatlaz] Āxcān Tlahtōllōtl (2001-āxcān)
Felipe Calderón ōpēuc mēxihcatetenahuatoh ocaqui mohuetehuaque, ixachi patio īhuān ocachi tzacualtoc ōmpa Mēxihco, nicpia in PAN occequīntīn ōnicpēuh īpan īocohuetziqui Andrés Manuel López Obrador, tlaixquetzalli īhuīcpa PRD. Felipe Calderón in achcauh tlahtohcātēīxiptlani īhuīcpa Tlamahtlācōnti 1, 2006 (7 tōchtli) xihuitl.
[ticpatlaz] Āmoxtiliztli
- García Escamilla, Enrique, Historia de México (Mēxihco ītlahtōllo), Ītlahcuiloa Nāhuatl īhuān Caxtillāntlahtōlcopa , Mēxihco Tēcuācān , Plaza y Valdés Editores, 1991.
Āltepētl
Āltepētl Mēxihco • Ātemaxac • Tlahtoāntepēc • Cuetlaxcōāpan • Tōllohcān
Tlahtohcāyōtl
Aguascalientes • Tlani California• Tlani California Huitztlāmpa • Campeche• Chiyapan • Chihuahuac • Coahuillān • Cōlimān • Durango • Cueyatlālco • Guerrero • Hidalgo • Xālīxco • Tlahtohcāyōtl Mēxihco • Michhuahcān • Morelos • Nayarit • Yancuīc León • Huāxyacac • Puebla • Chīchīmēcalco • Quintana Roo • San Luis Potosí • Sinaloa • Sonora • Onōhuālco • Tamaulipas • Tlaxcallān • Veracruz • Yucatān • Zacatēcapan • Tēcuācān
Occequīntīn
Tlahtōllōtl • Tlacualcāyōtl • Yōlcah • Quilitl • Cuahuitl • Tōnalpōhualli • Tlahtohcātēīxiptla
