Андреј Сахаров

Од Википедија, слободна енциклопедија

Андреј Дмитриевич Сахаров (руски: Андрей Дмитриевич Сахаров) (21 мај 1921 – 14 декември 1989) бил истакнат советски нуклеарен физичар, дисидент и активист за човекови права. Во 1975 година доби Нобелова награда за мир.

[уреди] Живот и кариера

Андреј Сахаров е роден во Москва во 1921 година. Во 1938 година се запишува на Московскиот државен универзитет. Поради евакуацијата од Москва во 1941 година, дипломира во Ашкабад, во денешен Туркменистан. По дипломирањето е упатен на работа во лабораторија во Улјановск. Во Москва се враќа во 1945 година, каде започнува да студира на Теоретскиот отсек на Институтот за физика при Советската академија на науките. Во 1947 година се стекнува со докторска титула.

Од средината на 1948 година Сахаров учествува во советскиот проект за изработка на атомска бомба, која ќе биде тестирана на 29 август 1949 година. По преселувањето во Саров во 1950, тој игра клучна улога во следната фаза, развивање на хидрогенска бомба. Истражувањето успева и на 12 август 1953 година СССР успешно извршува тестирање на хидрогенска бомба. Сахаров продолжува да работи на ова поле и неговите сознанија се клучни при тестирањето на т.н. Цар бомба, најмоќната бомба која било кога експлодирала, во октомври 1961 година.

Сахаров има и предложено идеја за реактор за контролирана нуклеарна фузија, која се уште претставува основа за истражувањата на ова поле.

[уреди] Свртување кон активизам

Кон крајот на 1950-тите Сахаров почнува да размислува околу моралните и политичките импликации од неговата работа. Во текот на следната декада, почнува да се спротивставува на ширењето на нуклеарното оружје. Притискајќи за ставање крај на атмосферските тестови, тој одигра улога при потпишувањето во Москва на Договорот за делумна забрана на тестирањата во 1963 година.

Клучната промена во политичката еволуција на Сахаров започнува во 1967 година, кога антибалистичките проектили стануваат клучно прашање во американско-советските односи. Во своето тајно писмо до советското водство од 21 јули 1967 година Сахаров советува да им се верува на Американците и да се направат напори со цел да се спречи нуклеарна војна. Во истото писмо тој бара дозвола од раководството да го објави својот ракопис во кој предупредува на последиците од воведувањето антибалистичка одбрана. Советската власт го игнорира неговото писмо и не му дозволува да иницира јавна дебата околу антибалистичките проектили во советскиот печат.

Во мај 1968 година Сахаров го завршува својот есеј „Размисли околу прогресот, мирољубивата коегзистенција и интелектуалната слобода“. Откако овој есеј е пуштен во оптек како самиздат во СССР, а потоа и објавен надвор од советските граници, советските власти му забрануваат да се занимава со истражувања поврзани со војската и е принуден да се врати на теоретските истражувања.

Во 1970 година заедно со Валериј Чалидзе и Андреј Твердохлебов, е еден од основачите на Московскиот комитет за човекови права. Во 1975 година ја добива Нобеловата награда за мир, но не му е дозволено да го напушти СССР за да ја прими наградата.

Ставот на Сахаров дека човековите права треба да бидат нова основа за секоја политика наидува на негодување кај советските власти. Сахаров јавно протестира поради советската интервенција во Авганистан, поради што е уапсен на 22 јануари 1980 година и е пратен во внатрешен егзил во Горки.

Таму, од 1980 до 1986 година Сахаров е под строга полициски надзор. Дури откако новиот советски лидер Михаил Горбачов ја започнува политиката на перестројка и гласност, на Сахаров во декември 1986 година му е дозволено да се врати во Москва.

Сахаров се вклучува во формирањето на првите легални независни политички организации и станува истакната личност на растечката политичка опозиција во СССР. Во март 1989 година е избран во новиот парламент и станува колидер на демократската опозиција. Подготвувајќи се за еден свој важен говор, вечерта на 14 декември 1989 година, одејќи на спиење, Сахаров доживува срцев удар и умира.