Delft
Van Wikipedia
Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel 't Mestreechs aan te hauwe of aan te gaeve welk anger dialek gebroek is.
Delft (in Limburgse moond wel es Del[le]f gerealiseerd) is 'n stad en gemeinte in de Nederlandse provincie Zuid-Holland, tösse Rotterdam en D'n Haog in. De gemeinte had per 1 juni 2005 94.098 inwoeners. Delft heet gein ander kèrne, al waor Tanthof (noe verdeild in de wieke Tanthof Oost en Tanthof West) oets 'n apaart dörp. Delft is 'n technisch georiënteerde stad en hoesvès 'n technische universiteit (de TU Delft).
Inhawd |
[bewirk] Stadsfuncties
Wie bove gezag hoesves de stad 'n universiteit, die hendeg väöl studente aontrèk, in groete mierderheid jónges. Wie Leie is Delft 'n echte studentestad. Väöl bedrieve höbbe ziech dao vaanwege dees experties gevesteg, oonder andere Gist Brocades, allewijl deil vaan DSM, wie ouch 't oonderzooksinstituut TNO. Wijers is Delf euverloupgebeed veur de groete stei in häör naobersjap, veural veur D'n Haog, boemèt 't de inmiddels euverlaoje Haogse veurstei Rijswiek en Voorburg oontlas.
[bewirk] Stadsgeziech
Delf heet 'n rieke binnestad mèt väöl historische gebouwe, boe-oonder de vreug-gotische Aw Kèrk en de laat-gotische Nui Kèrk, boe-in me sins iewe de stadhawwerlike en later keuninklike femilie begräöf. De Nui Kèrk ligk aon de merret, mèt ouch 't stadhoes en väöl veurnaom patriciërshoezer. Die lèste vint me ouch laanks de algemein good bewoerd gebleve grachte.
[bewirk] Historie
Delft is ein vaan de awwer stei vaan Holland: neet zoe aajd es Dordrech meh belangriek awwer es Rotterdam en D'n Haog. 't Oontstoond te lèste in de elfde iew aon de samevleujing vaan de reveerkes de Delf en de Gantel, dee lankzaam verzandde. Hei vestegde de graof vaan Holland 'ne vroenhoof. In 1246 kraog Delft vaan graof Wöllem II van Holland stadsrechte, boenao de plaots ziech snel kós oontwikkele door zien centraol plaots in 't Zuiderkerteer vaan Holland. Me deeg aon handel en industrie: de stad woort o.a.d. bekind um zien beerbrouwerije. In 1389 groof me e kenaal, de Schie, nao de Maos, en me lag bij de mónding vaan dat kenaal Delfshave aon, de have vaan de stad, die 'ne sterke concurrint vaan Rotterdam woort.
In 1536 woort de stad gooddeils door 'ne braand verweus. In d'n Tachtegjaoregen Oorlog sloot de stad ziech al gaw bij Willem van Oranje aon, wie deze evels in 1584 in Delft verbleef woort 'r vermaord door Balthasar Gerards. Delf bleujde in de zevetiende iew nog es derde stad vaan Holland - nao Dordrech en Haarlem en nog veur Amsterdam en Rotterdam, meh mèt d'n opkoms vaan de ziehandel oontwikkelde Amsterdam, Rotterdam en de Zuiderziestei Enkhuze en Hoorn ziech väöl sterker. Wel woort de stad bekind um zie Delfs Blaw, oontstoon oet 'n poging veur porselein te make. Ouch had 't oondanks zien ligking in 't binneland 'n kamer in de VOC. In 1654 oontplofden 't kroethoes; de krater dee dat achterleet is noe 'ne plei, de Paardenmarkt. Vaanaof 't ind vaan de zevetiende iew raakde de stad ech in verval.
Pas in de negetiende iew bleujde ze weer op: in 1842 woort dao de Keuninklike Academie gevesteg, de tegewäördege universiteit. Ouch raakden 't door zien geunsteg ligking tösse D'n Haog en Rotterdam al in 1847 mèt de spoorweeg verboonde. Later vestegde ziech dao 't gisfabrik en 't TNO. Vaanaof deen tied is Delft weer gegreujd. Nao d'n Twiede Wereldoorlog raakde Delft in gebruuk es euverloupgebeed veur de groete stei.
[bewirk] Trivia
- Allein lui die in Delft gebore zien mage ziech Delvenaar neume, dewijl 'ne Delftenaar allein in Delft gewoend hoof te höbbe.
[bewirk] Gebore in Delft
- Hugo de Groot, zjuris
- Frederik Hendrik van Oranje, prins
- Johannes Vermeer, sjèlder
- Anthoni van Leeuwenhoek, oetvinder
- Alexander Pechtold, politicus
- Ricky Coole, actrice
- Arjen Duinker, dichter
