Lucunculus

E Vicipaedia

Haec pagina spectat ad taganitam, si de cibis sub oleo undique perfrictis, vide s.v. frictella

Lucunculus -i m. seu taganita -ae m. est ferculum, libi vel placentae (sensu lato) genus, ex pasta, in sartagine frictum ex oleo butyrove.

Lucunculi sive calidi sive frigidi edi possunt, et solent vel infundi vel farciri iure condimentove.

Pasta lucunculorum fit ex farina (saepissime triticea), vel fagopyraca, liquore (saepe aqua, lacte, vel etiam cervisia), quibus nonnumquam additur ovum solutum. Sunt in Civitatibus Foederatis etiam luncunculi maizii, et praesertim in Europa orientali tuberosolanaci.

Index 1 Versiones 2 Antiquitus 3 Notae 4 Bibliographia

[recensere] Versiones

• In Civitatibus Foederatis saepissime butyro vel syropa perfunduntur.
• In Gallia dicuntur "crispae" (crêpes.)
• In Europa media dicuntur "placentae" vel "placentulae" (plăcintă, palačinka, Palatschinken.)
• In Iaponia farciri possunt "phaseolo rubro."
• In Italia dicuntur "crispellae."

[recensere] Antiquitus

• In lucunculum praecepta apud Galenum inveniuntur.^[1] Galenus nomine "ταγηνῖται" et "τηγανῖται" eos nuncupat, sed patet ex Glossariis lucunculos et teganitas esse eosdem.^[2] Haec praecipit Galenus:
  1. Iactatur oleum in sartaginem positum super ignem sine fumo.
  2. Defunditur super calefactum oleum farina aquae data multae. (Sine dubio inerat zymi, fermenti, levaminis genus quodam, quod praetermittunt praecepta.)^[3]
  3. Quam celerrime ebulliens in oleo constiuitur et crassior fit, sicut caseus. Statim eum vertunt parantes.
  4. Quando imma pars crassa facta erit, revertunt rursus eum bis vel etiam ter, dum percoctus videatur.^[4]
  5. Sunt qui melle, sunt qui sale marino eum condiant. Apud Hipponactem legimus lucunculos et sesamis "medicari" posse.^[5]

• Staetites est verisimiliter lucunculi genus.^[6] Ex massa farracea et melle fit: massa est umida in fretale suffusum, melle adiecto et sesamo et caseo.^[7]

• Mentio fit lucunculorum in versione quadam ex Bibliis Veteribus Latinis, nomine Codex Lugdunensis, Num. 11:8 "...et faciebant inde rotundas in foco et erat sapor isius tamquam sapor iucunculi [sic] ex oleo." Cui confer versionem Vulgatam: "...et faciens ex eo tortulas saporis quasi panis oleati."

[recensere] Notae

1. ^  Galeni AF 6.490-1: "οἱ μὲν οὖν ταγηνῖται παρὰ τοῖϲ Ἀττικοῖϲ ὀνομαζόμενοι, παρ’ ἡμῖν δὲ τοῖϲ κατὰ τὴν Ἀϲίαν Ἕλληϲι τηγανῖται ϲκευάζονται δι’ ἐλαίου μόνου. βάλλεται δὲ τὸ μὲν ἔλαιον εἰϲ τάγηνον ἐπικείμενον ἀκάπνῳ πυρί, καταχεῖται δ’ αὐτῷ θερμανθέντι τὸ τῶν πυρῶν ἄλευρον ὕδατι δεδευμένον πολλῷ. διὰ ταχέων οὖν ἑψόμενον ἐν τῷ ἐλαίῳ ϲυνίϲταται καὶ παχύνεται παραπληϲίωϲ ἁπαλῷ τυρῷ τῷ κατὰ τοὺϲ ταλάρουϲ πηγνυμένῳ. τηνικαῦτα δ’ ἤδη καὶ ϲτρέφουϲιν οἱ ϲκευάζοντεϲ αὐτό, τὴν μὲν ἄνωθεν ἐπιφάνειαν ἐργαζόμενοι κάτωθεν, ὡϲ ὁμιλεῖν τῷ ταγήνῳ, τὸ δ’ αὐτάρκωϲ ἡψημένον, ὃ κάτωθεν ἦν πρότερον, εἰϲ ὕψοϲ ἀνάγοντεϲ, ὡϲ ἐπιπολῆϲ εἶναι, κἀπειδὰν ἤδη καὶ τὸ κάτω παγῇ, ϲτρέφουϲιν αὖθιϲ αὐτὸ δίϲ που καὶ τρίϲ, ἄχριπερ ἂν ὅλον ὁμαλῶϲ αὐτοῖϲ ἡψῆϲθαι δόξῃ ... διὸ καί τινεϲ αὐτῷ μιγνύουϲι μέλιτοϲ, εἰϲὶ δ’ οἳ καὶ τῶν θαλαττίων ἁλῶν. εἴη δ’ ἂν ἤδη τοῦτό γε πλακοῦντόϲ τι γένοϲ ἢ εἶδοϲ ἢ ὅπωϲ ἂν ὀνομάζειν ἐθέλῃϲ, ὥϲπερ καὶ ἄλλα πολλὰ τοιαῦτα πλακούντων εἴδη ϲυντιθέαϲιν αὐτοϲχεδίωϲ οἵ τε κατ’ ἀγρὸν ἄνθρωποι καὶ τῶν κατὰ πόλιν οἱ πενέϲτατοι. τοιγαροῦν καὶ ὅϲα διὰ κριβάνου τῶν ἀζύμων πεμμάτων ὀπτῶϲιν, εἶτ’ ἀφελόντεϲ ἐμβάλλουϲιν εὐθέωϲ εἰϲ μέλι θερμόν, ὡϲ δέξαϲθαι δι’ ὅλων ἑαυτῶν αὐτό, καὶ ταῦτα πλακοῦντόϲ τι γένοϲ ἐϲτὶ καὶ τὰ διὰ τῶν ἰτρίων ϲκευαζόμενα μετὰ μέλιτοϲ πάντα."
2. ^  Grant, 62.
3. ^  Glossarium Philoxeni; Hermeneumata Pseudodositheana Leidensia, 2.853: "τηγανίτης lucunculus"; Hermeneumata Pollucis ch. 53: "Τηγανίται ... Lucunculi", et "τηγανιτ luocuntuli", ms. de Leyde "Τηγανιτης iucunculus."
4. ^  Dalby et Grainger, eo quod toties vertatur lucunculus ille Galeni existimant eum pinguiorem fuisse versione solita in Brittania, eum cum ferculo vulgo bliny dicto conferentes. P. 39.
5. ^  Hipponactis fragmentum 26a: "οὐ τηγανίτας σησάμοισι φαρμάσσων...."
6. ^  Grant autem, p. 97, eum credit fuisse magis pizzae quam lucunculo propinquum.
7. ^  Athenaei Deipnosophistae 14.55: "ΣΤΑΙΤΙΤΑΣ πλακοῦς ποιὸς ἐκ σταιτὸς καὶ μέλιτος. μνημονεύει Ἐπίχαρμος ἐν Ἥβας Γάμῳ (p. 231 L). σταῖς δ’ ἐστὶν ὑγρὸν εἰς τήγανον ὑποχεόμενον, μέλιτος ἐπιβαλλομένου καὶ σησάμης καὶ τυροῦ, ὡς Ἰατροκλῆς φησίν."

[recensere] Bibliographia

• Dalby, Andrew Food in the Ancient World from A to Z (2003) ISBN 0415232597, p. 71, s.v. Cakes.
• Dalby, Andrew & Grainger, Sally The Classical Cookbook: ISBN 0892363940, pp. 38-9.
• Grant, Marc Roman Cookery: ISBN 1897959397, pp. 62-3.