Jetra

Izvor: Wikipedija

Jetra čovjeka označena crvenom bojom (pogled odnaprijed)

Јetra јe organ kod kralježnjaka, uključuјući tu i ljude.

[uredi] Jetra čovjeka

Kod odraslih teška јe obično 1200-1600 g, a sastoji se od 2 režnja, lobusa, od kojih je desni oko 6 puta veći od lijevog. Desni režanj je gornjom granicom u visini petog rebra, a donji rub je na desnoj strani ispod prsnog koša. Lijevi režanj ide koso i svojim vrhom dotiče lijevu stanu dijafragme. Mekani je, smeđe-crveni organ klinastog oblika, također naјveći organ u trbušnoj šupljini, a nalazi se sa desne strane trbušne šupljine, neposredno ispod diјafragme.

[uredi] Funkcija jetre

Јetra ima važnu ulogu u metabolizmu obavljaјući mnoštvo funkciјa, uključuјući detoksifikaciјu, odlaganje glikogena i proizvodnju krvnih bjelančevina. Јetra također proizvodi žuč, koјi јe važan prilikom probave. Medicinski termini koјi su u vezi sa јetrom, obično počinju sa hepato- od grčke riječi za јetru, hepar.

[uredi] Anatomiјa jetre

Jetra je ovijena vezivnom ovojnicom, capsula fibrosa perivascularis, čiji traci ulaze u dubinu. Kroz jetrena vrata na donjem rubu, između desnog i lijevog režnja, ulaze grane jetrene arterije i portalne vene. Jetra, naime, posjeduje dvostruki cirkulacijski sustav. Oko 80% krvi ulazi u jetru portalnim krvotokom kroz venu porte, a oko 20 % kroz arteriju hepatiku. Hepatičnom arterijom jetra dobiva hranu i kisik, a portalnim krvotokom dospijevaju u jetru većinom sastojci koji se tu metaboliziraju. Ogranci portalne vene ulaze u prostore između lobula i dalje se granaju u kapilare koje zrakasto ulaze u lobule i formiraju kapilarnu mrežu. Te kapilare anastomoziraju sa ograncima jetrene arterije. Iz venoznih kapilara krv odlazi u centralnu venu koja prolazi sredinom lobula, a odatle u sabirne vene, i na kraju u 4-5 hepatalnih vena koje na gornjoj strani jetre ulaze u donju šuplju venu, vena cava inferior. Jetra je na taj nači bogato opskrbljena krvlju, optok iznosi oko 1, 5 l u minuti. Osim toga, u jetri je i mreža limfni žila kojom intersticijsaka tekućina i limfa dospijevaju iz jetre u opću cirkulaciju. Iz jetrenih stanica izlaze žučne kapilare, kolangiole, koje također tvore mrežu između redova stanica te izlaze iz lobula formirajući interlobularne kanaliće. Iz tih kanalića teče žuč u veće, ductus hepatici. Ti kanalići su omotani vezivnim tkivom i izlaze iz jetre te se spajaju u 5-6 cm dugi glavni kanal ductus hepaticus communis. Ovaj pak sa izvodnim kanalom žučnog mjehura stvara ductus cheoledochus. Sistemom žučnih kanala izlučuje se žuč i u njoj tvari iz jetre u žučni mjehur.

Jetra je sastavljena od velikog broja lobula, funkcionalnih jedinica hexaedričnog oblika. Sredinom lobula prolazi centralna vena i paralelno portalnim djelom grane portalne vene, hepatične arterije, žučni kanali i limfne žile. Portalna vena i jetrena arterija dovode krv koja protječe kroz posebne kapilare, sinusoide, odakle teče u centralnu jetrenu venu. Stanice jetrenog parenhima raspoređene su zrakasto od sredine prema periferiji lobula i dijele sinusoide, kapilare jetrene arterije i portalne vene. Druga vrsta stanica, Kupfferove stanice, raspoređene su uz stjenke kundarnih promjena sinusoida i pripadaju retikuloendotelnom sistemu. Odnos Kupfferovih i parehimatoznih stanica u tkivu jetre je 3:17. Jetra ima vrlo važnu ulogu u nizu metaboličkih, kako kataboličkih tako i anaboličkih procesa, pa se stoga naziva „centralnom laboratorijom“ organizma. U noj se odvija veliki dio metabolizma ugljikohidrata, lipida, proteina i drugih dušikovih tvari. U jetri se također vrši proces detoksikacije, konjugacije i esterifikacije. Metaboličke funkcije vrše se u parenhimatoznim stanicama, hepatocitima, dok su Kupfferove stanice dio retikuloendotelnog sistema i imaju sposobnost fagocitiranja. Danas je već poznato i koje subcelularne frakcije vrše pojedine od navedenih funkcija.

Mitohondriji sadrže enzime potrebne u metaboličkim reakcijama ugljikohidrata, proteina i lipida. U njima se odvijaju procesi oksidativne fosforilacije i stvaranja energetskih bogati spojeva ATP. Ribosomi sadrže ribonukleinsku kiselinu RNA i tu se vrši proces sinteze proteina i proces konjugacije. U grubim i glatkim membranama endoplazmatskog retikuluma i ribosomima aktiviraju se amino kiseline za sintezu proteina, vrši se sinteza kolesterola, konjugacija bilirubina i detoksikacija lijekova i drugih organizmu stranih tvari, dok se transport i sekrecija bilirubina pripisuje golgijevom aparatu. Lizosomi sadrže razne enzime, npr. kisele hidrolaze, proteaze, a neki od njih sudjeluju u metabolizmu žučnih boja, željeza i bakra. Do tih se saznanja došlo na temelju proučavanja pojedinih supcelularnih frakcija dobivenih frakcijskim centrifugiranjem. Na taj se način mogu razdvojiti citoplazma, ribosomi, jezgre, mitohondrinj i lizosomi. Takvo frakcioniranje izvodi se pomoću ultracentrifuge, centrifugirane na raznim brzinama.

Nedovršeni članak Jetra koji govori o anatomiji treba dopuniti. Dopunite ga prema pravilima Wikipedije.