બિહાર

વિકિપીડિયા થી

આ પૃષ્ઠ નો અનુવાદ કરવાની જરૂર છે. મોટા ભાગે કોઇકે આ પાનું બીજી ભાષાના (જેમકે અંગ્રેજી કે હિન્દી) વિકિપીડિયા માંથી ઉતાર્યું છે અને એનો પૂરી રીતે અનુવાદ હજુ થયો નથી. મહેરબાની કરી આ પાનાંનો અનુવાદ કરી વિકિપીડિયા ને આગળ વધારવામાં અમારી મદદ કરો. અને અનુવાદ પૂર્ણ થયા બાદ આ ટેમ્પ્લેટ ને કાઢી નાખો. અનુવાદ કરવા અહિંયા ક્લિક કરો.


રાજધાની	પટના
મોટા શહર	પટના, મુજફ્ફરપુર, ગયા
મુખ્ય ભાષા	હિન્દી, મૈથિલિ, ભોજપુરી
રાજ્યપાલ	રમા જોઇસ
મુખ્ય મંત્રી	નિતીશ કુમાર
ક્ષેત્રફળ	૯૪,૧૬૩ km²
જનસંખ્યા - - Density	ભારત મા ત્રીજા નમ્બર પર ૮૨,૮૭૮,૭૯૬ (૨૦૦૧) ૮૮૦/km²
સાક્ષરતા: - પૂરી - માણસ - બાય	૪૭.૫૩% ૬૦.૩૨% ૩૩.૫૭%
શહરીકરણ:	૧૦.૪૭%

This geographical article is a stub. You can help by expanding it.

બિહાર ભારત નું એક રાજ્ય છે. બિહાર ની રાજધાની પટના છે.

બિહાર ની ઉત્તરી સીમા પર નેપાળ, પશ્ચિમી સીમા પર ઉત્તર પ્રદેશ અને દક્ષિણી સીમા પર ઝારખંડ છે.

બિહાર ભારત કા એક પ્રાન્ત હૈ . બિહાર કી રાજધાની પટના હૈ . બિહાર કે ઉત્તર મેં નેપાલ હૈ, પશ્ચિમ મેં ઉત્તર પ્રદેશ હૈ ઔર દક્ષિણ મેં ઝારખન્ડ હૈ . ઇસકા નામ બૌદ્ધ વિહારોં કા વિકૃત રૂપ માના જાતા હૈ . યહ ક્ષેત્ર ગંગા તથા ઉસકી સહાયક નદિયોં કે મૈદાનોં મેં બસા હૈ . પ્રાચીન કાલ કે વિશાલ સામ્રાજ્યોં કા ગઢ઼ રહા યહ પ્રદેશ વર્તમાન મેં દેશ કી અર્થવ્યવસ્થા કે સબસે પિછડ઼ે યોગદાતાઓં મેં સે એક ગિના જાતા હૈ .

[ફેરફાર કરો] ઇતિહાસ

બિહારનું ઐતિહાસિક નામ મગધ હતું અને બિહારની રાજધાની પટનાનું ઐતિહાસિક નામ પાટલિપુત્ર હતુ. મૌર્ય સામ્રાજ્ય ના રાજા અશોક પાટલિપુત્રથી શાસન કરતા હતા. બૌદ્ધ ધર્મ અને જૈન ધર્મ નો જન્મ બિહાર માં થયો હતો.

[ફેરફાર કરો] પ્રાચીન કાળ

પ્રાચીન કાળમાં મગધનું સામ્રાજ્ય દેશના સૌથી શક્તિશાળી સામ્રાજ્યોમાંથી એક હતું. અહીંથી મૌર્ય વંશ, ગુપ્ત વંશ તથા અન્ય રાજવંશોએ દેશના અધિકતમ ભાગ પર રાજ કર્યુ. મૌર્ય વંશના શાસક સમ્રાટ અશોકનું સામ્રાજ્ય પશ્ચિમમાં અફ઼ઘાનિસ્તાન સુધી ફેલાયું હતું . મૌર્ય વંશનું શાસન ૩૨૫ ઈસ્વી પૂર્વથી ૧૮૫ ઈસ્વી પૂર્વ સુધી રહ્યું . છઠી અને પાંચમી સદી ઇસ્વી પૂર્વમાં અહીં બૌદ્ધ તથા જૈન ધર્મોંનો ઉદ્ભવ થયો. અશોકે, બૌદ્ધ ધર્મના પ્રચારમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા નિભાવી અને એમણે પોતાના પુત્ર મહેન્દ્રને બૌદ્ધ ધર્મ પ્રસાર માટે શ્રીલંકા મોકલ્યો હતો. એને પાટલિપુત્ર (વર્તમાન પટના)ના એક ઘાટ પરથી વિદાય કર્યો હતો, જે મહેન્દ્ર ઘાટ નામથી આજે પણ ઓળખાય છે. ત્યારબાદ બૌદ્ધ ધર્મ ચીન તથા જાપાન સુધી પહોંચી ગયો .

[ફેરફાર કરો] મધ્યકાળ

બારમી સદીમાં બખ઼્તિયાર ખિલજીએ બિહાર પર અધિપત્ય જમાવ્યું. એ પછી મગધ દેશની વહિવટી રાજધાની ન રહી . જ્યારે શેરશાહ સૂરીએ, સોળમી સદીમાં દિલ્હીના મુગલ બાદશાહ હુમાંયુને હરાવી દિલ્હીની સત્તા પર કબજો કર્યો ત્યારે બિહારનું નામ પુનઃ પ્રકાશમાં આવ્યું, પણ વધુ સમય સુધી નહીં રહ્યું. અકબરે બિહાર પર કબજો કરી બિહારનું બંગાળમાં વિલિનીકરણ કર્યું. એ પછી બિહારની સત્તાની બાગડોર બંગાળના નવાબો પાસે જ રહી.

[ફેરફાર કરો] આધુનિક કાળ

૧૮૫૭ના પ્રથમ સિપાહી વિપ્લવમાં બિહાર કે બાબૂ કુંવર સિંહ ને મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા નિભાઈ . ૧૯૧૨ મેં બંગાલ વિભાજન કે ફલસ્વરૂપ બિહાર નામ કા રાજ્ય અસ્તિત્વ મેં આયા . ૧૯૩૫ મેં ઉડ઼ીસા ઇસસે અલગ કર દિયા ગયા . સ્વતંત્રતા સંગ્રામ કે દૌરાન બિહાર કે ચંપારણ કે વિદ્રોહ કો, અંગ્રેજોં કે ખિલાફ બગ઼ાવત ફૈલાને મેં અગ્રગણ્ય ઘટનાઓં મેં સે એક ગિના જાતા હૈ . સ્વતંત્રતા કે બાદ બિહાર કા એક ઔર વિભાજન હુઆ ઔર સન્ ૨૦૦૦ મેં ઝારખંડ રાજ્ય ઇસસે અલગ કર દિયા ગયા .

[ફેરફાર કરો] ભૌગોલિક દશા

બિહાર કા ઉપગ્રહ દ્વારા લિયા ગયા ચિત્ર બિહાર કા ઉપગ્રહ દ્વારા લિયા ગયા ચિત્ર

ઝારખંડ કે અલગ હો જાને કે બાદ બિહાર કી ભૂમિ મુખ્યતઃ મૈદાની હૈ .ગંગા નદી રાજ્ય કે લગભગ બીચોં બીચ હોકર બહતી હૈ . ઉત્તર બિહાર કોશી, ગંડક, સોન ઔર ઉનકી સહાયક નદિયોં કા સમતલ મૈદાન હૈ .

બિહાર કે ઉત્તર મેં હિમાલય પર્વત શ્રેણી (નેપાલ) હૈ તથા દક્ષિણ મેં છોટાનાગપુર પઠાર (જિસકા હિસ્સા અબ ઝારખંડ હૈ ) . ઉત્તર સે કઈ નદિયાં તથા જલધારાએં બિહાર હોકર પ્રવાહિત હોતી હૈ ઔર ગંગા મેં વિસર્જિત હોતી હૈં . ઇન નદિયોં મેં, વર્ષા મેં બાઢ઼ એક બડ઼ી સમસ્યા હૈ .

રાજ્ય કા ઔસત તાપમાન ગૃષ્મ ઋતુ મેં ૩૫-૪૫ ડિગ્રી સેલ્સિયસ તથા જાડ઼ે મેં ૫-૧૫ ડિગ્રી સેલ્સિયસ રહતા હૈ . જાડ઼ે કા મૌસમ નવંબર સે મધ્ય ફરવરી તક રહતા હૈ . અપ્રૈલ મેં ગૃષ્મ ઋતુ આરંભ હો જાતી હૈ જો જુલાઈ કે મધ્ય તક ચલતી હૈ . જુલાઈ-અગસ્ત મેં વર્ષા ઋતુ કા આગમન હોતા હૈ જિસકા અવસાન અક્ટૂબર મેં હોને કે સાથ હી ઋતુ ચક્ર પૂરા હો જાતા હૈ .

ઉત્તર મેં ભૂમિ પ્રાયઃ સર્વત્ર કૃષિયોગ્ય હૈ . ધાન, ગેંહૂ, દલહન, મક્કા, તિલહન તથા કુછ ફલોં કી ખેતી કી જાતી હૈ .

[ફેરફાર કરો] બિહાર રાજ્યના જિલ્લાઓ

[ફેરફાર કરો] સંસ્કૃતિ

બિહાર કી સંસ્કૃતિ મૈથિલ, મગહી, ભોજપુરી તથા અંગ સંસ્કૃતિયોં કા મિશ્રણ હૈ . નગરોં તથા ગાંવોં કા સંસ્કૃતિ મેં અધિક ફર્ક નહીં હૈ . નગરોં કે લોગ ભી પારંપરિક રીતિ રિવાજોં કા પાલન કરતે હૈં . પ્રમુખ પર્વોં મેં દશહરા, દિવાલી, હોલી, મુહર્રમ, ઈદ તથા ક્રિસમસ હૈં . સિક્ખોં કે દસવેં ગુરુ ગોબિન્દ સિંહ જી કા જન્મ સ્થાન હોને કે કારણ પટના મેં ઉનકી જયન્તી પર ભી ભારી શ્રદ્ધાર્પણ દેખને કો મિલતા હૈ .

[ફેરફાર કરો] જાતિવાદ

જાતિવાદ બિહાર કી રાજનીતિ તથા આમજીવન કા અભિન્ન અંગ રહા હૈ . પિછલે કુછ વર્ષોં મેં ઇસકા વિરાટ રૂપ સામને આયા થા . વર્તમાન મેં કાફી હદ તક યહ ભેદભાવ કમ હો ગયા હૈ . ઇસ જાતિવાદ કે દૌર કી એક ખ઼ાસ દેન હૈ - અપના ઉપનામ બદલના . જાતિવાદ કે દૌર મેં કઈ લોગોં ને અપને નામ સે જાતિ સ્પષ્ટ ન હો ઇસકે લિએ અપને બચ્ચોં કે ઉપનામ બદલ કર એક સંસ્કૃત નામ રખાન આરંભ કર દિયા . ઇસકે ફલસ્વરૂપ કઈ લોગોં કા વાસ્તવિક ઉપનામ શર્મા,મિશ્ર, વર્મા, ઝા, સિન્હા, શ્રીવાસ્તવ, રાય ઇત્યાદિ સે બદલકર પ્રકાશ, સુમન, પ્રભાકર, રંજન, ભારતી ઇત્યાદિ હો ગયા .

ફિલ્મોં કી લોકપ્રિયતા બહુત અધિક હૈ . ફિલ્મોં કે સંગીત ભી બહુત પસન્દ કિયે જાતે હૈં . મુખ્ય ધારા હિન્દી ફિલ્મોં કે અલાવા ભોજપુરી ને ભી અપના પ્રભુત્વ જમાયા હૈ . મૈથિલી તથા અન્ય સ્થાનીય સિનેમા ભી લોકપ્રિય હૈં . અંગ્રેજી ફિલ્મ નગરોં મેં હી દેખા જાતા હૈ .

[ફેરફાર કરો] શાદી

શાદી વિવાહ કે દૌરાન હીં પ્રદેશ કી સાંસ્કૃતિક પ્રચુરતા સ્પષ્ટ હોતી હૈ . શાદી મેં બારાત તથા જશ્ન કી સીમા સમુદાય તથા ઉનકી આર્થિક સ્થિતિ પર નિર્ભર કરતી હૈ . લોકગીતોં કે ગાયન કા પ્રચલન લગભગ સભી સમુદાય મેં હૈં . આધુનિક તથા પુરાને ફિલ્મ સંગીત ભી ઇન સમારોહોં મેં સુનાઈ દેતે હૈં . સાદી કે દૌરાન શહનાઈ કા બજના આમ બાત હૈ . ઇસ વાદ્યયંત્ર કો લોકપ્રિય બનાને મેં બિસ્મિલ્લા ખાન કા નામ સર્વોપરિ હૈ, ઉનકા જન્મ બિહાર મેં હી હુઆ થા .

[ફેરફાર કરો] ખાનપાન

બિહાર અપને ખાનપાન કી વિવિધતા કે લિએ પ્રસિદ્ધ હૈ . શાકાહારી તથા માંસાહારી દોનો વ્યંજન ખાયે જાતે હૈં . ખાજા, મોતીચૂર કા લડ્ડૂ, સત્તૂ, લિટ્ટી-ચોખા યહાં કે સ્થાનીય વ્યંજનોં મેં આતે હૈં .

[ફેરફાર કરો] ખેલ

ક્રિકેટ ભારત કે અન્ય કઈ જગહોં કી તરહ યહાં ભી સર્વાધિક લોકપ્રિય હૈ . ઇસકે અલાવા ફુટબૉાલ, હાકી, ટેનિસ ઔર ગોલ્ફ ભી પસન્દ કિયા જાતા હૈ . બિહાર કા અધિકાંશ હિસ્સા ગ્રામીણ હોને કે કારણ પારંપરિક ભારતીય ખેલ, જૈસે કબડ્ડી, ગુલ્લીડંડા, ગુલ્લી (કંચી) બહુત લોકપ્રિય હૈં .

[ફેરફાર કરો] આર્થિક સ્થિતિ

દેશ કે સબસે પિછડ઼ે ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રોં મેં સે એક બિહાર કે લોગોં કા મુખ્ય આયસ્રોત કૃષિ હૈ . ઇસકે અતિરિક્ત અસંગઠિત વ્યાપાર, સરકારી નૌકરિયાં તથા છોટે ઉદ્યોગ ધંધે ભી આય કે સ્રોત હૈં . પિછલે કુછ દશકોં મેં બેરોજગારી બઢ઼ને સે આપરાધિક મામલોં મેં વૃદ્ધિ આઈ હૈ ઔર જબરન પૈસાવસૂલી (જિસે સ્થાનીય રૂપ સે રંગદારી કહતે હૈ), અપહરણ તથા લૂટ જૈસે ધંધે ભી લોગોં કી કમાઈ કા સાધન બન ગએ હૈં .

[ફેરફાર કરો] શિક્ષા

એક સમય બિહાર શિક્ષા કે પ્રમુખ કેન્દ્રોં મેં સે એક માના જાતા થા . પિછલે કુછ દિનોં મેં શૈક્ષણિક સંસ્થાનોં મેં રાજનીતિ તથા અકર્મણ્યતા કે પ્રવેશ કરને સે શિક્ષા કે સ્તર મેં ગિરાવટ આઈ હૈ .

ભારત ના રાજ્યો

શ્રેણીઓ: અધૂરા અનુવાદ કરેલા લેખો | ભૂગોળ સ્ટબ | ભારત ના રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસીત પ્રદેશો

We provide Linux to the World