પટના

વિકિપીડિયા થી

પટના ભારત મેં બિહાર પ્રાન્ત કી રાજધાની હૈ. પટના કા પ્રાચીન નામ પાટિલપુત્ર થા.

પટના દુનિયા કે ઉન કુછ ઇલાકોં મેં સે એક હૈ જો ચિર કાલ સે આબાદ રહા હૈ . મેગાસ્થનીજ (350 ઈપૂ-290 ઈપૂ), ને અપને ભારત ભ્રમણ કે પશ્ચાત લિખી પુસ્તક ઇંડિકા મેં પલિબોથ્રા (પાટલિપુત્ર - આધુનિક પટના) નગર કા ઉલ્લેખ કિયા હૈ જો ગંગા ઔર અરેન્નોવાસ (સોનભદ્ર-હિરણ્યવાહ) કે પ્રવાહ સંગમ પર બસા થા . ઉસ પુસ્તક કે આકણોં કે હિસાબ સે પટના 9 મીલ (14.5 કિ.મી.) લમ્બા તથા 1.75 મીલ(2.8) કિ.મી. ચૌડ઼ા થા .

આધુનિક પટના નગર ગંગા કે દક્ષિણી તીર કે ઉસ બિંદુ પર સ્થિત હૈ જહાં ગંગા, ઘાઘરા, સોન ઔર ગંડક નદિયોં સે મિલતી હૈ . યહાં પવિત્ર ગંગા કા સ્વરુપ નદી કા ન હોકર સાગર જૈસા લગતા હૈ - અથાહ, ભયંકર ઔર અનન્ત .

લગભગ 12,00,000 વાસિયોં કા યહ નગર, પ્રાયઃ 15 કિ.મી. લમ્બા ઔર 5 કિ.મી. -7 કિ.મી. ચૌડ઼ા હૈ ..

બૌદ્ધ ઔર જૈન તીર્થસ્થલ વૈશાલી, રાજગીર યા રાજગૃહ, નાલન્દા, બોધગયા ઔર પાવાપુરી નગર કે નિકટ હી હૈં . પટના સિક્ખોં કે લિયે ભી પવિત્ર સ્થલ હૈ ક્યોંકિ સિક્ખોં કે 10વેં તથા અંતિમ માનવ ગુરુ ગુરૂ ગોબિંદ સિંહ યહીં જન્મે થે . યહ નગર આસપાસ કે ક્ષેત્રોં કે લિયે દ્વાર કી તરહ હૈ . આસપાસ કે ભગ્નાવશેષ નગર કે ઐતિહાસિક ગૌરવ કો પ્રદર્શિત કરતે હૈં .

એતિહાસિક ઔર પ્રશાસનિક મહત્તા કે અતિરિક્ત, નગર ચિકિત્સા ઔર શિક્ષા કા ભી કેન્દ્ર હૈ . યે દુર્ભાગ્યપૂર્ણ હૈ કિ, કેન્દ્ર સરકાર કી ઉપેક્ષા ઔર રાજ્ય સરકાર કી ચિન્તાહીનતા ને શૈક્ષણિક સંસ્થાનોં, જો કિ કાફી પુરાને ઔર દેશ કે શીર્ષસ્થ રહે હૈં, કી હાલત, પિછલે એક દશક સે ચિન્તાજનક કર દી હૈ .

દીવાલ સે ઘિરા નગર કા પુરાના ક્ષેત્ર, જિસે પટના સિટી કે નામ સે જાના જાતા હૈ, ભી એક પ્રમુખ વાણિજ્યિક કેન્દ્ર હૈ . નામ

પટના નામ પટન (એક હિન્દૂ દેવી ) સે આયા હૈ . એક ઔર મત કે અનુસાર યહ નામ સંસ્કૃત કે પત્તન સે આયા હૈ જિસકા અર્થ તટીય બન્દરગાહ હોતા હૈ . નગર પિછલી દો સહસ્ત્રાબ્દિયોં મેં કઈ નામ પા ચુકા હૈ - પાટલિગ્રામ, પાટલિપુત્ર, પુષ્પપુર, કુસુમપુર, અજીમાબાદ ઔર પટના .

અનુક્રમ ૧ ઇતિહાસ ૨ ભૂગોલ ૩ જલવાયુ ૪ જનવિતરણ ૫ જનજીવન ૬ સ્ત્રિયોં કી દશા ૭ વિવાહ ૮ સંસ્કૃતિ ૯ પર્વ-ત્યૌહાર ૧૦ દશહરા ૧૧ ખાન-પાન ૧૨ યાતાયાત ૧૩ આર્થિક સ્થિતિ ૧૪ ભ્રમણીય સ્થલ ૧૫ પટના કે આસપાસ ૧૬ શિક્ષા ૧૭ બાહરી કડ઼િયાઁ

[ફેરફાર કરો] ઇતિહાસ

   મુખ્ય લેખ: પટનાનો ઇતિહાસ

લોકકથાઓ અનુસાર, રાજા પત્રકને પટનાના જનક કહેવાય છે, જેણે પોતાની રાણી પાટલિ માટે જાદૂથી આ નગરનું નિર્માણ કર્યું. આ કારણે નગરનું નામ પાટલિગ્રામ પડ્યું. પાટલિપુત્ર નામ પણ આ જ કારણે પડ્યું. સંસ્કૃતમાં પુત્રનો અર્થ પુત્ર કે બેટા તથા ગ્રામનો અર્થ ગામ થાય છે.

પુરાતાત્વિક અનુસંધાનો અનુસાર પટનાનો ઇતિહાસ ૪૯૦ ઈસ પૂર્વથી શરુ થયો હતો. જ્યારે શિશુનાગ વંશના શાસક અજાતશત્રુએ પોતાની રાજધાની રાજગૃહથી બદલી અહીં સ્થાપિત કરી, કેમ કે વૈશાલીના લિચ્છવિયો સાથે સંઘર્ષમાં પાટલિપુત્ર, રાજગૃહ કરતાં અધિક સારા રણનીતિક સ્થાન પર આવેલું હતું. એણે ગંગાના કિનારે આ સ્થાન કરી પોતાનો દુર્ગ ( કિલ્લો ) સ્થાપિત કર્યો. આ સમયથી આ નગરનો લગાતાર ઇતિહાસ રહ્યો છે - આ ગૌરવ દુનિયાના બહુ ઓછા નગરોને મળ્યું હશે. બૌદ્ધ ધર્મના પ્રવર્તક ગૌતમ બુદ્ધ પોતાના આખરી દિવસોમાં અહીંથી પસાર થયા હતા. એમણે ભવિષ્યવાણી કરી હતી કે નગરનું ભવિષ્ય ઉજ્જવળ હશે, પણ ક્યારેક બાઢ઼, આગ કે આપસી સંઘર્ષના કારણે આ બરબાદ થઇ જશે.

મૌર્ય સામ્રાજ્યના ઉત્કર્ષ પછી પાટલિપુત્ર સત્તાનું કેન્દ્ર બની ગયું. ચન્દ્રગુપ્ત મૌર્યનું સામ્રાજ્ય બંગાળની ખાડ઼ીથી અફ઼ઘાનિસ્તાન સુધી ફેલાયું હતું. શરૂઆતનું પાટલિપુત્ર લાકડાં વડે બન્યું હતું, પણ સમ્રાટ અશોકે નગરને શિલા-પથ્થરોની રચનામાં ઢાળી દીધું. ચીનના ફાહિયાને, કે જેણે સન્ ૩૯૯ - ૪૧૪ સુધી ભારત યાત્રા કરી, પોતાના યાત્રા-વૃતાંતમાં અહીંના શૈલ સ્થાપત્યોનું જીવંત વર્ણન કર્યું હતું.

મેગાસ્થનીઝ, કે જે એક યુનાની ઇતિહાસકાર અને ચન્દ્રગુપ્ત મૌર્યના દરબારમાં એક રાજદૂતના નાતે આવ્યા હતા, તેમણે પાટલિપુત્ર નગરનું પ્રથમ લિખિત વિવરણ આપ્યું . જ્ઞાનની શોધમાં, પછી કેટલાય ચીની યાત્રી અહીં આવ્યા અને એમણે પણ આ નગર વિશે, પોતાના યાત્રા-વૃતાંતોમાં લખ્યું છે.

આ પછી નગર પર ઘણા રાજવંશોનું રાજ રહ્યું. આ રાજાઓએ અહીંથી જ ભારતીય ઉપમહાદ્વીપ પર શાસન કર્યું . ગુપ્ત વંશ ના શાસનકાળને પ્રાચીન ભારતનો સ્વર્ણ યુગ કહેવાય છે. પણ આ પછી નગરને ગૌરવ નહીં મળ્યું જે મૌર્ય વંશના સમયમાં પ્રાપ્ય હતું.

ગુપ્ત સામ્રાજ્યના પતન પછી પટનાનું ભવિષ્ય ઘણું અનિશ્ચિત રહ્યું . ૧૨મી સદીમાં બખ઼્તિયાર ખિલજીએ બિહાર પર પોતાનું આધિપત્ય જમાવ્યું અને ઘણાં આધ્યાત્મિક પ્રતિષ્ઠાનોને ધ્વસ્ત કરી નાખ્યાં. પટના દેશનું સાંસ્કૃતિક અને રાજનૈતિક કેન્દ્ર નહીં રહ્યું.

મોગલકાળમાં દિલ્હીના સત્તાધીશોએ અહીં પોતાનું નિયંત્રણ બનાવી રાખ્યું. આ સમયમાં સૌથી ઉત્કૃષ્ઠ સમય ત્યારે આવ્યો જ્યારે શેરસાહ સૂરીએ નગરને પુનર્જીવિત કરવાની કોશિશ કરી. એણે ગંગાના તીરે એક કિલ્લો બનાવવાનું વિચાર્યું. એણે બનાવેલા કોઈ દુર્ગ તો હમણાં નથી, પરંતુ અફ઼ઘાન શૈલીમાં બનાવેલ એક મસ્જિદ અત્યારે પણ જોવા મળે છે.

મોગલ બાદશાહ અકબર ૧૫૭૪માં અફ઼ઘાન સરગના દાઉદ ખ઼ાનને કચડી નાખવા પટના આવ્યો. અકબરના રાજ્ય સચિવ તેમ જ આઇને અકબરીના લેખક (અબુલ ફ઼જલે) આ જગ્યાને કાગળ, પત્થર તથા શીશાના સમ્પન્ન ઔદ્યોગિક કેન્દ્રના રૂપમાં વર્ણન કર્યું છે. પટના રાઇસના નામથી યૂરોપમાં પ્રસિદ્ધ ચોખાની વિભિન્ન જાતોની ગુણવત્તાનો ઉલ્લેખ પણ આ વિવરણોમાં મળે છે.

મોગલ બાદશાહ ઔરંગઝેબે પોતાના પ્રિય પૌત્ર મુહમ્મદ અઝીમના અનુરોધ પર ૧૭૦૪માં, શહેરનું નામ અજીમાબાદ કરી દીધું . અઝીમ આ સમયે પટનાનો સૂબેદાર હતો. પણ આ કાળખંડમાં, નામ સિવાય પટનામાં કંઇ વિશેષ બદલાવ નહીં થયો.

મોગલ સામ્રાજ્યના પતનની સાથે જ પટના બંગાળના નવાબોને શાસનાધીન થઇ ગયું. તેમણે આ ક્ષેત્ર પર ભારે કર લાદ્યો, પરંતુ પટણાને વાણિજ્યિક કેન્દ્ર બની રહેવાની છૂટ આપી. ૧૭મી શતાબ્દીમાં પટના આંતર્રાષ્ટ્રીય વ્યાપાર કેન્દ્ર બની ગયું. અંગ્રેજ઼ોંએ ૧૬૨૦માં અહીં રેશમ તથા કૈલિકોના વેપાર માટે અહીં કારખાનાં ખોલ્યાં . ઝડપથી આ સૉલ્ટ પીટર (પોટેશિયમ નાઇટ્રેટ)ના વ્યાપારનું કેન્દ્ર બની ગયું, જેના કારણે ફ્રેંચ અને ડચ લોકો સાથે પ્રતિસ્પર્ધા વધી ગઇ.

બક્સરના નિર્ણાયક યુદ્ધ પછી નગર ઇસ્ટ ઇંડિયા કંપનીને આધીન ચાલી ગયું અને વાણિજ્યનું કેન્દ્ર બની રહ્યું.

૧૯૧૨માં બંગાળના વિભાજન પછી, પટના, ઓરિસ્સા તથા બિહારની રાજધાની બન્યું. આઈ એફ઼ મુન્નિંગે પટનાના ભવનોનું નિર્માણ શરૂ કર્યું - સંગ્રહાલય, ઉચ્ચ ન્યાયાલય વિધાનસભા ભવન વગેરેના નિર્માણનું શ્રેય એમને જ આપવું રહ્યું. કુછ લોગોં કા કહના હૈ કિ પટના કે નએ ભવનોં કે નિર્માણ મેં હાસિલ હુઈ મહારથ દિલ્લી કે શાસનિક ક્ષેત્ર કે નિર્માણ મેં બહુત કામ આઈ .

1935 મેં ઉડ઼ીસા બિહાર સે અલગ કર એક રાજ્ય બના દિયા ગયા . પટના રાજ્ય કી રાજધાની બના રહા .

ભારતીય સ્વતંત્રતા સંગ્રામ મેં નગર ને અપની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા નિભાઈ . નીલ કી ખેતી કે લિયે ચમ્પારણ કા આન્દોલન તથા 1942 કા ભારત છોડ઼ો આન્દોલન ઇનમેં સે કુછ ઉલ્લેખનીય નામ હૈ . આજાદી કે બાદ પટના બિહાર કી રાજધાની બના રહા . 2000 મેં ઝારખંડ રાજ્ય કે બનને કે બાદ અભી તક યહ બિહાર કી રાજધાની હૈ .

[ફેરફાર કરો] ભૂગોલ

પટના ગંગા કે દક્ષિણી તટ પર સ્થિત હૈ, જો નગર કે સાથ એક લમ્બી તટ રેખા બનાતી હૈ . પટના કા વિસ્તાર પૂર્વ-પશ્ચિમ મેં ઉત્તર-દક્ષિણ કી અપેક્ષા બહુત અધિક હૈ . નગર તીન ઓર સે ગંગા, સોન નદી ઔર પુનપુન નદી નદિયોં સે ઘિરા હૈ . નગર સે ઠીક ઉત્તર ગંગા કે ઉસ પાર ગંડક નદી ભી ગંગા મેં આ મિલતી હૈ .

મહાત્મા ગાંધી સેતુ જો કિ પટના સે હાજીપુર કો જોડ઼ને કો લિયે ગંગા નદી પર ઉત્તર-દક્ષિણ કી દિશા મેં બના એક પુલ હૈ, દુનિયા કા સબસે લમ્બા, એક હી નદી પર બના, સડ઼ક પુલ હૈ . ઇસકી લમ્બાઈ 5800 મીટર હૈ .

   * અક્ષાંશ: 53 મીટર
   * તાપમાન: ગર્મી 43 °C - 21 °C, સર્દી 20 °C - 6 °C
   * વર્ષા (ઔસત): 1,200 mm

[ફેરફાર કરો] જલવાયુ

બિહાર કે અન્ય ભાગોં કી હી તરહ પટના મેં ભી ગર્મી કા તાપમાન ઉચ્ચ રહતા હૈ . ગૃષ્મ ઋતુ મેં સૂરજ કા સીધા સૂર્યાતપ તથા ઉષ્ણ તરંગોં કે કારણ ગર્મી અસહ્ય હો જાતી હૈ . હંલાકિ યહ દેશ કે શેષ મૈદાની ભાગોં (યથા - દિલ્લી) કી અપેક્ષા કમ હોતા હૈ . ચાર બડ઼ી નદિયોં કે સમીપ હોને કે કારણ નગર કી આર્દ્રતા સાલોભર અધિક રહતી હૈ .

ગૃષ્મ ઋતુ અપ્રૈલ મેં આરંભ હોકર જૂન જુલાઈ કે મહીને મેં અપને ચરમ પર હોતી હૈ જબ તાપમાન 46 ડિગ્રી તક પહુંચ જાતા હૈ . જુલાઈ મેં મૉનસૂન કી ઝડ઼િયોં સે રાહત પહુંચતી હૈ ઔર વર્ષા ઋતુ કા શ્રીગણેશ હોતા હૈ . નવંબર સે શીત ઋતુ આરંભ હોતી હૈ જો ફરવરી તક ચલતી હૈ . ફરવરી મેં વસંત કા આગમન હોતા હૈ તથા માર્ચ મેં ઇસકે અવસાન કે સાથ હી ઋતુ - ચક્ર પૂરા હો જાતા હૈ .

[ફેરફાર કરો] જનવિતરણ

પટના કી જનસંખ્યા 12,85,470 (2001 જનગણના) હૈ, જો કિ 1991 મેં 9,17,243 થી . જનસંખ્યા કા ઘનત્વ 1132 વ્યક્તિ પ્રતિ વર્ગ કિલોમીટર . સ્ત્રી પુરૂષ અનુપાત હૈ - 839 સ્ત્રી પ્રતિ 1,000 પુરૂષ . સાક્ષરતા કી દર 62.9%, સ્ત્રી સાક્ષરતા 50.8% હૈ .

(સ્રોત -જિલા પ્રાથમિક શિક્ષા રિપોર્ટ 2004, રાષ્ટ્રીય શૈક્ષણિક નિયોજન ઔર પ્રશાસન સંસ્થાન, નઈ દિલ્લી ) (www.eduinfoindia.net)

પટના મેં અપરાધ કી દર અપેક્ષાકૃત કમ હૈ . મુખ્ય જેલ બેઉર મેં હૈ .

પટના મેં કઈ ભાષાએં તથા બોલિયાં બોલી જાતી હૈં . હિન્દી રાજ્ય કી આધિકારિક ભાષા હૈ . અંગ્રેજી કા ભી પ્રયોગ હોતા હૈ . મગહી યહાં કી સ્થાનીય ભાષા હૈ . અન્ય ભાષાએં, જો કિ બિહાર કે અન્ય ભાગોં સે આએ લોગોં કી માતૃભાષા હૈ, મેં અંગિકા, ભોજપુરીઔર મૈથિલી પ્રનુખ હૈં . અન્ય ભાષાઓં મેં બાંગ્લા ઔર ઉડ઼િયા કા નામ લિયા જા સકતા હૈ .

પટના કે મેમન કો પાટની મેમન કહતે હૈ ઔર ઉનકી ભાષા મેમની ભાષા કા એક સ્વરૂપ હૈ .

[ફેરફાર કરો] જનજીવન

પટના કા મુખ્ય જનજીવન અંગ તથા મિથિલા પ્રદેશોં સે કાફી પ્રભાવિત હૈ . યહ સંસ્કૃતિ બંગાલ સે મિલતી જુલતી હૈ .

[ફેરફાર કરો] સ્ત્રિયોં કી દશા

સ્ત્રિયોં કા પરિવાર મેં સમ્માન હોતા હૈ તથા પારિવારિક નિર્ણયોં મેં ઉનકી બાત ભી સુની જાતી હૈ . યદ્યપિ સ્ત્રિયાં અભી તક ઘર કે કમાઊ સદસ્યોં મેં નહીં હૈં પર ઉનકી દશા ઉત્તર ભારત કે અન્ય ક્ષેત્રોં સે અચ્છી હૈ . કહી કહીં સ્ત્રિયોં કા શોષણ ભી હોતા હૈ .

[ફેરફાર કરો] વિવાહ

અધિકતર શાદિયાં માતા-પિતા કે દ્વારા હી નિર્ધારિત-નિર્દેશાનુસાર હોતી હૈ . વિવાદ મેં સંતાન કી ઇચ્છા કી માન્યતા પરિવાર પર નિર્ભર કરતી હૈ . વિવાહ કો પવિત્ર માના જાતા હૈ . શાદી ઉત્સવ કી તરહ મનાઈ જાતી હૈ ઔર ઇસ દૌરાન સંસ્કૃતિક કાર્યક્રમોં કી ભરમાર રહતી હૈ . વાસ્તવ મેં યદિ કુછેક પર્વોં કો છોડ઼ દિયા જાય તો વિવાહ કે અવસર પર હી કલા કી સર્વોત્તમ ઝાંકી મિલ પાતી હૈ . ઇસ અવસર પર ખર્ચ ઔર ભોજોં કી અધિકતા રહતી હૈ . દહેજ કા ચલન અબતક કઈ પરિવારોં મેં બના હુઆ હૈ .

[ફેરફાર કરો] સંસ્કૃતિ

[ફેરફાર કરો] પર્વ-ત્યૌહાર

દીવાલી, દુર્ગાપૂજા, હોલી, ઈદ, ક્રિસમસ આદિ લોકપ્રિયતમ પર્વો મેં સે હૈ .

[ફેરફાર કરો] દશહરા

મુખ્ય લેખ દેખેં: પટના મેં દશહરા

દશહરા મેં સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમોં કી લમ્બી પર ક્ષીણ હોતી પરમ્પરા હૈ .ઇસ પરંપરા કી શુરુઆત વર્ષ 1944 મેં મધ્ય પટના કે ગોવિંદ મિત્રા રોડ મુહલ્લે સે હુઈ થી . ધુરંધર સંગીતજ્ઞોં કે સાથ-સાથ બડ઼ે ક઼વ્વાલ ઔર મુકેશ યા તલત મહમૂદ જૈસે ગાયક ભી યહાઁ સે જુડ઼તે ચલે ગએ .

1950 સે લેકર 1980 તક તો યહી લગતા રહા કિ દેશ કે શીર્ષસ્થ સંગીતકારોં કા તીર્થ-સા બન ગયા હૈ પટના . ડીવી પલુસ્કર, ઓંકાર નાથ ઠાકુર, ભીમસેન જોશી, અલી અકબર ખ઼ાન, નિખિલ બનર્જી, વિનાયક રાવ પટવર્ધન, પંડિત જસરાજ, કુમાર ગંધર્વ, બીજી જોગ, અહમદ જાન થિરકવા, બિરજૂ મહારાજ, સિતારા દેવી, કિશન મહારાજ, ગુદઈ મહારાજ, બિસ્મિલ્લા ખ઼ાન, હરિપ્રસાદ ચૌરસિયા, શિવકુમાર શર્મા ... બડ઼ી લંબી સૂચી હૈ . પંડિત રવિશંકર ઔર ઉસ્તાદ અમીર ખ઼ાન કો છોડ઼કર બાક઼ી પ્રાયઃ સભી નામી સંગીતજ્ઞ ઉન દિનોં પટના કે દશહરા સંગીત સમારોહોં કી શોભા બન ચુકે થે .

60 વર્ષ પહલે પટના કે દશહરા ઔર સંગીત કા જો સંબંધ સૂત્ર ક઼ાયમ હુઆ થા વહ 80 કે દશક મેં આકર ટૂટ-બિખર ગયા . ઉસી પરંપરા કો ફિર સે જોડ઼ને કી એક તથાકથિત સરકારી કોશિશ ઇસ વર્ષ 2006 કે દશહરા કે મૌક઼ે પર હુઈ લેકિન નાકામ રહી .

[ફેરફાર કરો] ખાન-પાન

આબાદી કા મુખ્ય ભોજન ભાત-દાલ-રોટી-તરકારી-અચાર હૈ . સરસોં કા તેલ પારમ્પરિક રૂપ સે ખાના તૈયાર કરને મેં પ્રયુક્ત હોતા હૈ . ખિચડ઼ી , જોકિ ચાવલ તથા દાલોં સે સાથ કુછ મસાલોં કો મિલાકર પકાયા જાતા હૈ, ભી ભોજ્ય વ્યંજનોં મેં કાફી લોકપ્રિય હૈ . ખિચડ઼ી, પ્રાયઃ શનિવાર કો, દહી, પાપડ઼, ઘી, અચાર તથા ચોખા કે સાથ-સાથ પરોસા જાતા હૈ .

પટના કો કેન્દ્રીય બિહાર કે મિષ્ઠાન્નોં તથા મીઠે પકવાનોં કે લિએ ભી જાના જાતા હૈ . ઇનમેં ખાજા, મોતીચૂર કે લડ્ડૂ, કાલા જામુન, કેસરિયા પેડ઼ા, પરવલ કી મિઠાઈ, ખુબી કી લાઈ ઔર ચના મર્કી કા નામ લિયા જા સકતા હૈ . ઇન પકવાનો કા મૂલ ઇનકે સમ્બન્ધિત શહર હૈં જો કિ પટના કે નિકટ હૈં, જૈસે કિ સિલાવ કા ખાજા, મનેર કા લડ્ડૂ, વિક્રમ કા કાલા જામુન, ગયા કા કેસરિયા પેડ઼ા, બખ્તિયારપુર કા ખુબી કી લાઈ (???) કા ચના મર્કી, બિહિયા કી પૂરી ઇત્યાદિ ઉલ્લેખનીય હૈ . હલવાઈયોં કે વંશજ, પટના કે નગરીય ક્ષેત્ર મેં બડ઼ી સંખ્યા મેં બસ ગએ ઇસ કારણ સે યહાં નગર મેં હી અચ્છે પકવાન તથા મિઠાઈયાં ઉપલબ્ધ હો જાતે હૈં . બંગાલી મિઠાઈયોં સે, જોકિ પ્રાયઃ ચાશની મેં ડૂબે રહતે હૈં, ભિન્ન યહાં કે પકવાન પ્રાયઃ સૂખે રહતે હૈં .

ઇસકે અતિરિક્ત ઇન પકવાનોં કા પ્રચલન ભી કાફી હૈ -

   * પુઆ, - મૈદા, દૂધ, ઘી, ચીની મધુ ઇત્યાદિ સે બનાયા જાતા હૈ .
   * પિઠ્ઠા - ચાવલ કે ચૂર્ણ કો પિસે હુએ ચને કે સાથ યા ખોવે કે સાથ તૈયાર કિયા જાતા હૈ .
   * તિલકુટ - જિસે બૌદ્ધ ગ્રંથોં મેં પલાલા નામ સે વર્ણિત કિયા ગયા હૈ, તિલ તથા ચીની ગુડ઼ બનાયા જાતા હૈ .
   * ચિવડ઼ા યા ચ્યૂરા' - ચાવલ કો કૂટ કર યા દબા કર પતલે તથા ચૌડ઼ા કર બનાયા જાતા હૈ . ઇસે પ્રાયઃ દહી યા અન્ય ચાજો કે સાથ હી પરોસા જાતા હૈ .
   * મખાના - (પાની મેં ઉગને વાલી ફલી) ઇસકી ખીર કાફી પસન્દ કી જાતી હૈ .
   * સત્તૂ - ભૂને હુએ ચને કો પીસને સે તૈયાર કિયા ગયા સત્તૂ, દિનભર કી થકાન કો સહને કે લિએ સુબહ મેં કઈ લોગો દ્વારા પ્રયોગ કિયા જાતા હૈ . ઇસકો રોટી કે અન્દર ભર કર ભી પ્રયોગ કિયા જાતા હૈ જિસે સ્થાનીય લોગ મકુની રોટી કહતે હૈં .
   * લિટ્ટી ચોખા - લિટ્ટી જો આંટે કે અન્દર સત્તૂ તથા મસાલે ડાલકર આગ પર સેંકને સે બનતા હૈ, કો ચોખે કે સાથ પરોસા જાતા હૈ . ચોખા ઉબલે આલૂ યા બૈંગન કો ગૂંથને સે તૈયાર હોતા હૈ .

આમિષ વ્યંજન ભી લોકપ્રિય હૈં . મછલી કાફી લોકપ્રિય હૈ, ઔર મુગ઼લ વ્યંજન ભી પટના મેં દેખે જા સકતે હૈં . અભી હાલ મેં કૉન્ટિનેન્ટલ ખાને ભી લોગોં દ્વારા પસન્દ કિયે જા રહે હૈં . કઈ તરહ કે રોલ, જોકિ ન્યૂયૉર્ક મેં ભી ઉપલબ્ધ હૈં, કા મૂલ પટના હી હૈ . વિભાજન કે દૌરાન કઈ મુસ્લિમ પરિવાર પાકિસ્તાન ચલે ગએ ઔર બાદ મેં અમેરિકા . અપને સાથ -સાથ વો યહાં કી સંસ્કૃતિ ભી લે ગએ . વે કઈ શાકાહારી તથા આમિષ રોલોં રોલ-બિહારી નામ સે, ન્યૂયાર્ક મેં બેચતે હૈં .

[ફેરફાર કરો] યાતાયાત

ભારતીય રેલ દ્વારા પટના દેશ કે અન્ય સભી મહત્વપૂર્ણ શહરોં સે જુડ઼ા હૈ . પટના સે જાને વાલે રેલવે માર્ગ હૈં- પટના-મોકામા, પટના-મુગલસરાય' તથા પટના-ગયા . યહ પૂર્વ રેલવે કી મુખ્ય માર્ગ પર સ્થિત હૈ .

પટના મેં એક રાષ્ટ્રીય હવાઈ પટ્ટી ભી હૈ જિસકા નામ લોકનાયક જયપ્રકાશ નારાયણ હવાઈઅડ્ડા રખા ગયા હૈ . યહાં સે દિલ્લી, રાંચી, કલકત્તા, મુમ્બઈ તથા કુછ અન્ય નગરોં કે લિએ નિયમિત સેવા ઉપલબ્ધ હૈ .

રાષ્ટ્રીય રાજમાર્ગ સંખ્યા 31, નગર કે પાસ સે હોકર ગુજરતા હૈ . પટના સે બિહાર કે અન્ય શહર ભી સડ઼ક માર્ગ સે જુડ઼ે હૈં . બિહાર કે સભી તથા ઝારખંડ કે કુછ શહરોં કે લિએ નિયમિત બસ-સેવા ઉપલબ્ધ હૈ.

ગંગા નદી કા પ્રયોગ યાતાયાત કે લિએ હાલ તક કિયા જાતા થા પર ઇસકે ઉપર પુલ બન જાને કે કારણ ઇસકા પરિવહન કે કામોં મેં મહત્વ નહી રહા .

સ્થાનીય પરિવહન - બસ સેવા કુછ ઇલાકો કે લિએ ઉપલબ્ધ હૈ પર નગર કી મુખ્ય પરિવહન સેવા ઑટોરિક્શા હૈ (જિસે ટેમ્પો ભી કહા જાતા હૈ ) .

[ફેરફાર કરો] આર્થિક સ્થિતિ

પ્રાચીન કાલ મેં વ્યાપાર કા કેન્દ્ર રહે ઇસ શહર મેં અબ નિર્યાત કરને લાયક કમ ઉપાદાન હી બનતે હૈં, હંલાંકિ બિહાર કે અન્ય હિસ્સોં મેં પટના કે પૂર્વી પુરાને ભાગ (પટના સિટી) નિર્મિત માલ કી માંગ હોને કે કારણ કુછ ઉદ્યોગ ધંધે ફલ ફૂલ રહે હૈં .

[ફેરફાર કરો] ભ્રમણીય સ્થલ

પટના મેં દેખને લાયક નિમ્નલિખિત સ્થલ હૈં |

   * અગમ કુઆઁ – મૌર્ય સામ્રાજ્ય કે શાસક અશોક કે કાલ કા એક કુઆઁ
   * હનુમાન મન્દિર પટના જંક્શન કે રેલવે સ્ટેશન કે ઠીક બાહર ખડ઼ા ભુવન .
   * કુમ્હરાર -અસોકકાલીન પાટલિપુત્ર કે ભગ્નાવશેષ .
   * ગોલઘર પટના કા એક આકાશીય ચિત્ર તથા સાથ મેં ગંગા કી ધાર કા નજારા હી ઇસ બ્રિટિશ નિર્મિત ઇમારત કી પ્રસિદ્ધિ કા કારણ હૈ . અગલ બગલ બડ઼ી ઇમારતોં કે બનને સે ઇસકી લોકપ્રિયતા કમ હુઈ હૈ .
   * પટના સંગ્રહાલય જાદૂઘર કે નામ સે ભી જાનેવાલે ઇસ મ્યૂજ઼િયમ મેં હિન્દૂ તથા બૌદ્ધ ધર્મ કી કઈ નિશાનિયાં હૈં .
   * ખ઼ુદાબખ઼્શ લાઈબ્રેરી: યહાં કુછ અતિદુર્લભ પ્રતિયાં હૈં .
   * બેગૂ હજ્જામ કી મસ્જિદ, સન્ 1489 મેં બંગાલ કે શાસક અલાઉદ્દીન શાહ દ્વારા નિર્મિત
   * 'પત્થર કી મસ્જિદ - શાહજહાં કે બડ઼ે ભાઈ પરવેજ઼ દ્વારા નિર્મત .
   * ક઼િલા હાઉસ (જાલાન હાઉસ) દીવાન બહાદુર રાધાકૃષ્ણન જાલાન દ્વારા નિર્મિત ઇસ ભવન મેં હીરે જવાહરાત કા એક સંગ્રહાલય હૈ .
   * સદાક઼ત આશ્રમ - દેશરત્ન રાજેન્દ્ર પ્રસાદ કી કર્મભૂમિ .
   * જૈવિક ઉદ્યાન - સંજય ગાંધી જૈવિક ઉદ્યાન પિકનિક તથા જન્તુ તથા વનસ્પતિ વૈજ્ઞાનિકોં કે લિએ પસંદીદા સ્થલ હૈ .
   * પાદરી કી હવેલી - 1772 મેં નિર્મિત ચર્ચ - બિહાર કા પ્રાચીનતમ .
   * બાંકીપુર ક્લબ ગંગા કે તીર પર સ્થિત ઇસ ક્લબ કો ડચ લોગો દ્વારા 17વીં સદી મેં નિર્મિત ક્લબોં મેં સે એક ગિના જાતા હૈ .
   * દરભંગા હાઉસ, ઇસે નવલખા ભવન ભી કહતે હૈં . ઇસકા નિર્માણ દરભંગા કે મહારાજ કામેશ્વર સિંહ ને કરવાયા થા . ગંગા કે તટ પર અવસ્થિત ઇસ પ્રાસાદ મેં પટના વિશ્વવિદ્યાલય કે સ્નાતકોત્તર વિભાગોં કા કાર્યાલય હૈ . ઇસકે પરિસર મેં એક કાલી મન્દિર ભી હૈ જહાં રાજા ખુદ અર્ચના કિયા કરતે થે .
   * પટના કૉલેજ઼ - ઇસકે પ્રશાસકીય ભવન પહલે ડચ ગાંજા (પ્રમાણ ચાહિએ) કારખાને કે હિસ્સે થે જો કિ નેપાલ તથા ચીન સે વ્યાપાર કરને કે લિએ ગંગા કે તીર પર બનાયા ગયા થા .
   * ગાંધી મૈદાન બ્રિટિશ શાસન કે દૌરાન ઇસે પટના લૉન્સ કહા જાતા થા . જનસભાઓં તથા રૈલિયોં જૈસે સમ્મેલનોં કે અતિરિક્ત પુસ્તક મેલા તથા દૈનિક વ્યાયામ કા ભી કેન્દ્ર હૈ .

[ફેરફાર કરો] પટના કે આસપાસ

   * બોધ ગયા
   * વૈશાલી
   * નાલંદા
   * રાજગીર

[ફેરફાર કરો] શિક્ષા

યહ લેખ ભી દેખેં - ખુદાબક઼્શ લાઇબ્રેરી

સાઠ ઔર સત્તર કે દશક મેં અપને ગૌરવપૂર્ણ શૈક્ષણિક દિનોં કે બાદ સ્કૂલી શિક્ષા હી અબ સ્તર કી હૈ . પ્રાયઃ બિહાર બોર્ડ તથા સીબીએસઈ કે સ્કૂલ હૈં . હાલ મેં હી બિહાર કૉલેજ ઑફ઼ ઇંજ઼ીનિયરિંગ કોએનઆઈટી કા દર્જા મિલા હૈ . પટના યૂનિવર્સિટી, મગધ વિશ્વવિદ્યાલય તથા નાલન્દા ઓપેન યૂનિવર્સિટી વે તીન વિશ્વવિદ્યાલય હૈ જિનકે શિક્ષણ સંસ્થાન નગર મેં સ્થિત હૈ .

[ફેરફાર કરો] બાહરી કડ઼િયાઁ

   * બિહાર રાજ્ય કા પર્યટન વિભાગ (અંગ્રેજી મે)
   * પટના કા સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસ (અંગ્રેજી મે)