Ugaztun

Wikipedia(e)tik

Lankide bat edo gehiago lanean ari da artikulu hau hobetzeko

Hori dela eta, posible da edukian edo formatuan hutsune batzuk izatea. Mesedez, aldaketa handi bat egin baino lehen, kontaktatu beraiekin euren lankide orrian edo artikuluaren eztabaida orrian erredakzioa koordinatzeko. Mila esker.

Ugaztunak
Fosilaren garaia: Triasikoa

Lehoia (ugaztuna)

Sailkapen zientifikoa

Erreinua:	Animalia
Filuma:	Kordatu (Chordata)
Azpifiluma:	Vertebrata
(mailakatu gabea)	Tetrapoda
Klasea:	Mammalia Linnaeus, 1758

Azpiklaseak

†Allotheria azpiklasea
Prototheria azpiklasea
Theria azpiklasea
- †Trituberculata infraklasea
- Metatheria infraklasea
- Eutheria infraklasea

Ugaztunak (Mammalia) mundu osoan zehar bizi den goi mailako ornodunen talde bat da. Gehienak lurtarrak badira ere, badaude espezie urtarrak (zetazeoak, fokak...). Talde honetako 6.000 espezie baino gehiago ezagutzen dira, 1.200 genero, 152 familia eta 46 ordenatan banaturik, eta hainbat izaera eta forma har ditzakete. Bere tamaina 4 cm-tik hasi eta 30 metrorainokoa (baleak, esaterako) izan daiteke. Azala ilez estalita izan ohi dute gehienetan, eta gorputzeko tenperatura konstante eta altua daukate. Lau gorputz-adarrez osatuta daude gehienetan, eta arnasa beti biriketatik hartzen dute.

Ugaztunen ezaugarri bereizgarri nagusiak hauek dira:

Ugatz-guruinak dituzte. Emeetan, ugatz hauek esnea sortzen dute beren kumeak elikatzeko.
Ilea edo larrua dute.
Endotermikoak dira, hau da, odol beroko gorputzak dituzte.
Burmuinak zirkulazio-sistema eta odolaren tenperatura kontrolatzen du, baita lau gelatako bihotz bat ere.

Filogenetikoki Mammalia definitzeko monotremek (ekidna eta ornitorrinkoak) eta ugaztun teridoen (martsupialak eta plazentaridoak) arbaso komuna hartzen da. Gizakia ere talde honetan sartzen da.

[aldatu] Sorrera eta eboluzioa

Gaur egungo ugaztunak sinapsido-etatik datozte, talde bat hazi zena hazten orain dela 280 milioi urte, eta jarraitu zuena menperatzen narrasti lurtarrei, orain dela 245 milioi urte gutxi gora-behera, hasi zirenean kamusten lehenengo dinosauroak.

[aldatu] Kladograma laburtua

-Tetrapoda
    |
    `--Amniota
         |
         `--Synapsida
              |
              `--Therapsida
                   |
                   `--Theriodontia
                        |
                        `--Cynodontia
                             |
                             `--Mammaliaforme
                                  |
                                  `--Mammalia