Myrddin

Oddi ar Wicipedia

Mae Myrddin yn gymeriad pwysig yn llenyddiaeth Gymraeg a chwedloniaeth y Cymry, yn cynnwys yr hanesion am y Brenin Arthur. Efallai fod yr enw yn cyfeirio at sawl person, hanesyddol a chwedlonol.

Ceir y cyfeiriad cyntaf at berson o'r enw Myrddin mewn nifer o gerddi darogan, o ddyddiad ansicr ond yn cyfeirio at ddigwyddiadau yn y 6ed ganrif yn yr Hen Ogledd. Mae'r rhain yn cynnwys yr Afallennau, yr Hoianau, Cyfoesi Myrddin a Gwenddydd ei chwaer, Gwasgargerdd Fyrddin yn y bedd a Peirian Faban. Gellir casglu o'r cerddi hyn fod Myrddin yn fardd llys i Gwenddoleu fab Ceidio, a laddwyd ym Mrwydr Arfderydd yn erbyn Rhydderch Hael. Dywedir i Fyrddin fynd yn wallgof o weld y lladdfa, a chael y ddawn i broffwydo.

Datblygwyd y chwedl yn ddiweddarach gan Sieffre o Fynwy, sy'n cysylltu Myrddin a de Cymru, ac yn enwedig â Chaerfyrddin, yn hytrach na'r Hen Ogledd. Yn ei Historia Regum Britanniae (1136) mae Sieffre yn adrodd fod Myrddin yn fachgen "heb dad", a bod bwriad i'w ladd a thaenellu ei waed ar sylfeini caer yr oedd Gwrtheyrn yn ceisio ei hadeiladu. Mae'r hanes yma yr un hanes a'r un a adroddir gan Nennius am Ddinas Emrys, ond mai Emrys Wledig (Ambrosius Aurelianus) yw'r bachgen yn stori Nennius, nid Myrddin; cyfeirir at Fyrddin fel 'Myrddin Emrys' yn aml. Yn ôl Sieffre daeth Myrddin yn ddewin ac yn gynghorydd i'r Brenin Arthur. Yn ddiweddarach ysgrifennodd Sieffre ei Vita Merlini ('Buchedd Myrddin') am Fyrddin ei hun.

[golygu] Darllen pellach

Ceir nifer fawr iawn o lyfrau ac erthyglau am Fyrddin. Rhoddir yma detholiad byr o weithiau ysgolheigaidd sy'n synnwys llyfryddiaethau defnyddiol.

• Basil Clarke (gol.), The Life of Merlin (1973).
• A. O. H. Jarman, The Legend of Myrddin (1960)
• eto, pennod yn R. S. Loomis (gol.), Arthurian Literature in the Middle Ages (1959)
• eto, 'The Merlin Legend and the Welsh Tradition of Prophecy', yn Rachel Bromwich ac eraill (gol.), The Arthur of the Welsh (Caerdydd, 1991)
• N. Tolstoy, Quest for Merlin (1985)

[golygu] Cysylltiad allanol=

• Thomas Green's Arthurian Resources - Myrddin

gw • sg • go Yr Hen Ogledd
Teyrnasoedd:	Aeron • Dál Riata • Elmet • Gododdin • Manaw Gododdin • Rheged • Ystrad Clud
Pobl:	Aneirin • Brân Galed • Coel Hen • Cunedda • Cyndeyrn • Cynfarch • Dyfnwal Frych • Dygynnelw • Elffin ap Gwyddno • Fflamddwyn • Gwallog • Gwenddolau • Llywarch Hen • Mynyddog Mwynfawr • Myrddin Wyllt • Nudd Hael • Owain ab Urien • Rhiwallon fab Urien • Rhun fab Urien • Rhydderch Hael • Talhaearn • Taliesin • Tristfardd • Tudwal Tudclyd • Urien Rheged
Lleoedd:	Arfderydd • Alclut • Catraeth • Caer Liwelydd • Coed Celyddon • Din Eidyn • Dunragit • Ynys Metcauld
Gweler hefyd:	Bonedd Gwŷr y Gogledd • Brynaich • Brythoniaid • Canu Llywarch Hen • Deifr • Y Gododdin • Yr Hengerdd • Llyfr Aneirin • Pictiaid • Trioedd Ynys Prydain • Ymddiddan Myrddin a Thaliesin •