Holandski jezik
Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije
 |
|
| Holandski jezik Nederlandse taal |
|
| Države govorenja: |
Holandija, Belgija (Flandrija), Surinam, Holandski Antili, Aruba, Francuska (Nord-Pas-de-Calais), Indonezija |
| Regije govorenja: |
Uglavnom Zapadna Evropa, Južna Amerika |
| Broj govornika: | materji jezik: 24 miliona |
| Rang: | 37.-48. (zavisno o izvorima) |
| Jezična porodica: | indoevropski germanski |
| Službeni status | |
| Služben u: | Holandija, Belgija, Surinam, Holandski Antili, Aruba, EU |
| Regulatori: | Holandska jezična unija (Nederlandse Taalunie) |
| Jezični kôd | |
| ISO 639-1: | nl |
| ISO 639-2: | dut (B)/ nld (T) |
| SIL | DUT |
| Vidi također: Jezik | Spisak jezika | |
Holandski jezik (Nederlandse taal) (izvorno: duits der nederen landen, odnosno de duitse taal der nederen landen/njemački jezik niskih zemalja, takođe: Nederduits/ donjonjemački jezik), prema holandskoj regiji Holandiji, iz čijih se narječja holandski književni jezik (donjonjemački standardni jezik) prvenstveno razvio, ubraja se kao i njemački jezik u germansku granu indoevropskih jezika. Holandski jezik se većinom koristi u Holandiji, Belgiji, te nekim bivšim i sadašnjim holandskim kolonijama. Varijanta holandskog koja se koristi u Belgiji ponekad se naziva flamanskim jezikom.
Sadržaj |
[uredi] Porijeklo i razvitak
Holandski jezik je jedan od zapadnogermanskih jezika. Nastao je iz donjofranačkog (jedne od grana donjonjemačkog) i drugih dijalekata donjonjemačkoga jezika, te se dalje razvijao u "nižim zemljama Franačke" – sjeverozapadno od Benrater linije. Nauka o indogermanskim jezicima/Germanistika smješta holandski jezik kao zapadnu granu donjonjemačkog jezika uz bok donjosaskog jezika i istočnodonjonjemačke grane njemačkog jezika. Govornici donjonjemačkih (sjevernonjemačkih) narječja i oni koji ih razumiju, u pravilu su sposobni (većim dijelom) razumjeti i holandski. Holandski se jezik stoga s pravom može opisati kao strani jezik kojeg germanofoni najlakše mogu naučiti. Zbog, u poređenju s holandskim, složenije njemačke gramatike, ova izjava doduše ne vrijedi i za govornike holandskog jezika koji nauče njemački.
Prvobitno se, a i danas pretežno, holandski govori u Holandiji, flamanskom dijelu Belgije, u Briselu, kao i u pograničnim regijama Francuske i Njemačke. Na jezičnoj granici prema njemačkome narječja holandskog odnosno donjofranačkog neprimjetno prelaze u zapadnosrednjonjemačka narječja, koja su takođe franačkog porijekla.
Holandski se zasniva na donjonjemačkom književnom jeziku 17. vijeka, koji je postupno bio obogaćivan izrazima iz narječja pokrajinā Brabant i Holandije. Starija varijanta bio je prekoregionalni jezik Hanze, koji je bio u upotrebi u Antverpenu, Brižu, a nedugo potom i u Holandiji, gdje se proširio kao jezik trgovine i učenosti. Posuđenice dolaze iz francuskog te u novije vrijeme pretežno engleskog jezika. Što se rječnika tiče, holandski je u znatno većoj mjeri od savremenog njemačkog očuvao staronjemačke riječi. Dalji jezični razvitak i novi oblici današnjeg njemačkog jezika nikad nisu uspijeli ući u holandski jezik, pa tako u (književnome) njemačkom već nestali pojmovi nastavljaju živjeti u holandskom (npr. Oorlog, lenen, kiezen, verbazen). Za razliku od književnog njemačkog, riječi su glasovno nepromijenjene = "platt" (= ravne), dakle nisu sudjelovale u promjeni suglasnika u njemačkom književnom jeziku.
[uredi] Historijski pregled
Historija holandskog jezika često se dijeli na sljedeće faze:
- Staroholandski (otprilike 800-1100.) – ovim pojmom označuju se starofranački dijalekti koji su se prostirali na današnjem holandskom govornom području. Ti su dijalekti tek slabo utvrđeni, budući da su njihovi tragovi neznatni.
- Pod srednjoholandskim (otprilike 1100-1500.) podrazumijevaju se flamanska i brabantska narječja donjofranačkog koja su djelomično bila prenesena i u pisani oblik. Iz ovoga su razdoblja usmenom predajom sačuvana značajna djela dvorskog i viteškog pjesništva. Srednjoholandski se obično zvao "dietsch" ili "dütsch".
- Novoholandski (od 16. vijeka) se naprotiv zasniva na prekoregionalnome donjonjemačkom književnom jeziku (nederdytsch; nederduitsch; "srednjodonjonjemački"). Od 17. vijeka te posebno plaho sredinom 20. vijeka donjonjemački je u sjevernoj Njemačkoj postupno potiskivan od književnog njemačkog (navlastito u gradovima) te danas još postoji samo u obliku regionalnih dijalekata. U Flandriji, Brabantu i Holandiji se međutim donjonjemački razvio u savremeni holandski književni jezik.
Središnji događaj u historiji holandskog jezika bilo je dovršenje "Statenbijbel" (=Državne Biblije) između 1618. i 1637. Ona ima slično značenje kao i njemački prijevod Biblije Martina Luthera. Prijevod je nastao po nalogu crkvenog sabora u Dordrehtu te se usmjeravao prema autentičnim grčkim izvornicima. Prijevod Biblije bitno je doprinio pojednostavljenju jezika.
Dalja značajna izdanja, koja su uticala na nastanak jedinstvenog jezika, bila su prvi holandski gramatički priručnik Twe-sprack vande Nederduitsche letterkunst, Špigel, djelo nastalo radom Hendrika Laurenscona i drugih članova ugledne amsterdamske "Rederijkerskamer" oko 1584., i temeljno djelo Aanleidinghe ter Nederduitsche Dichtkunste, koje je 1650. napisao Just van den Vondel.
[uredi] Geografska rasprostranjenost
Osim u Kraljevini Holandiji i Belgiji, holandski jezik se u prošlosti uveliko koristio i na sjeveru Francuske, području znanom kao Francuska Holandija. Danas ga je na tom području praktično potpuno zamjenio francuski jezik.
Ukupno na svijetu postoji oko 23 miliona izvornih govornika ovog jezika, bez brojanja govornika afrikansa, jezika proizašlog iz holandskog koji se govori u Južnoafričkoj Republici.
[uredi] Službeni status
Holandski je službeni jezik Kraljevine Holandije (koja obuhvata evropsku Holandiju, Arubu i Holandske Antile). Također je jedini službeni jezik nezavisne države Surinam, koja je do 1975. bila dio Kraljevine Holandije. U Belgiji ima status jednog od triju službenih jezika države, te službenog jezika pokrajine Flandrije. Jedan je od službenih jezika EU.
Od 1980. tijelo koje reguliše ovaj jezik je Nederlandse Taalunie. Zadatak ove organizacije je usklađivanje i pojednostavljivanje raznih književnih i gramatičkih aspekata ovog jezika. Organizacija je takođe zadužena i za promociju holandskog jezika. Organizacija redovno izdaje "zelenu knjižicu" (groen boekje), spisak službenih riječi holandskog jezika. Od 2005. i Surinam je član ove organizacije, tako da se sada uz belgijsko-holandske, tu nalaze i brojni surinamski izrazi.
[uredi] Jezici proizašli iz holandskog
Bliski rođak holandskog jezika je afrikans ili afrikanerski jezik koji se govori u Južnoafričkoj Republici i Namibiji. Ovaj jezik je nastao većinom od raznih dijalekata holandskog iz 17. vijeka. Govornici holandskog jezika obično mogu razumijeti i čitati afrikanerski jezik.
Takođe postoji određeni broj kreolskih jezika holandskog porijekla, većinom u Indoneziji i SAD-u.
[uredi] Dijalekti
Postoje razni dijalekti holandskog, kako u Holandiji, tako i u Belgiji. Obično se dijele u slijedeće dijalektne grupe:
A. Jugozapadna grupa (Zeeuws/West-Vlaams)
- A zapadnoflamanski, uključuje Frans-Vlams u Ceuvs-Vlams
B. Severozapadna grupa
C. Severoistočna grupa
D. Središnjoseverna grupa
E. Središnjojužna grupa
F. Jugoistočna grupa
G. Surinam
[uredi] Primjeri
| Bosanski | Holandski |
|---|---|
| zemlja | aarde |
| nebo | hemel |
| voda | water |
| vatra | vuur |
| muškarac | man |
| žena | vrouw |
| jesti | eten |
| piti | drinken |
| veliki | groot |
| mali | klein |
| noć | nacht |
| dan | dag |
| igrati (se) | spelen |
| riječ | woord |
[uredi] Vanjski linkovi
- Učenje holandskog preko Interneta
- Naučite holandski jezik
- Nederlandse Taalunie & Taalunieversum (Holandska jezička unija)
 |
Službeni jezici Evropske unije | |
|---|---|---|
| bugarski | češki | danski | engleski | estonski | finski | francuski | grčki | irski italijanski | latvijski | litvanski | mađarski | malteški | njemački | poljski portugalski | rumunski | slovački | slovenski | holandski | španski | švedski |
||
| Izvor: Službena stranica EU |
||
