Віцень

З Вікіпедыя.

Віцень (? — 1315/1316), вялікі князь літоўскі (~1294–1315/1316).

Паводле "Chronicon Terrae Prussiae" Пятра з Дусбурга, Віцень быў сынам вялікага князя Будзівіда. Братам Віценя быў і Гедзімін, хоць некаторыя пазнейшыя крыніцы лічаць яго Віценевым сынам.

Першы раз узгадваецца ў 1291, калі Будзівід паслаў Віценя з вялікім войскам супраць палякаў да Брэста-Куяўскага. У 1294 Віцень ужо як вялікі князь ваяваў Леньчыцкую зямлю, у тым жа годзе Віцень задушыў паўстанне ў Жамойці, дзе жамойцкай знаць схілялася да саюзу з Тэўтонскім ордэнам. У 1295 напаў на Малую Польшчу.

Арганізоўваў адпор націску Ордэна на ВКЛ. Пад яго кіраўніцтвам адбыліся ваенныя паходы на тэрыторыю Тэўтонскага ордэна. Для барацьбы з крыжаносцамі на правым беразе Нёмана ён пабудаваў некалькі замкаў, у якіх стала знаходзіліся зменныя гарнізоны. На левым беразе Нёмана пабудаваў свае замкі Ордэн, тут часта адбываліся вайсковыя сутычкі. Скарыстаў супярэчнасці паміж лівонскімі рыцарамі і рыжскім арцыбіскупам і ў 1298 заключыў саюз з Рыгай і арцыбіскупам, што дало магчымасць адбіць наступ крыжаносцаў на Жамойць. Тады ж Віцень захапіў ордэнскі замак Каркгаўз.

Саюз ВКЛ з Рыгай дзейнічаў да канца панавання Віценя. Недзе ў той жа час дамову з Рыгай ад імя Полацкага княства заключыў полацкі епіскап Якаў, які зваў Віценя сваім сынам, што сведчыць, што ў часы Віценя паміж Полацкам і ВКЛ працягваліся стасункі якія пачаліся яшчэ пры Войшалку.

У 1300 Віцень ваяваў Добжыньскую зямлю, а ў 1306 каля Каліша. Яшчэ адзін паход на Польшчу адбыўся ў 1307. Ва ўнутранай палітыцы Віцень намагаўся ўмацаваць палітычнае адзінства ВКЛ. Сяліў на Гарадзеншчыне прусаў, якія ўцякалі ад немцаў з Прусіі. Паводле позняга Васкрасенскага летапісу, далучыў да ВКЛ тэрыторыю да Заходняга Буга, ў тым ліку Берасцейскую зямлю. Паводле Густынскага летапісу, Віцень прыняў дзяржаўны герб ВКЛ: «Витен нача княжити над Литвою, измысли себе герб и всему князству Литовскому печать: Рыцар збройны на коне з мечем, еже ныне наричут Погоня», але гэта наўрад ці цалкам адпавядае рэчаіснасці.

Пра абставіны смерці Віценя дакладных звестак не захавалася. Апошні раз згадваецца ў крыніцах у верасні 1315, калі кіраваў аблогай ордэнскага замка Хрыстмемель. Супярэчлівымі бачацца паведамленні пазнейшіх крыніц пра яго гібель у баі з крыжакамі ці смерці ад патраплення маланкі.