Colladas d'Escuaín
De Biquipedia
Ista fuella ye escrita en sobrarbés.
As Colladas d'Escuaín (también ditas Congostos d'Escuaín; Gargantas de Escuaín en castellán) están as sulcadas que ro río Yaga bi ha esgarrapau en a peña calcaria amant d'es lugars d'Escuaín y Rebiella, eixint d'o mallo d'As Tres Serols per o sud-este ent'a Zinca, aintro d'o perimetro d'o Parque Nazional d'Ordesa y d'as Tres Serols.
Fincan en a bersant sud d'a Siarra d'as Zucas, cua lis en fa de trestallo d'a bal de Pineta, y en a man norte d'o mallo d'o Castiel Mallor, que separa-las d'a bal de Puertolas, y per o nord-ueste, a Coll de Bizeto y ras Sestrals trastallan as estibas d'a Montaña Sesa en a cuenca d'a Yaga y a cuenca d'o Bellós (Garona d'Añisclo).
A Yaga naixe prezisament astí, en a Coll de Bizeto (amant de San Bizenda per a més chicolona d'as suias brancas, y en a Cul de Gorrunduet -ó Gorrundué- (d'orichen glazial, amant d'o cubillar de Foratarruego) per l'autra.
As colladas, propiament ditas, son en iste orde:
- A Foradada d'a Selbeta, que culle ra branca que libra d'o Coll Bizeto (á 2007m d'altaria). Per estar ixa a primera, ye ra més aubierta de totas, i fa-se més zarada en mida que s'arredola ent' A Balle de Sorripas, a sigüente collada. A bechetazión d'iste congosto ye frondosa, y agana colors heterochenias á l'agüerro.
- A Balle de Sorripas, continazión de l'anterior, finca á ra faldada d'o Tozal d'o Basón (2151m) y d'a Forqueta de Sorripas. A rematanza d'ista collada esemboca en a Yaga baixadera de Gorrunduet amant d'o Pont d'es Mallos.
- O Rallar d'o Puerto, de parez muito empinadas, que abaixa ra Yaga d'a Cul de Gorrunduet ent'a guazera d'es mallos. Ye iste un puesto muito espeutacular, an o río enzata ra debaixada á trabiés de gorgas profundas y brinques. Només se-bi pued plegar per una senda lateral dend'o Pont d'es Mallos, totalment peiatonal.
- A Collada d'es Mallos, an chunen-se as dos brancas prenzipals d'a Yaga. Como ro suyo nome endica, as parez son cuasi berticals á ista parti d'o transecto. Bi ha, á més, un pont clamato d'es Mallos que trascruza ro camín d'abantis no se faigan bifurcazions per l'alto d'o río. Astí acaba a pista foristal que bi plega dende Escuaín.
- O Frangón, a zaguera d'as colladas que leba enta Escuaín y Rebiella. Dos zillos trancan a boca d'a bal per astí, ra Mandatuera per o sud y ro Zillo de Pallarals (Zillo' Pallarals tanimientre siga dito per es locals) dend'a bersant d'as Zucas. Dimpués de Pallarals, fendo baixada, s'aubre ra cuenca ent'a bal de Tella en l'afluienzia d'es barranques de Sacos y Consusa.
[editar] Flora y bechetazión d'Escuaín
Ta més informazión sobre d'a flora y bechetazión d'es congostos d'Escuaín, beiga-se::
- BENITO ALONSO, José Luis (2006). Catálogo florístico del Parque Nacional de Ordesa y Monte Perdido (Sobrarbe, Pirineo central aragonés), Lleida: Col·lecció Pius Font i Quer, nº 4. 391 pachinas. Institut d'Estudis Ilerdencs. Deputazión de Lleida. 84-89943-88-5.
- BENITO ALONSO, José Luis (2006), Vegetación del Parque Nacional de Ordesa y Monte Perdido (Sobrarbe, Pirineo central aragonés). 421 pp + Mapa d'bechetazión 1:40.000, Zaragoza: Serie Investigación, nº 50. Consello de Protezión dera Naturaleza d'Aragón. Gubierno d'Aragón. 84-89862-54-0.
