Bal d'Añisclo

De Biquipedia

A balle d'Añisclo ó balliñisclo dende l'endreito d'As Fuebas. En primer termín se-bi bei o Portiello de Sercuet.

A bal d'Añisclo (Balle d'Añisclo en Sobrarbe, también dita per a suya forma acurtada balliñisclo. Ofizialment y en castellán Cañón de Añisclo) ye una bal pirinenca d'Aragón, fincada totalment en a redolada d'o Sobrarbe, que naixe direutament d'a bersant sud d'o mallo d'As Tres Serols discorrient enta més de 10Km allá, dend'a dita Cul d'Añisclo enta l'esembocadura d'o Barranco d'Aso en o Bellós.

A balle d'Añisclo ye, chunto con o mallo d'as Tres Serols, Bal d'Ordesa, Colladas d'Escuaín e ra capelera d'a Balle de Pineta, parti integrant d'o Parque Nazional d'Ordesa y d'as Tres Serols.

A balle d'Añisclo embista dend'a Collada d'o mesmo nombre. As planas d' O Fulco y Setulo en a dreita d'a imachen, con o Sarrato Cadón despuntant, e l'abruptura d'a Montaña Sensa en a izquierra.

Per o norte, a Cul d'Añisclo tién es pasos zarados per o mallo d'as Tres Serols e ra Sierra d'as Zucas, per entre es cuals bi ha un pas, clamato Collada d'Añisclo, que comunica con a balle de Pineta, á més de 2500m d'altitut. Per l'ueste, a Sierra Custodia e ro Mondizieto separan-la d'as baixaretas d'a Faixa de Pelai d'a Bal d'Ordesa. Per l'este de tot, á mientres, á trabiés d'el dito Cuello Bizeto se-bi plega ent'a cabelera d'a balle d'a Yaga que d'allá ent'abant fará puesto t'as Colladas d'Escuaín. D'ista traza, a cabelera d'a balle d'Añisclo tién bels d'es puestos més adestacatos d'o Parque Nazional en a suya redolada.

Uno d'es endreitos més destacatos d'iste segmento d'a balle ye ra clamata Font Blanca, una biú d'augua que amanix d'a bersant d'o Mallo Escuro, man sud-sudueste d'a Punta d'as Solas (3002m), formando amant d'o suyo forato una cascada que baixa escrumosa per a bersant durantes bels 30m. Amanato ta iste puesto bi ha un cubillar (Cubillar d'a Font Blanca) que ofrez rexero ta es excursionistas. As estibas de Setulo y O Fulco marcan o paisache d'altiplana d'a man izquierra d'a balle, que s'alza progresibament como á bersant pradera d'as puntas de Sierra Custodia, només interrupto en o sud per a fuerte caita, como si d'una estralada en a ripa d'ixa plana se tratiés, d'o barranco d'a Pardina, que marca as faixas (faixa espluca y faixa pardina) que han de baixar d'astí ent'es 300m menos, alto u baixo, que bi son chiratos en a guazera d'o cañón. Per a man dreita, en cambeo, sines de planas que faigan garra bien t'es güellos (y t'as garras d'ers qui son puyatos ent'astí), es tozals de Basón y San Bizenda enfilan es puertos sarrallaus d'as Sestrals y ro Castiel Mallor ent'a Balle de Puertolas per o sud, y ra fatigosa puyada d'As Carriatas que s'alza ent'es altos d'as Tres Marías per Montaña Sensa (Sierra d'as Zucas). 8 son as horas que gosa á tardar o caminant qui quiera desfrutar d'ixas embistas.

[editar] O Cañón

Embista cheneral d'a balliñisclo dend'a suya boca.

Dimpués de baixar d'A Ribereta, o puesto á on esemboca o barranco d'a Pardina, as parez d'a balle incrementan a suya berticalidat, deixant asinas que se-bi formen puestos de muta güembra á on no bi plega o sol durantes gran parti de l'añada. Ye á ixas obagas on medran es faus, abietos y tota una rebañera d'altras espezies bechetals. Tién iste segmento d'a balle formazions selbosas tan espesas como ra Selba Plana, altro d'es endreitos naturals entaltatos d'o Parque Nazional.

A dificultat d'es pasos per as mans de Lacunas y l'Escalialla ha feto que o camín, que nomás ye peyatonal á ista parti d'a balle, aiga d'aber estau establito á man d'o río Bellós dend'a Ribereta ent'o Pont de Santigons, no luén ya d'o lugar de Sercuet. As puntas d'A Estiba primero e d'O Mondoto dimpués, n'han feto d'ista bersant una baixadera prou zeriosa, que encaixona ra balle prou més si cabe perque de l'altra riba fa ra baixada o mallo més alto d'as Sestrals.

Ye dende Santigons ent'a boca d'a balle á on ixe camín n'ixe d'a guazera ta pasar per l'alto d'as parez rocosas que, á canto y canto d'o río, forman o Portiello de Sercuet que prene o nombre d'o lugar més arredolato, fincau ya auguas t'alto d'o barranco d'Aso, que ye Sercuet.

D'o portiello, o Bellós amanix ta trobiar-se con o barranco d'Aso á un antigo molín, dito ro Molín d'Aso, recombertito per as autoridaz d'o Parque Nazional ta cabo d'uno d'es camins turisticos posibles tal como se-bi plega dend'o Pont de San Urbiz y d'a ermita homonima.

As Sestrals embistas dend'o Cañón d'Añisclo.

O río Bellós baixa dend'o Molín d'Aso enta Puiarruego per o dito Congosto d'as Cambras (Cañón del Vellos en Castellán). Forma allá belas d'as més curiosas formazions erosibas d'a suya cuenca.

[editar] Flora y bechetazión

A balle d'Añisclo contién una dibersa mezclada d'elementes biocheograficos, data ra suya posizión cheografica. Per o sud d'era bi penetran as influyenzias mediterranias que bi son plegadas á trans d'a Balle d'a Zinca, establint-se-be carrasqueras e pineras, á mientres que d'o norte en son carauteristicas as formazions zentroeuropeyas como ras faberas, abietars y selbas mixtas ta ro fondo d'o cañón.

Ye d'ista maniera un d'es més berois exemplos de puestos á on se-bi pued trobar atactofitia, que quier dezir, un puesto on se-bi troban espezies d'ambientes muito diferenz.

Una altra d'as més particulars situazions d'iste endreito natural ye ra persistenzia de fenomenos d'Imbersión termica, que bi-han portato ent'a estruturazión imbersa d'es estachers d'a bechetazión á mutos d'es suyos puestos. Asinas, se-bi troban carrasqueras (formazions tipicament xerofilas y afeuzionatas t'a calor) en as leneras més altas á mientres que es estachers més baixos son composaus per faberas e selbas mixtas en es fondos d'a balle.

Ha d'estar asiñalato, d'a mesma traza que l'anterior, que á mutos d'es puestos d'ista bal, en as suyas parez á sabelas begadas extraplomadas, bi son chiratos bels d'es endemismos més carauteristicos d'o Parque Nazional. Exemplos d'ista flora carauteristica son a Pinguicula longifolia ó Biola d'as peñas, una chicolona planta carnibora, ó ra Petrocoptis crassifolia.

Ta más informazión se pued consultar:

BENITO ALONSO, José Luis (2006). Catálogo florístico del Parque Nacional de Ordesa y Monte Perdido (Sobrarbe, Pirineo central aragonés). Lleida, colezión Pius Font i Quer, nº 4. 391 pp. Institut d'Estudis Ilerdencs. Deputazión de Lleida ISBN 84-89943-88-5.

BENITO ALONSO, José Luis (2006). Vegetación del Parque Nacional de Ordesa y Monte Perdido (Sobrarbe, Pirineo central aragonés). 421 pp + Mapa de Bechetazión 1:40.000. Zaragoza, Serie Investigación, nº 50. Consejo de Protección de la Naturaleza de Aragón. Gubierno d'Aragón. ISBN 84-89862-54-0.