Long
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
Die long is 'n orgaan wat deel uitmaak van die asemhalingstelsel en koppelvlak met die bloedsomloopstelsel vir gewerwelde diere wat lug inasem. Die funksie daarvan is om suurstof vanuit die lug met koolstofdioksied in die bloed te ruil. Die proses wat hier plaasvind word respirasie of asemhaling genoem. Die meganisme waarvolgens longe respirasie moontlik maak word diffusie genoem. Daar is ook nie-respiratoriese funksie van die longe. Mediese terme wat verband hou met die longe begin gewoonlik met pulmo- vanaf pulmones, die Latynse woord vir longe.
Inhoud |
[wysig] Nie-respiratoriese funksies van die longe
Bo en behalwe die respiratoriese funksieis soos gasuitruiling en regulering van die waterstofioonkonsentrasie het die longe ook die volgende:
- Beïnvloed die konsentrasie van biologies aktiewe stowwe in die bloedsomloopstelsel.
- Filter klein bloedklonte wat in die are vorm uit.
- Dien as 'n fisiese laag sagte, skokabsorberende beskerming vir die hart, wat bykans geheel en al deur die longe omvou word.
[wysig] Soogdierlonge
Die longe van soogdiere het 'n sponsagtige tekstuur en heuningkoekbou van epitelium wat 'n baie groter oppervlakarea het as die buitenste oppervlak van die long self. Die long van die mens is tipies van hierdie soort long. Die omgewing van die long is baie vogtig, wat dit 'n baie geskikte omgewing maak vir bakterië. Baie respiratoriese siektes is die gevolg van bakteriële- of virusinfeksies van die long.
Asemhaling word hoofsaaklik moontlik gemaak deur die diafragma onder die longe. Dié spier veroorsaak die uiteensetting en inkrimping van die borskas waarin die longe geleë is. Die ribbekas kan self ook tot 'n mate uitsit en inkrimp.
As gevolg hiervan word lug deur die trachea in die longe in gesuig na die bronchiale buise of bronchi; hier vertak dit om in die alveoli, klein sakkies omring deur bloedgevulde kapillêre bloedvaatjies, te eindig. Hier diffundeer suurstof uit die lug in die bloed in, waar dit deur die hemoglobien in die bloed verder vervoer word.
Die suurstofarme bloed vanaf die hart bereik die longe deur die pulmonêre slagaar en nadat dit weer met suurstof verryk is word dit deur die pulmonêre aar teruggestuur.
[wysig] Ligging
Die longe is binne-in die borskas geleë en word deur die benerige struktuur van die ribbekas beskerm en omvou deur 'n dubbelwandige longvlies wat die pleura genoem word. Die binneste laag van die vlies kleef aan die buitekant van die longe en die buitenste laag is aan die muur van die borskas verbind. Die twee lae word geskei deur 'n dun spasie wat die borsholte genoem word en is met pleurale vloeistof gevul; dit maak dit moontlik vir die binneste en buitenste lae om oormekaar te gly en verhoed dat hulle maklik geskei word. Die linkerlong is kleiner as die regterlong om plek te maak vir die hart.
[wysig] Voëllonge
Voëls het 'n komplekse dog hoogs effektiewe dwarsstroom uitruilstelsel in hulle longe met gepaardgaande longsakke om die vloei van gas daardeur te beheer.
Daar is 'n noemenswaardige verskil tussen die longe van voëls en dié van soogdiere. Bo en behalwe die longe het voëls voorste en agterste sakke (tipies nege daarvan) waardeur die lugvloei deur die longe beheer word maar self speel hulle geen direkte rol in die uitruiling van gasse nie. Dit is 'n deurvloei asemhalingstelsel.
Wanneer 'n voël asemhaal, vloei lug deur die trachea na die agterste lugsakke toe terwyl die lug wat op daardie stadium in die longe is, na die voorste lugsakke vloei. Wanneer die voël uitasem word die vars lug in die agterste lugsakke in die long ingestoot en die gebruikte lug wat in die voorste sakke is word dan deur die trachea na die atmosfeer uitgelaat. Twee volledige siklusse van in- en uitasem is daarom nodig om een teug lug deur die voël se asemhalingstelsel te laat beweeg.
Voëllonge het nie alveoli soos soogdierlonge nie, maar bevat miljoene klein gange wat bekend staan as parabronchi wat aan elke kant deur die dorsobronchi en ventrobronchi verbind is. Lug vloei deur die heuningkoekmuur van die parabronchi en in die kapillêre bloedvaatjies in, waar suurstof en koolstofdioksied deur middel van diffusie uitgeruil word oor dwarsvloeiende bloedvate.
Die doel van hierdie komplekse stelsel van lugsakke is om te verseker dat die lugvloei deur die voëllong altyd in dieselfde rigting plaasvind – van agter na voor. Dit is in teenstelling met die soogdier se asemhalingstelsel, waar die rigting van die lugvloei omkeer tydens in- en uitaseming. Deur gebruik te maak van eenrigtinglugvloei kan voëllonge groter hoeveelheid suurstof uit die ingeademde lug onttrek. Voëls kan dus op hoogtes vlieg waar soogdiere aan hipoksie (suurstofarmoede) sou beswyk.
[wysig] Reptiel-longe
Reptiellonge word tipies deur 'n kombinasie van uitsetting en sametrekking van die ribbe deur die aksiale spiere en die pomp van die wangholte, geventileer. Krokodilagtiges maak ook staat op die hepatiese suigingsmetode, waardeur die lewer deur 'n spier wat aan die skaambeen (deel van die bekken) geheg is, terruggetrek word, wat dan op sy beurt die onderste deel van die longe terugtrek en hulle sodoende laat uitsit.
[wysig] Amfibiese longe
Die longe van die meeste paddas en ander amfibieë is eenvoudige ballonagtige strukture, met die uitruiling van gasse wat uitsluitlik op die oppervlak van die long plaasvind. Dit is nie 'n baie effektiewe samestelling nie, maar amfibieë het lae metaboliese behoeftes en vul dikwels ook hulle suurstofvoorraad met behulp van diffusie deur die vogtige velle van hulle liggame aan.
[wysig] Spinagtiges se longe
Spinnekoppe het strukture wat boeklonge genoem word, wat nie ewolusionêr verwantskappe met die gewerweldes se longe toon nie maar dien 'n soortgelyke respiratoriese funksie.
[wysig] Sien ook
- meganiese ventilasie
- vloeistofasemhaling
