Likud

Z Wikipedii

Likud
Lider	Beniamin Netanjahu
Data założenia	1973
Adres siedziby	"Metzudat Ze'ev", 38 King George Street, Tel Awiw, Izrael
Ideologia polityczna	nacjonalizm, konserwatyzm
Poglądy gospodarcze	neoliberalizm
Liczba członków	ok. 96 tys. [1]
Młodzieżówka	Likud Youth
Barwy	niebiesko-białe
Obecni posłowie (%)	12 (10%)
http://www.likud.org.il

Likud (hebr.: ליכוד; dosłownie: Unia ^[2], Zjednoczenie ^[3] lub Konsolidacja ^[4]) jest prawicową, nacjonalistyczno-konserwatywną ^{[5] [6]} partią polityczną w Izraelu.

Korzenie Likudu sięgają tzw. syjonizmu rewizjonistycznego, którego początki to lata 20. XX wieku i działalność Władymira Zeeva Żabotyńskiego. Kontynuatorem jego myśli w powstałym w 1948 roku Izraelu był Menachem Begin, twórca partii Herut (חירות, hebr. Wolność), która pozostawała w opozycji do centrolewicowej partii Mapai. Antagonizm ten spotęgowała różnica zdań podczas konfliktu Żydów z Brytyjczykami, który miał miejsce w Palestynie przed i po II wojnie światowej. Założona przez rewizjonistów i dowodzona później przez Begina organizacja bojowa Irgun dążyła do usunięcia siłą wojsk brytyjskich z Palestyny, co kontestowała bardziej umiarkowana syjonistyczna lewica skupiona wokół Dawida Ben Guriona.

Likud jako organizacja skupiająca ugrupowania prawicowe został założony w 1973 roku. Podczas kampanii wyborczej do ósmego Knesetu swe siły połączyły Gahal (Gush Herut Liberalim, blok Herutu z liberałami) z La'am (utworzonym z Wolnego Centrum, Listy Narodowej i Ruchu na Rzecz Wielkiego Izraela). Na arenie polityki wewnętrznej Likud prezentował umiarkowany konserwatyzm i popierał w gospodarce wprowadzenie reguł wolnego rynku. W 1977 roku Likud wygrał wybory do dziewiątego Knesetu. Wówczas Begin został pierwszym prawicowym premierem Izraela. Zapoczątkował on proces pokojowy z Egiptem, którego następstwem było porozumienie z Camp David i traktat pokojowy pomiędzy Izraelem a Egiptem z 1979 roku. Menachem Begin był przywódcą Likudu do 1983 roku. Wówczas to premierem został Icchak Szamir, który był liderem partii do 1993 roku. W 1984 roku ugrupowanie utworzyło po raz pierwszy wielką koalicję rządową z Izraelską Partią Pracy. Cztery lata później nastąpiło formalne rozwiązanie frakcji politycznych Herut i Partii Liberalnej, które ostatecznie połączyły się w jednolitą partię Likud. Od 1993 roku przywódcą tego ugrupowania był Benjamin Netanjahu. Jego partia w wyborach do czternastego Knesetu wystartowała ze wspólnej listy Likud - Gesher - Tzomet. W 1996 roku Netanjahu został premierem rządu. Rok później kilku skrajnie prawicowych członków Likudu odeszło z partii, gdyż nie godzili się na porozumienie z Palestyńczykami. Założyli oni nowe ugrupowanie, któremu nadali starą nazwę - Herut (miało to oznaczać powrót do korzeni syjonizmu rewizjonistycznego). Od 1999 roku przywódcą Likudu był Ariel Szaron, który został premierem w 2001 roku. W trakcie jego rządów ponownie utworzono wielką koalicję z Partią Pracy. W 2005 roku Ariel Szaron zrezygnował z członkostwa w Likudzie i założył nową centrową partię Kadima. Kilka miesięcy później w wyniku udaru mózgu zapadł w śpiączkę. Przewodniczącym ugrupowania ponownie został Beniamin Netanjahu.

W wyniku wyborów w 2006 roku Likud uzyskał dopiero czwartą liczbę mandatów. W obecnym składzie Knessetu partia posiada 12 deputowanych.

Spis treści 1 Historia 1.1 Powstanie partii i przywództwo Begina 1.2 Szamir, Netanjahu i Szaron 1.3 Rozłam i powstanie Kadimy 1.4 Ponownie Netanjahu 2 Ideologia 2.1 Gospodarka 2.2 Stosunki izraelsko-arabskie 2.3 Kultura 3 Liderzy partyjni 4 Wyniki wyborcze 5 Przypisy 6 Bibliografia 7 Zobacz też 8 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

[edytuj] Powstanie partii i przywództwo Begina

Liderzy Likudu

M. Begin

I. Szamir

B. Netanjahu

A. Szaron

Likud powstał jako połączenie kilku prawicowych partii tuż przed wyborami w 1973 roku. W jego skład weszły ugrupowania takie jak Gahal (złożony z liberałów i Herutu Begina), Wolne Centrum, Lista Państwowa i Ruch na Rzecz Wielkiego Izraela. Likud był sojuszem tych ugrupowań, z dominującą rolą Herutu, do 1988 roku, kiedy to poszczególne formacje zostały rozwiązane, a sam blok stał się jednolitą partią polityczną ^[5]. Od czasu swego powstania, cieszył się on znacznym poparciem Żydów sefardyjskich, którzy czuli się dyskryminowani przez rządzącą Koalicję Pracy (Maarach), zdominowaną przez Żydów aszkenazyjskich ^[7].

Pierwszym premierem Izraela z Likudu był Menachem Begin, który poprowadził partię do zwycięstwa w wyborach 1977 roku ^[8]. Był to pierwszy przypadek w krótkiej jeszcze historii tego państwa, kiedy to centrolewica utraciła władzę. Pomimo tego, że Begin był w przeszłości przywódcą paramilitarnego Irgunu, udało mu się zainicjować proces pokojowy w stosunkach z Egiptem. Rezultatem tego było porozumienie z Camp David i izraelsko-egipski układ pokojowy z 1979 roku ^[9].

[edytuj] Szamir, Netanjahu i Szaron

Drugim premierem z Likudu był Icchak Szamir, który został szefem rządu po raz pierwszy w październiku 1983 roku, zaraz po rezygnacji Begina. Był on dawnym dowódcą podziemnej żydowskiej organizacji bojowej Lehi i postrzegany był jako silniejszy lider niż poprzedni premier. Pod jego przywództwem, wielu Żydów z Etiopii i Rosji zostało sprowadzonych do Izraela. Rozbudowano także i stworzono wiele nowych osiedli żydowskich na Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy.

Trzecim premierem wywodzącym się z tej partii był Beniamin Netanjahu, wybrany na to stanowisko w maju 1996 roku, tuż po zabójstwie Icchaka Rabina. W prowadzeniu polityki nie kierował się przesłankami ideologicznymi w takim stopniu jak Begin i z tego powodu nie mógł opierać się z takim zdecydowaniem naciskom USA, jak robił to Szamir. Pomimo tego, że był krytyczny wobec postanowień z Oslo i bardziej "jastrzębi" niż jego poprzednicy Rabin i Peres z Partii Pracy, negocjował z Jaserem Arafatem. W 1998 roku, kiedy to Netanjahu rozmawiał z Palestyńczykami w Wye Plantation, kilku członków Knesetu z Likudu odeszło z partii na znak protestu wobec tych działań. Pod przywództwem Benny'ego Begina (syna Menachema Begina), Michaela Kleinera i Davida Re'ema, założyli oni nową partię, Herut - Ruch Narodowy ^[10]. Nowo powstałe ugrupowanie poparł były premier Icchak Szamir, który jednocześnie wyraził swój zawód poczynaniami Netanjahu ^[11].

Czwartym premierem z Likudu był Ariel Szaron, wybrany w marcu 2001 roku. Wykorzystał on spadek popularności premiera Ehuda Baraka, mającego problemy z palestyńską intifadą. W wyniku wyborów w 2003 roku, Likud uzyskał aż 40 mandatów ^[12]. W tym czasie Szaron zaczął odchodzić od linii programowej swojej partii, m.in. wprowadzając w życie plan jednostronnych posunięć w stosunkach z Palestyńczykami. W wyniku tego w lecie 2005 roku zlikwidowano osiedla żydowskie w Strefie Gazy i część osiedli na Zachodnim Brzegu. Wydarzenia te wywołały niezadowolenie w Likudzie i powstanie wewnątrzpartyjnej opozycji wobec poczynań Ariela Szarona ^[13]. Rezygnację ze stanowiska premiera złożył on 21 listopada 2005 roku (przestał wówczas także być liderem partyjnym) ^[14]. Konsekwencją tego było założenie własnego ugrupowania, Kadima ^[15].

[edytuj] Rozłam i powstanie Kadimy

Po zwrocie Szarona w kierunku centrum sceny politycznej, niezadowolenie wewnątrz jego partii zaczęło narastać - spowodowało to głęboki podział w samym ugrupowaniu, jak i pośród jego zwolenników. Tuż przed odejściem lidera Likudu, kilkakrotnie udało mu się przetrwać wewnętrzne kryzysy. Najpierw, w marcu 2005 roku, kiedy to będący wówczas ministrem finansów Netanjahu zaproponował projekt budżetu, który spotkał się z ostrymi protestami, ale ostatecznie uzyskał akceptację ^[16]. Drugi przypadek miał miejsce we wrześniu 2005 roku, kiedy krytyka Szarona wewnątrz Likudu spowodowała urządzenie głosowania nad wcześniejszymi wyborami na lidera partyjnego. Propozycja ta została odrzucona stosunkiem głosów 52 do 48 proc ^[17]. W październiku przeciwnicy Szarona z frakcji Likud głosowali wspólnie z opozycją pragnąc uniemożliwić wejście do rządu dwóch jego protegowanych. Zademonstrowano w ten sposób utratę poparcia dla Ariela Szarona w łonie jego własnej partii, a przyjęcie budżetu na 2006 rok okazało się niewykonalne.

W następnym miesiącu Partia Pracy ogłosiła wyjście z rządu Szarona, co spowodowało ogłoszenie wcześniejszych wyborów. Stało się tak z powodu zwycięstwa lewicowego Amira Peretza w wyborach na lidera tego ugrupowania ^[18]. 21 listopada 2006 roku Ariel Szaron ogłosił, że opuszcza Likud i zakłada nową, centrową formację, Kadima ^[19]. Zaraz potem aż siedmiu kandydatów zgłosiło swój akces do zajęcia jego miejsca: Beniamin Netanjahu, Uzi Landau, Shaul Mofaz, Yisrael Katz, Silwan Schalom i Moshe Feiglin. Ten pierwszy okazał się być głównym faworytem ^[20]. Landau i Mofaz zrezygnowali niedługo potem ^[21], reszta wsparła Netanjahu lub przeszła do Kadimy ^[22].

[edytuj] Ponownie Netanjahu

Netanjahu zwyciężył w wyborach na lidera Likudu w grudniu 2005 roku, uzyskując 44,4% głosów. Schalom zajął drugie miejsce, otrzymawszy 33% głosów ^[23]. Zapewniło mu to drugie miejsce na liście wyborczej partii do parlamentu ^[24]. Stwierdzono, że frekwencja w wewnątrzpartyjnych wyborach była o wiele mniejsza niż w poprzednich latach - wyniosła mniej niż 40% ze 96 tys. zadeklarowanych członków partyjnych ^[25]. Duża uwaga mediów skupiła się na najbardziej prawicowym kandydacie, Moshe Feiglinie, który uzyskał ostatecznie 12,4% głosów ^[26].

Po powstaniu Kadimy Szarona, partia Netanjahu stanęła przed zagrożeniem utraty pozycji jednej z dwóch głównych partii politycznych w Izraelu. Centrowa orientacja nowego ugrupowania przyciągnęła dużą część wyborców i członków Likudu. Z tego powodu kierownictwo tej partii musiało wykonać zwrot w "prawo", opowiadając się np. przeciwko kolejnym likwidacjom żydowskich osiedli. Pomimo tego w Knessecie wciąż zasiada przedstawicieli wielu ugrupowań o wiele bardziej radykalnym profilu ideologicznym. Innym problemem było to, że część skrajnie prawicowych wyborców Likudu zaczęło głosować na wcześniej wspomniane partie, czując się zdradzonymi. Z tego powodu po wyborach w 2006 roku Likud znalazł się dopiero na czwartym miejscu, ustępując pola m.in. prawicowo-nacjonalistycznej partii rosyjskojęzycznych imigrantów, Yisrael Beitenu. Trzecią największą partią, po Kadimie i Partii Pracy, został religijny sefardyjski Szas. Wyniki wyborów okazały się dla Likudu porażką - udało mu się uzyskać tylko 12 mandatów, co oznaczało utratę aż 28 miejsc w porównaniu z poprzednimi wyborami ^[27][28]. Oznacza to najgorszy wynik od czasu, gdy 41 lat wcześniej powstał sojusz Herutu i liberałów, Gahal (pierwowzór Likudu). Netanjahu przyznał, iż wynik ten jest klęską, ale stwierdził także, że pragnie pozostać liderem do czasu nadejścia "lepszych dni" ^[29].

1 marca 2006 roku komitet centralny Likudu zdecydował o zrzeczeniu się prawa do ustalania składu i kolejności nazwisk na partyjnej liście wyborczej ^[30]. Partia wkrótce zaczęła odzyskiwać poparcie społeczne, zwłaszcza po kolejnych niepowodzeniach rządu Ehuda Olmerta. Okazało się nawet, że może liczyć na zwycięstwo w kolejnych wyborach parlamentarnych. Jeden z sondaży, przeprowadzony 11 stycznia 2007 przez redakcję gazety Yediot Aharonot wskazał, iż Likud może uzyskać nawet 28 mandatów (przy 21 dla Partii Pracy, 11 dla Szas i jedynie 10 dla Kadimy) ^[31]. W związku z tym, w doniesieniach medialnych pojawiły się informacje o planowanym połączeniu ugrupowania z Yisrael Beitenu, zwłaszcza po wyjściu tego ugrupowania z rządu Olmerta ^[32]. Zostały one jednak szybko zdementowane ^[33].

[edytuj] Ideologia

[edytuj] Gospodarka

Likud jest ugrupowaniem opowiadającym się za gospodarką wolnorynkową, choć w pewnych okolicznościach dopuszcza również elementy modelu mieszanego. Pod kierownictwem ministra finansów Beniamina Netanjahu, znacznie obniżono stawki podatku VAT i podatku dochodowego, jak również innych danin. Ugrupowanie to popiera rozwój wolnego handlu (zwłaszcza z Unią Europejską i USA), jak również likwidację monopoli. W ostatnich latach, po rządami Likudu w Izraelu sprywatyzowano kilka przedsiębiorstw państwowych (m.in. El Al i Bank Leumi). Obecny lider partyjny, Netanjahu, gdy piastował funkcję ministra finansów, wyraził pogląd, iż związek zawodowy Histadrut jest tak potężną organizacją, iż jest w stanie sparaliżować izraelską gospodarkę ^[34]. Stwierdził także, że przyczyną bezrobocia jest lenistwo i zbyt wysokie świadczenia socjalne ^[35].

[edytuj] Stosunki izraelsko-arabskie

Program Likudu postuluje aneksję całej "Ziemi Izraela" (Eretz Yisrael), w skład której mają wchodzić tereny dzisiejszego państwa żydowskiego, jak również Zachodni Brzeg Jordanu, Strefa Gazy, Wzgórza Golan i cała Jerozolima ^[36].

Przez wiele lat Likud wykazywał zdecydowanie "jastrzębią" postawę w stosunkach z Palestyńczykami, opowiadając się przeciwko utworzeniu państwa palestyńskiego i wspierając osadnictwo żydowskie na Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy. Jednakże to właśnie rząd Likudu doprowadził do pierwszego układu pokojowego z państwem arabskim. W 1979 roku premier Menachem Begin podpisał wraz z egipskim prezydentem Anwarem Sadatem porozumienie na mocy którego Egipt otrzymał ponownie półwysep Synaj (okupowany przez Izrael od czasu wojny sześciodniowej w 1967), jak również zakończono stan wojny pomiędzy oboma krajami. Również Icchak Szamir wykonał gest w kierunku Palestyńczyków, spotykając się z ich przedstawicielami podczas konferencji w Madrycie ^[37], która miała miejsce tuż po konflikcie w Zatoce Perskiej w 1991 roku. Pomimo tego Szamir odrzucił ideę utworzenia palestyńskiego państwa, co zdaniem wielu (m.in. amerykańskiego sekretarza stanu Jamesa Bakera) było głównym powodem fiaska konferencji ^[38]. Później premier Netanjahu wyraził sprzeciw wobec stworzenia państwa Palestyńczyków, choć pomysł ten po zawarciu porozumień z Oslo był popierany przez Partię Pracy, pomimo tego, że jego ostateczny kształt nie został ustalony.

Po wybuchu konfliktu pomiędzy Izraelem a Palestyńczykami w 2002 roku, rząd tworzony przez Likud rozpoczął ponowną okupację arabskich miast i obozów uchodźców na Zachodnim Brzegu. Jednak w 2005 roku Ariel Szaron zmienił nieco orientację ideologiczną partii, porzucając ideę "Wielkiego Izraela", postulującą masowe osadnictwo na Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy. Został wybrany na drugą kadencję, prezentując swój plan jednostronnych posunięć w stosunkach z Palestyńczykami. Zadecydował o likwidacji żydowskich osiedli ze Strefy Gazy i czterech osiedli na północy Zachodniego Brzegu. Zdecydowana większość członków Likudu sprzeciwiała się takiemu postępowaniu premiera. Wywołało to kryzys rządowy i zadecydowało o rezygnacji Ariela Szarona z członkostwa w partii.

Ariel Szaron wraz z częścią deputowanych Likudu, którzy popierali realizację jego planu, opuścił Likud i założył nową centrową partię Kadima. Postuluje ona likwidację części osad również na Zachodnim Brzegu oraz oddzielenie się od terenów przyszłego państwa palestyńskiego przy pomocy muru. Następca Szarona na stanowisku lidera partyjnego, Benjamin Netanjahu oraz Silwan Schalom, numer 2 na partyjnej liście, poparli (niezgodnie z programem Likudu), likwidację żydowskich osiedli w Strefie Gazy. Pomimo tego Netanjahu zrezygnował ze stanowiska ministra finansów tuż przed rozpoczęciem realizacji tego przedsięwzięcia. Większość zwolenników popiera osadnictwo żydowskie na Zachodnim Brzegu i sprzeciwia się utworzeniu państwa palestyńskiego ^[36].

[edytuj] Kultura

Likud propaguje kulturę "nowohebrajską", stawiając głęboki nacisk na wartości syjonizmu rewizjonistycznego. Zwraca uwagę na konieczność kultywowania tradycji zwycięskich wojen (np. z 1948 roku), jak również podkreśla znaczenie przywiązania do symboli, takich jak flaga państwowa czy hymn. Postuluje również wpajanie dzieciom wartości patriotycznych w trakcie procesu edukacyjnego ^[39].

Partia opowiada się za wolnością prasy i prywatnymi mediami (rynek prywatnych mediów rozwinął się znacznie w Izraelu w czasie rządów Likudu) ^[39]. Pomimo tego, podczas kadencji premiera Szarona, doszło do zamknięcia pirackiego prawicowego radia Arutz 7 ("Kanał 7") ^[40]. Było ono szczególnie popularne pośród żydowskich osadników. Posunięcie to spowodowało krytykę rządu ze strony środowisk skrajnie prawicowych.

Likud wyraża również umiarkowane poparcie dla wartości religijnych w życiu społecznym, uznając, że religia jest spoiwem łączącym naród, co w perspektywie historii Żydów, ma szczególne znaczenie ^[39].

[edytuj] Liderzy partyjni

• Menachem Begin (1973-1982)
• Icchak Szamir (1983-1992)
• Beniamin Netanjahu (1993-1999)
• Ariel Szaron (1999-2005)
• Beniamin Netanjahu (od 2005)

[edytuj] Wyniki wyborcze

Wybory	Liczba mandatów	Miejsce	Liczba głosów	Procent głosów
1973[41]	39	2.	473,309	30,2%
1977[42]	43	1.	583,968	33,4%
1981[43]	48	1.	718,941	37,1%
1984[44]	41	2.	661,302	31,9%
1988[45]	40	1.	709,305	31,1%
1992[46]	32	2.	651,229	24,9%
1996[47]	32	2.	767,401	25,8%
1999[48]	19	2.	468,103	14,46%
2003[49]	38	1.	925,279	29,39%
2006[50]	12	4.	282,070	9,0%

Źródło danych: Oficjalna strona Knessetu.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Balke Ralf: Izrael. Warszawa: "Cyklady", 2005. ISBN 83-60279-02-0. 
• Bensimon Doris, Errera Eglal: Żydzi i Arabowie: historia współczesnego Izraela. Warszawa: "Cyklady", 2000. ISBN 8386859554. 
• Chojnowski Andrzej, Tomaszewski Jerzy: Izrael. Warszawa: "Trio", 2001. ISBN 83-88542-09-5. 
• Mahler Gregory S.: Kneset: parlament w systemie politycznym Izraela. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1996. ISBN 83-7059-210-4. 
• Rudnik Ewa (red.): Państwo Izrael: analiza politologiczno-prawna: praca zbiorowa. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2006. ISBN 8374360828. 

[edytuj] Zobacz też

• Ustrój polityczny Izraela
• Partie polityczne Izraela

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona oficjalna
• Likud Holandii
• Podstawowe dane na temat Likudu ze strony poświęconej wyborom w 2006 roku
• Flaga Likudu