Herut

Z Wikipedii

Herut (hebr.: חירות, wolność) - prawicowa Izraelska partia polityczna założona w 1948 roku przez Menachema Begina, jako polityczna sukcesorka paramilitarnej grupy Irgun. Partia popierała ekspansję osadników oraz wysiedlanie Arabów z Palestyny. Wspierała także syjonizm rewizjonistyczny stworzony Zeeva Żabotyńskiego, wzywający do natychmiastowego utworzenia żydowskiego państwa na całym obszarze Erec Israel (koncepcja Wielkiego Izraela). W 1988 roku Herut zakończyła działalność, stając się integralną częścią prawicowej partii Likud.

[edytuj] Historia

Herut został założony przez Menachema Begina w 1948 roku. Partia ta kontynuowała tradycje ideologiczne Irgunu, paramilitarnej organizacji żydowskiej walczącej z Arabami i Brytyjczykami w Mandacie Palestyny. Nowe ugrupowanie stało się konkurencją dla organizacji założonej przez Żabotyńskiego - Hatzohar. Część rewizjonistycznych syjonistów oskarżyła Begina o kradzież idei Żabotyńskiego i odmówiła przyłączenia się do Herutu.

Nowe ugrupowanie było szeroko krytykowane, również w środowiskach żydowskich. 4 grudnia 1948 roku New York Times opublikował list otwarty podpisany przez kilkunastu prominentnych żydowskich intelektualistów. Potępiali oni Begina, który akurat składał wizytę w Nowym Jorku. Porównali także syjonizm rewizjonistyczny do "nazistowskich i faszystowskich partii". List został podpisany m.in. przez Alberta Einsteina, Hannah Arendt i Sidneya Hooka. Pisali oni:

Pomiędzy najbardziej niepokojącymi politycznymi fenomenami naszych czasów, znajduje się utworzenie w nowo powstałym państwie Izrael, "Partii Wolności", partii politycznej zbliżonej w swojej organizacji, metodach, filozofii politycznej i wymowie społecznej do partii nazistowskich i faszystowskich. Została ona sformowana z członków Irgun Zvai Leumi, terrorystycznej, prawicowej, szowinistycznej organizacji w Palestynie. Obecna wizyta Menachema Begina, lidera tej partii, w Stanach Zjednoczonych została obliczona na stworzenie wrażenia, iż Ameryka popiera to ugrupowanie w nadchodzących wyborach w Izraelu i w celu scementowania politycznych więzi z konserwatywnymi syjonistycznymi elementami w USA. Kilku Amerykanów znanych w całym kraju przyjęło jego wizytę. Jest nie do pomyślenia, że ci, którzy sprzeciwiają się faszyzmowi na całym świecie, jeśli zostali poprawnie poinformowani o politycznym dorobku i perspektywach pana Begina, mogą wspierać ruch, który on reprezentuje ^[1].

Sygnatariusze listu pisali dalej:

Incydent w Deir Jasin pokazuje charakter i działania "Partii Wolności". Wewnątrz żydowskiej społeczności, pochwalali oni mieszaninę ultranacjonalizmu, mistycyzmu religijnego i supremacji rasowej. Podobnie jak inne partie faszystowskie, byli oni używani do łamania strajków, jak również naciskali na destrukcję wolnych związków zawodowych. Proponowali związki korporacyjne, tak jak w modelu faszyzmu włoskiego ^[1].

Pomimo tej krytyku, w pierwszych wyborach parlamentarnych w Izraelu w 1949 roku, Herut otrzymał ilość głosów wystarczającą do zapewnienia mu 14 miejsc ^[2]. Oznaczało to, że stał się on czwartą największą partią w Knessecie, podczas gdy Hatzohar nie przekroczył progu wyborczego i zakończył wkrótce potem swą działalność. W trakcie kadencji pierwszego Knessetu, partia utraciła dwa mandaty, ponieważ Ari Jabotinsky i Hillel Kook opuścili partię o zasiadali w ławach parlamentarnych jako deputowani niezrzeszeni.

W tym czasie Herut nie był uważany przez partie rządzące (głównie Mapai Dawida Ben Guriona) za ugrupowanie znajdujące się w głównym nurcie polityki. Ugrupowanie odmawiali uznania Królestwa Jordanii, często używając sloganu: Do wybrzeży Jordanu, postulując zajęcie przez Izrael całości Zachodniego Brzegu. Begin opowiadał się także przeciwko wielu posunięciom rządu - m.in. porozumieniu z RFN w 1952 roku dotyczącemu odszkodowań dla państwa Izrael. Zachęcał do cywilnego nieposłuszeństwa podczas debaty na temat tego aktu. Wielokrotny premier, Dawid Ben Gurion, przy tworzeniu koalicji rządowych, zasadą bez Maki i Herutu (Maki była partią komunistyczną w Izraelu).

Wybory parlamentarne w 1951 roku okazały się klęską dla partii, której stan posiadania został zmniejszony niemal o połowę. Herut zapewnił sobie 8 deputowanych ^[3]. Jednak już następne wybory, w 1955 roku okazały się dużym sukcesem. Herut otrzymał 15 miejsc w Knessecie, co dało mu pozycję drugiej partii pod względem wielkości w izbie (po Mapai) ^[4]. Partia razem z Maki doprowadziła w 1954 roku do upadku rząd Mosze Szaretta, wystosowując względem niego przyjęty wniosek o wotum nieufności. Jego przedmiotem był stosunek gabinetu do procesu Malkiela Gruenwalda, który oskarżył Israela Kastznera o współpracę z nazistami.

Herut zapewnił sobie 16 miejsc w izbie po wyborach w 1959 roku ^[5]. Partia wykorzystywała rosnący sprzeciw wobec rządów lewicy, głównie pośród Żydów sefardyjskich. Herut ponownie pomógł obalić rząd, kiedy to w 1961 wraz z Ogólnymi Syjonistami partia poparła wniosek o wotum nieufności wobec gabinetu, w związku z tzw. aferą Lavona. Po wyborach 1961 roku ugrupowanie otrzymało 17 miejsc w Knessecie ^[6]. Wkrótce potem ugrupowanie połączyło się z Partią Liberalną, tworząc Gahal (hebr.: גוש חרות-ליברלים, Gush Herut-Libralim, Blok Herutu i Liberałów). Pomimo tego każdy z podmiotów zachował autonomię wewnątrz nowej partii.

Na początku lat 70. Gahal połączył się z Wolnym Centrum, Listą Państwową i pozaparlamentarnym Ruchem dla Wielkiego Izraela. W ten sposób powstał Likud. Ponownie wszystkie elementy składowe zachowały odrębność, jako wewnątrzpartyjne frakcje. Wewnątrz Likudu, Herut był podmiotem dominującym. Po wyborach w 1977 roku, Likud okazał się zwycięzcą. Stało się tak po raz pierwszy w historii Izraela, kiedy to ugrupowanie prawicowe uzyskało najwięcej głosów. Begin został premierem, zachowując te stanowisko do wyborów w 1981 roku. W 1983 roku ustąpił, a jego miejsce zajął Icchak Szamir, który został szefem Herutu (jak również całego Likudu) oraz premierem ^[7].