Kampania francuska 1940

Z Wikipedii

Kampania francuska 1940 Bitwa o Francję II wojna światowa
Brytyjscy i francuscy jeńcy pod Dunkierką
Data	10 maja – 22 czerwca 1940
Miejsce	Francja, Luksemburg, Belgia, Holandia
Wynik	Zwycięstwo Niemiec
Strony konfliktu Niemcy Włochy  Francja  Wielka Brytania Polska  Holandia  Belgia  Luksemburg Dowódcy Wilhelm Keitel Walther von Brauchitsch Franz Halder Gerd von Rundstedt Fedor von Bock Heinz Guderian Wilhelm von Leeb Hermann Göring Erich Raeder Benito Mussolini Maurice Gamelin Maxime Weygand Jean Darlan Lord Gort Edmund Ironside Winston Churchill Leopold III Henri Winkelman Władysław Sikorski Siły 141 niemieckich dywizji, 32 włoskie dywizje, 7 378 dział, 2 445 czołgów, 5 446 samolotów, Łącznie: 3 350 000 Niemców, 700 000 Włochów 144 dywizji, 13 974 dział, 3 384 czołgów, 3 099 samolotów, Łącznie: 2 862 000 żołnierzy Straty 45 000 zabitych, 110 000 rannych 360 000 zabitych lub rannych, 1 900 000 jeńców wojennych

II wojna światowa 1939-1945
Kampania wrześniowa - Bitwa o Atlantyk – Dziwna wojna – Wojna zimowa – Kampania norweska 1940 – Kampania francuska 1940 – Bitwa o Anglię – Front wschodni – Front zachodni - Wojna na Pacyfiku - Kampania śródziemnomorska – Operacja Overlord

Kampania francuska 1940 (niem. Fall Gelb), inaczej zwana Bitwą o Francję^[1] — była niemiecką ofensywą na Francję połączoną z agresją III Rzeszy na Belgię, Holandię i Luksemburg przy złamaniu neutralności tych państw. Ofensywa rozpoczęta 10 maja 1940 roku kończyła definitywnie okres dziwnej wojny na froncie zachodnim. Niemcom skutecznie udało się zrealizować ideę Blitzkriegu, w konsekwencji Francja skapitulowała 22 czerwca^[2]. Kampania była walnym zwycięstwem III Rzeszy nad Francją. Doprowadziła do wyłączenia Francji ( wraz z koloniami i marynarką wojenną) - poprzez warunki zawieszenia broni - z koalicji antyniemieckiej, czasowej izolacji Wielkiej Brytanii na kontynencie i oddania zasobów materialnych Francji dla potrzeb gospodarki wojennej III Rzeszy.

Spis treści 1 Dziwna Wojna 2 Przygotowania 2.1 Fall Gelb — strategia inwazji 2.2 Linia Obrony 3 Atak Niemiec 3.1 Ofensywa 10 maja - Bitwa o Flandrię 3.2 Dunkierka 4 Fall Rot - Druga faza kampanii francuskiej 5 Przystąpienie Włoch do wojny i kapitulacja Francji 6 Epilog - Wolna Francja i Francja Vichy 7 Przypisy

[edytuj] Dziwna Wojna

Francja i Wielka Brytania wypowiedziały wojnę III Rzeszy 3 września 1939 w konsekwencji agresji Niemiec na Polskę w dniu 1 września i odrzucenia przez rząd niemiecki przedstawionego mu ultimatum brytyjskiego i francuskiego z żądaniem natychmiastowego wycofania Wehrmachtu z terytorium Polski i Wolnego Miasta Gdańska. W konsekwencji w wykonaniu zobowiązań sojuszniczych wobec Polski oba mocarstwa zachodnie znalazły się w stanie wojny z Niemcami. Belgia, Holandia i Luksemburg pozostawały neutralne. Francja ogłosiła mobilizację powszechną 2 września i rozpoczęła koncentrację oddziałów.

W chwili wybuchu wojny na terenie Francji kontynentalnej stacjonowały 34 dywizje, a w lotnictwie — liczącym według stanu ok. 3300 samolotów — znajdowało się się minimum 700 nowoczesnych myśliwców (Morane, Dewoitien i Bloch MB.152), minimum 175 bombowców Bloch i ok. 400 samolotów rozpoznawczych (Potez) - w sumie minimum 1275 nowoczesnych samolotów bojowych - co i tak oznaczało samodzielną przewagę lotnictwa francuskiego nad 1186 samolotami Luftwaffe^[3] na froncie zachodnim w pierwszej połowie września 1939. Do francuskiej Armée de l'Air dochodziło ok. 1500 nowoczesnych samolotów sojuszniczych brytyjskich Królewskich Sił Powietrznych (RAF), (myśliwskich - Spitfire, Hurricane i bombowych - Fairey Battle, Bristol Blenheim i Whitley). Maszyny te znajdowały się wprawdzie w bazach w Wielkiej Brytanii i przerzucenie ich do Francji i włączenie w osłonę ofensywy armii francuskiej na Niemcy wymagało czasu, dotyczyło to jednak wyłącznie rzutu naziemnego - samoloty RAF po przelocie na lotniska francuskie mogły korzystać bezzwłocznie z logistyki Armée de l'Air. W sumie 3 września 1939 Sprzymierzeni dysponowali minimum 2775 nowoczesnymi samolotami francuskimi i brytyjskimi - co dawało im ponad dwukrotną przewagę w powietrzu nad siłami Luftwaffe na froncie zachodnim. W roku 1939 Francja dysponowała trzecią (po Armii Czerwonej i Wehrmachcie) armią lądową świata i trzecią na świecie (po Royal Navy i US Navy) flotą wojenną (następne w kolejności były włoska Regia Marina i Japońska Cesarska Marynarka Wojenna).

Front zachodni Wehrmachtu tworzyła Grupa Armii „C” generała von Leeba. Siły niemieckie dysponowały ostatecznie w drugiej połowie września (po zakończeniu mobilizacji) 42 dywizji piechoty^[4]. W tej liczbie 23 pierwszoliniowe ^[5], 8 drugorzutowych ^[6] i 11 rezerwowych ^[7]. Siły niemieckie były rozciągnięte wzdłuż granic Niemiec z Holandią, Belgią i Francją, z uwzględnieniem Francji jako głównego przeciwnika.Luftwaffe na froncie zachodnim posiadała 1186 samolotów (w tym m.in. 568 myśliwców, 343 bombowce, 152 rozpoznawcze). Wehrmacht dysponował też budowanym w latach 1936-1939 systemem umocnień Linii Zygfryda.

Strona francuska 3 września 1939 r. na głównym odcinku działań pomiędzy granicą Luksemburga a Renem posiadała 2 Grupę Armii (cztery armie) ^[8] w sile jedenastu dywizji (ośmiu dywizji piechoty ^[9], dwóch dywizji zmotoryzowanych ^[10] i jednej dywizji kawalerii ^[11]). Do 12 września 1939 siły francuskie w tym rejonie zostały zwiększone do 36 dywizji (w tym cztery zmotoryzowane) i 18 samodzielnych batalionów czołgów. 12 września po stronie niemieckiej na tym samym odcinku znajdowało się: 12 dywizji piechoty (z czego 7 pełnowartościowych, reszta rezerwy). Niemcy nie posiadali w tym momencie dywizji pancernej ani zmotoryzowanej, ani jednego batalionu czołgów - wszystkie zaangażowane były w Polsce. W konsekwencji oznaczało to w dniu 12 września co najmniej trzykrotną przewagę armii francuskiej nad Wehrmachtem na kierunku potencjalnej ofensywy, przy silnym nasyceniu wojsk francuskich artylerią ciężką i najcięższą^[12] - niezbędną dla przełamywania rejonów umocnionych.

7 września 1939 r siły francuskich 3 i 4 Armii po przekroczeniu granicy francusko- niemieckiej w Saarze przystąpiły do oczyszczania przedpola i zdobywania dojść do niemieckiej głównej pozycji obrony, przy faktycznym braku oporu niemieckiego i ewakuacji przez Niemców ludności cywilnej z Saary. Termin głównego uderzenia został określony — zgodnie z polsko-francuską konwencją wojskową — na piętnasty dzień od rozpoczęcia mobilizacji francuskiej tzn. 17 września. Do tej chwili Francja zmobilizowała na kontynencie 70 dywizji z których część przerzucono nad granicę.

12 września 1939 r. w Abbeville odbyło się jednak posiedzenie Najwyższej Rady Wojennej francusko-brytyjskiej z udziałem Neville Chamberlaina, Edouarda Daladiera i referującego głównodowodzącego armii francuskiej gen.Maurice Gamelin. W konsekwencji dyskusji podjęto decyzję o "maksymalnym zmobilizowaniu środków zanim zostaną podjęte duże operacje lądowe oraz ograniczeniu działań powietrznych^[13] RAF i Armee de l'Air nad Niemcami w celu minimalizacji niemieckiego odwetu" (sic!)^[14] .^[15]Oznaczało to w praktyce wstrzymanie wszystkich działań ofensywnych armii francuskiej na przedpolu Linii Zygfryda i złamanie zobowiązań sojuszniczych wobec Polski podjętych 19 maja 1939 w aneksie do konwencji wojskowej polsko-francuskiej z 1921, ^[16]ratyfikowanym ostatecznie poprzez podpisanie w Paryżu 4 września 1939 protokołu politycznego do konwencji.^[17] Aneks do konwencji wojskowej zobowiązywał stronę francuską do rozpoczęcia ofensywy wszystkimi dostępnymi siłami w piętnastym dniu od rozpoczęcia mobilizacji armii francuskiej, a ofensywę powietrzną nad Niemcami od chwili rozpoczęcia działań wojennych Niemiec przeciw sojusznikowi. Ambasadorowie Rzeczypospolitej w Wielkiej Brytanii – Edward Raczyński i Francji – Juliusz Łukasiewicz bezskutecznie próbowali wpłynąć we wrześniu 1939 r. na wykonanie zobowiązań krajów sojuszniczych. Była to ze strony Francji i Wielkiej Brytanii klasyczna felonia – zdrada sojusznika na polu bitwy, przy czym to Francuzi wpływali hamująco na Brytyjczyków. Na założeniu ofensywy sojuszniczej w piętnastym dniu od rozpoczęcia francuskiej mobilizacji oparty był plan obrony "Z" i strategia obrony terytorium Polski Edwarda Rydza-Śmigłego.

Do końca działań wojennych w Polsce III Rzesza nie była w stanie przerzucić żadnych pełnowartościowych jednostek bojowych (z wyjątkiem jednej dywizji) z frontu polskiego. Był to jedyny okres, gdy alianci na froncie zachodnim, dzięki zaciętej obronie Wojska Polskiego posiadali przewagę liczebną nad Wehrmachtem. Okres ten został całkowicie niewykorzystany, co było podstawową przyczyną klęski wojsk francusko-brytyjskich w roku 1940, gdy III Rzesza mogła skupić wszystkie swoje siły wojskowe na jednym froncie - nie uzyskując mimo to ani przewagi liczebnej, ani materiałowej (z wyjątkiem lotnictwa) nad armiami francuską, brytyjską, belgijską i holenderską.

Brak interwencji militarnej Brytyjczyków i Francuzów umożliwił siłom niemieckim i (od 17 września 1939 r.) sowieckim pokonanie wojsk polskich i rozbiór państwa polskiego.

Wobec zakończenia walk regularnych oddziałów w Polsce , 6 października 1939 w przemówieniu w Reichstagu Adolf Hitler publicznie zaproponował Francji i Wielkiej Brytanii pokój, pod warunkiem uznania przez te kraje podboju Polski i rozbioru jej terytorium pomiędzy III Rzeszę a ZSRR. Propozycja zawarta w mowie Hitlera została odrzucona w przemówieniu Neville'a Chamberlaina w Izbie Gmin 12 października 1939^[18].

Była to ostateczna porażka koncepcji Hitlera-Ribbentropa krótkotrwałej izolowanej wojny Niemiec (wspartych sojuszniczo przez ZSRR) z Polską^[19]. Wielka Brytania zdecydowana była na długotrwałą wojnę z Niemcami przy użyciu rezerw Imperium Brytyjskiego , w potrzebie prowadząc wysiłki dyplomatyczne do stworzenia szerokiej koalicji antyhitlerowskiej (analogicznej do historycznej dla Brytyjczyków wieloletniej koalicji antynapoleońskiej), z perspektywicznym udziałem Stanów Zjednoczonych^[20] i ewentualnie ZSRR^[21]. Pomimo rozbicia frontu wschodniego po klęsce Wojska Polskiego II wojna światowa trwać miała zgodnie z wolą brytyjskiego gabinetu wojennego nadal - do czasu wyeliminowania III Rzeszy jako hegemona na kontynencie europejskim.

Adolf Hitler 29 razy odkładał w czasie otwarcie liczącego 400 km frontu zachodniego. Pierwszy termin wyznaczono na 17 stycznia 1940 roku, na godz. 8:15, ostatecznie inwazja na kraje zachodnie ruszyła 10 maja. Na przeszkodzie realizacji planów niemieckiego sztabu stawały albo niekorzystne warunki pogodowe, albo też trwające przegrupowania oddziałów.

Do maja 1940 działania na tym odcinku frontu były czysto symboliczne. Patrole niemieckie atakowały i porywały załogi posterunków francuskich. Dużą wagę przywiązywano do propagandy, a sprawnie działanie Abwehry bardzo w tej wojnie pomagało. Dla przykładu, gdy na linii frontu rozlokowano 1 lekką dywizję zmechanizowaną — zorganizowaną we francuskiej Algierii — Niemcy rozpoczęli nadawanie audycji z głośników po arabsku.

Jednocześnie Francuska Partia Komunistyczna po zawarciu paktu Ribbentrop-Mołotow rozpoczęła kampanię antywojenną posuwając się do wzywania żołnierzy francuskich do dezercji. Deputowani FPK głosowali 2 września przeciw kredytom wojennym.Sekretarz generalny Francuskiej Partii Komunistycznej Maurice Thorez , powołany do wojska zdezerterował, uciekł do ZSRR i został przez sąd wojenny Francji skazany na śmierć za dezercję.^[22] Konsekwencją działań KPF była oficjalna delegalizacja we Francji francuskiej partii komunistycznej 26 września 1939 jako ugrupowania antypaństwowego. Propaganda FPK nie pozostała jednak bez skutku na morale armii francuskiej i postaw żołnierzy w czasie bitwy o Francję.

Okres bierności Francji i Wielkiej Brytanii - członków koalicji antyniemieckiej na froncie zachodnim pomiędzy 12 września 1939 a 9 kwietnia 1940 przeszedł do historii pod niezbyt chwalebnym terminem dziwna wojna ( fr. Drôle de guerre - zabawa w wojnę, ang. Phoney War ).

[edytuj] Przygotowania

[edytuj] Fall Gelb — strategia inwazji

17 i 18 lutego, w trakcie dyskusji Hitlera z gen. Erichem von Mansteinem, feldmarszałkiem Waltherem von Brauchitschem- naczelnym dowódcą Wehrmachtu i szefem sztabu generalnego generałem Franzem Halderem nakreślono ogólną koncepcję niemieckiego uderzenia. Według niej pierwsze uderzenie, (bez określonego w prawie międzynarodowym wypowiedzenia wojny), miało skierować się na neutralne - zgodnie z definicją V konwencji haskiej Belgię, Holandię i Luksemburg. Niemiecki Sztab Generalny planował objąć ofensywą tereny od Morza Północnego aż do południowych krańców Luksemburga.

Niemcy podzielili swoje wojska na trzy części. Największe siły (Grupa Armii „A”, dowodzona przez gen. płk. von Rundstedta i położona na środku linii frontu) miały uderzać poprzez Ardeny w stronę Sedanu i na północny zachód, w kierunku kanału La Manche. Zadaniem dywizji pancernych było – po przebyciu linii Mozy – zaatakowanie od tyłu broniących się Francuzów. Na północy natarcie miała prowadzić Grupa Armii „B” (dowodzona przez gen. płk, von Bocka), z zamiarem podbicia Holandii i Belgii oraz związania walką spieszących z pomocą Belgom aliantów. Wysunięta najbardziej na południe, stacjonująca naprzeciw Linii Maginota Grupa Armii „C” (dowódca gen. płk von Leeb), składała się wyłącznie z jednostek piechoty, jej zadanie polegało na związaniu w pierwszej fazie natarcia jak największej liczby obrońców.

Na froncie zachodnim Niemcy rzucili do ataku 118 dywizji piechoty, 10 dywizji pancernych, 6 dywizji zmotoryzowanych i jedną powietrzno-desantową. Na pozycjach wyjściowych znajdowało się niemal 2600 czołgów oraz ponad 3800 samolotów.

Alianci przeciwstawili Wehrmachtowi 2400 samolotów i prawie 3400 czołgów, a także 134 dywizje ^[23] w tym 6 dywizji pancernych i 24 zmotoryzowane. Teoretycznie dawało to przewagę, jednakże ugrupowanie alianckie było rozczłonkowane , nie posiadało jednorodnego dowództwa ( w przeciwieństwie do końcowego okresu I wojny światowej ( por. Ferdinand Foch) ) - i przede wszystkim nie było przygotowane na wymagania nowoczesnego pola walki.^[24]

Belgia z powodu braku reakcji Francji wobec remilitaryzacji Nadrenii , wobec złamania w ten sposób układu z Locarno - była krajem neutralnym. W konsekwencji armia belgijska nie była formalnie włączona w alianckie struktury dowodzenia ( w których znajdowała się do marca 1936) do chwili agresji niemieckiej w maju 1940. W rezultacie 22 dywizje armii belgijskiej prowadziły walkę praktycznie w oddzielnym ugrupowaniu, obsadzając ponadto fortyfikacje stałe na granicy belgijsko-niemieckiej ( Fort Eben Emael, Obóz Warowny Antwerpia). Analogiczna sytuacja wystąpiła wprawdzie podczas agresji na Francję w r. 1914, ale w roku 1940 było to faktem wpływającym na wynik bitwy o Flandrię.

O wyniku kampanii rozstrzygnąć miała na korzyść Niemiec niekonwencjonalna strategia i taktyka wojenna i wykorzystanie nowoczesnych ( w tym czasie) środków i metod walki.

Francuzi i Brytyjczycy zlekceważyli wnioski wynikające z kampanii wrześniowej na froncie polskim , przypisując je wyłącznie złej organizacji i dowodzeniu Wojska Polskiego.

[edytuj] Linia Obrony

Francuzi za najważniejsze zadanie swojej armii uznali obronę Linii Maginota, będącej — według nich — gwarantem powstrzymania niemieckiego ataku. Zgodnie z przyjętymi założeniami w pobliżu fortyfikacji skoncentrowali główne siły: 2 i 3 Grupę Armii, dowodzone przez gen. Prételata i Bessona. Rozmieszczona na północy 1 Grupa Armii miała wyruszyć naprzeciw Niemcom na teren Belgii, a także bronić północnego przedłużenia Linii Maginota. Wojska francuskie wspierało 9 dywizji brytyjskich, wchodzących w skład Korpusu Ekspedycyjnego. Ich dowódcą był gen. lord Gort.

Francuscy sztabowcy spodziewali się, że Niemcy powtórzą manewr z I wojny światowej i główny ciężar ofensywy skierują na terytorium Belgii po to, by zyskać możliwość ataku z północy i zachodu. Po naruszeniu neutralności Belgii wojska francuskie i brytyjskie zgrupowane nad granicą belgijsko-francuską miały przejść tę granicę i wesprzeć armię belgijską na osi ataku niemieckiego prognozowanego zgodnie z założeniami planu Schlieffena z r. 1914. Zgodnie z tymi rachubami Belgia miała bronić się wystarczająco długo, by dać wojskom francuskim czas na przegrupowanie. Tymczasem Niemcy poprzez jednoczesną pancerną ofensywę w Ardenach ^[25] odcięli wojska francuskie i brytyjskie, które wkroczyły do Belgii od zaplecza i " ciosem sierpa " dotarli do morza w Abbeville, okrążając zarówno BEF, jak i najlepsze jednostki armii francuskiej. Plan ofensywy niemieckiej był opracowany przez Ericha Mansteina i przeforsowany przez Hitlera wbrew opinii OKH. Operacją jednostek pancernych dowodził gen. Heinz Guderian.

[edytuj] Atak Niemiec

[edytuj] Ofensywa 10 maja - Bitwa o Flandrię

W dniu 10 maja 1940 roku, w którym rozpoczęła się niemiecka ofensywa na Zachodzie, premierem gabinetu wojennego Wielkiej Brytanii został dotychczasowy 1. lord Admiralicji, Winston Churchill. Neville Chamberlain, w konsekwencji klęski w Norwegii, ustąpił zmuszony do tego wobec stanowiska Partii Konserwatywnej. Pierwszego dnia urzędowania nowy premier musiał zmierzyć się z wiadomościami z frontu. Już początek natarcia Wehrmachtu był udany. Sukces odniosła Luftwaffe, której bombowce nurkujące ( Ju-87 Stukas ) i bombowce Heinkel 111 skutecznie zaatakowały lotniska francuskie, belgijskie i holenderskie ( niszcząc m.in. składowane pod otwartym niebem zapasy paliwa Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego w rejonie Sedanu) . Co prawda straty w pierwszym dniu działań były wysokie – Niemcy stracili ponad 300 samolotów, a ok. 50 zostało uszkodzonych – jednak dzięki lepszej taktyce, nowocześniejszym samolotom i uzyskaniu lokalnej przewagi powietrznej Luftwaffe błyskawicznie wywalczyła panowanie nad francuskim niebem. Dzięki temu Niemcy kontrolowali szlaki komunikacyjne, swobodnie atakując przegrupowujące się lub wycofujące siły sojusznicze. Po stronie obrońców zawiodło dowództwo. Gen. Georges zabronił własnemu lotnictwu podejmowania działań zaczepnych i nakazał skupić się wyłącznie na obronie i rozpoznaniu. Prowadzące główne uderzenie niemieckie dywizje pancerne nie stały się więc celem zmasowanego bombardowania lotniczego, co przewidywał wstępny plan obrony Francuzów. Sukcesem zakończyła się także większość powietrznych desantów, dzięki którym napastnicy zajęli punkty strategiczne: mosty czy lotniska - w tym przede wszystkim brawurowy atak niemieckich wojsk powietrznodesantowych na Fort Eben-Emael na styku armii belgijskiej i holenderskiej ( na północ od Liege), broniący przepraw na Mozie i kanale Alberta . Natarcie usiłowały spowolnić brytyjskie bombowce, jednak źle zaplanowane misje przyniosły im olbrzymie straty, a i tak nie powstrzymały nacierających oddziałów wroga.

Wehrmacht szybko odciął oddziały holenderskie od wsparcia francuskiego. Wykorzystał nie tylko przewagę w liczebności wojsk i sprzętu, ale i nieporównywalnie większe doświadczenie w prowadzeniu działań wojennych na lądzie. Alianci większość swoich sił na północy skierowali przeciwko nacierającym frontalnie na Belgię oddziałom niemieckiej Grupy Armii B Wehrmachtu , starając się przeszkodzić ich marszowi na zachód. Jednocześnie wystawili swoją prawą flankę na niespodziewanie uderzenie z południa, poprzez Ardeny przez niemiecką Grupę Armii A.

Już po kapitulacji armii holenderskiej (podpisanej przez głównodowodzącego gen.Henri Winkelmana)^[26]Luftwaffe dokonała 14 maja 1940 terrorystycznego nalotu dywanowego na Rotterdam , niszcząc miasto w zamiarze wywołania paniki wśród ludności cywilnej Belgii i Francji. Wywołało to masową , podobnie jak w kampanii wrześniowej w Polsce ucieczkę ludności cywilnej Belgii a później północnej Francji, blokującej drogi na zapleczu wojsk sojuszniczych. Było to świadome ( podobnie jak w Polsce ) działanie Hitlera, OKH i OKL sprzeczne z IV konwencją haską - stanowiące zbrodnię wojenną.

O świcie 10 maja niemiecki desant wylądował na terenie neutralnego Luksemburga. Agresorzy nie napotkali zbrojnego oporu, jedyną rekcją ze strony zaatakowanych był sprzeciw żandarmerii. Napastnicy wybudowali umocnienia, zablokowali drogi wylotowe w kierunku Francji. Do starć zbrojnych doszło dopiero, gdy do Luksemburga wkroczyły oddziały francuskie.

Sztab francuski przed rozpoczęciem wojny brał pod uwagę możliwość wyprowadzenia niemieckiego ataku pancernego przez lesiste wzgórza Ardenów. Po przeprowadzeniu serii gier wojennych Francuzi doszli jednak do wniosku, że przeprowadzenie ataku pancernego przez ten teren nie jest możliwe. Tymczasem zgodnie z założeniami niemieckiego planu inwazji opracowanego przez Erich von Mansteina , natarcie grupy pancernej von Kleista i grupy armii A , kierującej się przez wzgórza Ardenów w stronę Mozy miało mieć decydujące znaczenie.^[27].

Na zlekceważonym kierunku Ardenów ( na styku Linii Maginota i grupy ofensywnej francusko-brytyjskiej) dowództwo armii francuskiej pozostawiło tymczasem siły 9 armii francuskiej (pod dowództwem gen Corapa) , złożonej przeważnie z rezerwistów starszych roczników. W konsekwencji ,niemieckie wojska pancerne przeszły przez teren Luksemburga, na obszarze Ardenów nie napotkały poważniejszego oporu ze strony 9 armii francuskiej, która de facto porzuciła stanowiska obronne.12 maja korpus pancerny Guderiana zbliżył się do Mozy, zajmując Sedan i zdobył przeprawy mostowe na Mozie, co umożliwiło mu ofensywę jednostek szybkich w kierunku Kanału La Manche, przeforsowaną ponownie wbrew stanowisku OKH.

Wprowadzone do Belgii wojska francuskie próbowały kontratakować – 14 maja 1 dywizja pancerna gen. Chrapa atakowała nad Mozą, trzy dni później 4. dywizja pancerna płk de Gaulle’a pod Montcornet. Jednak, jeśli nawet udało im się osiągnąć jakiś sukcesy, to były one krótkotrwałe. Głównodowodzący, gen. Maurice Gamelin został zdymisjonowany 14 maja w związku z przełamaniem frontu , jego następca gen. Maxime Weygand był dowódcą armii Środkowego Wschodu i z Syrii do Paryża - siedziby kwatery głównej dotarł 19 maja. Był to tydzień decydujący o rezultacie bitwy o Flandrię, w którym armia francuska była pozbawiona jednolitego dowództwa.^[28].

Natarcie niemieckie było silne, zdecydowanie i błyskawiczne. Zaledwie dwa dni utrzymał gen. Billotte, głownodowodzący armii francuskiej w Belgii stanowiska w zachodniobelgijskim Dyle. 16 maja zajął je gen. płk. von Bock, dzień później – bez walki – Niemcy zdobyli Brukselę. Armia niemiecka dysponowała olbrzymią przewagą w powietrzu. Błyskawiczne postępy wojsk lądowych były w dużej mierze możliwe dzięki wspieraniu ich przez Luftwaffe. Samoloty osłaniały ruchy jednostek lądowych, np. w trakcie przeprawy przez Mozę, okolicach Sedanu, uniemożliwiając skuteczną interwencję artylerii francuskiej. Wkrótce siły von Kleista, po przełamaniu francuskiego frontu na zachód od Mozy, mogły już ruszyć w kierunku morza. 19 maja 1940, bezzwłocznie po przybyciu do metropolii gen. Maxime Weygand udał się samolotem do północnej grupy wojsk sojuszniczych, będących na granicy okrążenia. Spotkanie z dowódcą BEFu, lordem Gortem nie doszło do skutku. Jednocześnie gen.Gustave Billotte, zginął w wypadku samochodowym bezpośrednio po spotkaniu z gen. Weygandem, nie zdążywszy pozostawić żadnych instrukcji podwładnym ani dokonać koordynacji z BEF i armią belgijską.

Niemiecka 6 Armia po zdobyciu Arras spychała Brytyjczyków na północ, z Abbeville zaś w tym samym kierunku nacierał Guderian. 19 maja lord Gort, dowodzący Brytyjskim Korpusem Ekspedycyjnym, zgłosił swoim przełożonym w Londynie, że być może konieczna okaże się ewakuacja jego wojsk przez Dunkierkę – stwierdził,że jego oddziałom grozi otoczenie, zepchnięcie do morza i zniszczenie. Na reakcję czekał tylko kilka godzin. Zapadła decyzja o przygotowaniach do wycofania brytyjskich wojsk z kontynentu. Akcji nadano kryptonim „Dynamo”. 21 maja Brytyjczycy podjęli nieudaną próbę przebicia się przez niemieckie okrążenie. 22 maja rozpoczęła się trwająca ponad dwie doby bitwa pancerna pod Arras, w której wojska francuskie zaangażowały siły dwu dywizji pancernych,zaś Brytyjczycy dwie kompanie czołgów . Dzięki kontratakowi, podczas którego w bezpośrednim zagrożeniu znalazł się Erwin Rommel dywizje brytyjskie i część francuskiej 1 Armii zdołały wycofać się na wybrzeże. Brytyjczycy powiadomili dowództwo wojsk francuskich utrzymujących stanowiska obronne wokół Calais i Dunkierki o rozpoczęciu ewakuacji już po rozpoczęciu ewakuacji prowadzonej przez okręty i statki brytyjskie, francuskie i płaskodenne statki holenderskie przejęte z chwilą kapitulacji Holandii przez Brytyjczyków^[29].

Po zajęciu przez Wehrmacht całego terytorium Belgii 28 maja 1940 , już po rozpoczęciu przez aliantów ewakuacji Dunkierki, król Belgów Leopold III - działając jako zwierzchnik sił zbrojnych podpisał kapitulację armii belgijskiej^[30]. Rząd Belgii udał się na emigrację do Francji, a po jej kapitulacji - do Wielkiej Brytanii.

W pierwszej fazie kampanii Holandia broniła się zaledwie 3 dni, Belgia 18, a Luksemburg ( nie posiadający sił zbrojnych) poddał się w pierwszym dniu ofensywy.

[edytuj] Dunkierka

Zdawać się mogło, że wojska alianckie na północnym odcinku frontu są skazane na zniszczenie. Dowodzący Luftwaffe Hermann Göring, zazdrosny o wojenną chwałę, obiecał Hitlerowi, że okrążone wojska alianckie zdoła zniszczyć jedynie uderzeniami lotniczymi. Führer, chcąc oszczędzić siły pancerne na dalszą część kampanii, rozkazał wstrzymanie ofensywy lądowej problematycznej wobec polderowego ukształtowania terenu wokół Dunkierki . Tymczasem Luftwaffe początkowo nie mogło atakować z powodu gęstej mgły. Brytyjczycy zyskali więc czas na ewakuację. Operacja Dynamo rozpoczęła się 27 maja. W ciągu pierwszych trzech dni ewakuacji udało się uratować ok. 70 tys. żołnierzy, z każdym dniem nasilały się jednak ataki niemieckich bombowców na miasto i plaże ewakuacyjne. Wobec stanowiska Winstona Churchilla operacja ewakuacji brytyjskich sił ekspedycyjnych została rozszerzona o żołnierzy francuskich. Dzięki ofiarności brytyjskich, francuskich i polskich ^[31] marynarzy i lotników, osłaniających ewakuację, ostatecznie do dnia 4 czerwca kontynent opuściło ok. 338 tys. alianckich żołnierzy. Pod Dunkierką do niewoli dostało się 40 tys. żołnierzy alianckich (przede wszystkim Francuzów broniących Dunkierki i zabezpieczających ewakuację sił alianckich). Straty Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego w ludziach wyniosły 15% stanów wyjściowych , jednak znacznie większe Brytyjczycy zanotowali w wyposażeniu – na plażach pozostawiono całość ciężkiego sprzętu (ciężarówki, artyleria). Ewakuacja wojsk spod Dunkierki zakończyła pierwszy etap kampanii zachodniej. W dniu zakończenia ewakuacji Churchill przemawiał w parlamencie: „Musimy bardzo uważać, aby nie przypisywać tej ewakuacji mianem zwycięstwa. Wojen nie wygrywa się dzięki ewakuacjom. Lecz w tym ocaleniu było jednak zwycięstwo, które należy uznać. Zostało ono osiągnięte przez siły powietrzne (…)”. Front w północnej Francji przebiegał 4 czerwca 1940 wzdłuż linii rzek: Sommy, Oise, Aisne i na ich przedłużeniu Linią Maginota.

[edytuj] Fall Rot - Druga faza kampanii francuskiej

5 czerwca, nazajutrz po zakończeniu brytyjskiej ewakuacji, rozpoczął się następny etap kampanii francuskiej. Przygotowania Wehrmachtu do kolejnej fazy ataku trwały już od ostatnich dni maja, gdy niemieckie oddziały pancerne przegrupowywały się w kierunku południowym, w stronę tzw. Linii Weyganda (od nazwiska gen. Maxime Weyganda, który 20 maja przejął dowództwo nad siłami alianckimi po gen. Gamelin). Plan nowej ofensywy zakładał wyprowadzenie trzech uderzeń. Najpierw 6 dywizji pancernych Grupy Armii „B” miało przełamać front pomiędzy Oise, a morzem. Kierunek natarcia – Rouen nad dolną Sekwaną. Cztery dywizje pancerne, wchodzące w skład Grupy Armii „A”, miały potem uderzyć na Rethel w głąb Francji, aż do Plateau de Langers. Wreszcie Grupa Armii „C” ruszyłaby w stronę Linii Maginota, główny ciężar natarcia jej oddziałów miał zostać skierowany między miasto Metz a Ren. Już 8 czerwca niemieckie natarcie osiągnęło Rouen, następnie kierunek uderzenia uległ zmianie, poprowadzono je w stronę morza. Dzięki temu manewrowi w St. Valery odcięto brytyjską dywizję Highland oraz jednostki francuskie i zmuszono je do kapitulacji 12 czerwca^[32] Żołnierze wojsk pancernych von Kleista natknęli się na zaciekły opór Francuzów w okolicach Amiens i Péronne. Znacznie lepiej wiodło się dywizjom Guderiana, które dotarły do rzeki Marny pod Châlons. 14 czerwca niemieckie oddziały wkroczyły do Paryża , który został uprzednio ogłoszony przez Francuzów miastem otwartym i nie był broniony. Od tej chwili opór francuski praktycznie przestał istnieć.^[33]. Równolegle, zgodnie z Fall Rot, inne jednostki Wehrmachtu kontynuowały natarcie na Normandię i Bretanię, dolinę Rodanu i Plateau de Langers oraz obchodziły od tyłu Linię Maginota. W tym samym czasie, gdy poddawał się Paryż, Grupa Armii „C” przełamywała Linię Maginota na południe od Saarbrücken. Wyszło przy tym na jaw, że nie wszystkie odcinki Linii Maginota są tak potężne, jak powszechnie sądzono. Na całej linii frontu Francuzi oddawali pole napastnikom, najczęściej nie stawiając większego oporu. Niemieckie wojska pancerne pokonywały dziennie po 100-200 km zajmując kolejne miasta.

[edytuj] Przystąpienie Włoch do wojny i kapitulacja Francji

10 czerwca 1940, już po rozstrzygnięciu walnej bitwy na Sekwaną i Oise,Benito Mussolini w publicznym przemówieniu z balkonu Palazzo Venezia, wypowiedział w imieniu Włoch wojnę Wielkiej Brytanii i Francji. Oznaczało to koniec polityki balansowania dyplomatycznego Włoch pomiędzy III Rzeszą a Wielką Brytanią , uprawianej od sierpnia 1939 przez Galeazzo Ciano ^[34] i utrzymywania neutralności Włoch w II wojnie światowej ,określanej wobec formalnego sojuszu polityczno-wojskowego Włoch i Niemiec z maja 1939 eufemistycznie jako nonbelligeranzza (wł. nieuczestniczenie w wojnie).^[35]

Atak lądowy Włoch był pozbawiony znaczenia militarnego (lądowe uderzenie zostało zatrzymane przez sześciodywizyjną francuską "Armię Alp" (l'Armée des Alpes) w Alpach). Zgrupowana prawie wyłącznie na Morzu Śródziemnym francuska marynarka wojenna posiadała przewagę nad włoską Regia Marina^[36] , lotnictwo włoskie zaatakowało zaś nieskutecznie flotę francuską w Tulonie i brytyjskie stanowiska w Adenie (Półwysep Arabski ). Był to cały udział Włoch w kampanii francuskiej.^[37]

Prezydent Republiki Albert Lebrun, premier Paul Reynaud, przewodniczący Izby Deputowanych Édouard Herriot i niektórzy ministrowie rządu Francji ( m.in.Georges Mandel ( minister spraw wewnętrznych i kolonii) i Charles de Gaulle (wiceminister wojny) ) uważali za niezbędne w przypadku klęski na rdzennym terytorium Francji,przeniesienie siedziby prezydenta, rządu i parlamentu do Algierii, ewakuację tam wojska i prowadzenie dalszej wojny z posiadłości zamorskich Francji ( przede wszystkim Afryki Północnej ). Zostało to storpedowane przez przeważające we francuskiej elicie władzy stronnictwo kapitulacyjne (Camille Chautemps, Edouard Daladier, Pierre Flandin, Philippe Petain , Maxime Weygand, Paul Baudoin), polityków pozostających poza rządem jak Pierre Laval, czy ambasador Francji w Polsce Leon Noël a rozstrzygnięte faktycznie przez dowódcę francuskiej marynarki wojennej admirała Darlana, który opowiedział się za kapitulacją Francji i ( poprzez separatystyczne zawieszenie broni ) za zerwaniem sojuszu z Wielką Brytanią i Polską.^[38] Paul Reynaud w obliczu dramatycznej sytuacji kraju i przewagi stronnictwa kapitulanckiego 16 czerwca podał się do dymisji.^[39] . Jego następca, marszałek Petain, w dzień po rezygnacji Reynauda wygłosił przemówienie radiowe: „Ze ściśniętym sercem oświadczam wam, że należy podjąć próbę przerwania walki. Zwróciłem się tej nocy do przeciwnika z prośba, aby, jeśli jest na to przygotowany, podjął, razem ze mną, jak żołnierz z żołnierzem po honorowej walce, próbę znalezienia sposobu położenia kresu działaniom wojennym”. Nieliczne oddziały francuskie próbowały jeszcze stawiać opór, jednak oświadczenie premiera, bohatera wojennego z czasów poprzedniej wojny, do reszty zniszczyło morale żołnierzy.

22 czerwca 1940 roku, o godzinie 18:50 generał Wilhelm Keitel reprezentujący stronę niemiecką i gen. Charles Huntziger w imieniu Francji podpisali w Compiegne układ o separatystycznym zawieszeniu broni - wbrew warunkom obowiązujących układów sojuszniczych Francji z Wielką Brytanią i Polską.^[40]. Ceremonia odbyła się ( na żądanie Hitlera) w tym samym wagonie kolejowym i w tym samym miejscu , w którym Niemcy podpisały 11 listopada 1918 zawieszenie broni kończące I wojnę światową^[41] W wyniku podpisanego układu północna część Francji wraz z całym francuskim wybrzeżem Atlantyku znalazła się pod okupacją niemiecką – mowa o obszarze na północ i zachód od linii Genewa – Dôle – Tours – Mont de Marsan, aż do granicy z Hiszpanią. Pozostała część Francji była nieokupowana , mogła posiadać armię liczącą do 100 tys. ludzi we Francji metropolitalnej ^[42]i drugie 100 tys. w koloniach (Afryka Północna, Syria i Liban,Indochiny Francuskie) . Francja wydała Niemcom cały sprzęt wojenny armii lądowej i zobowiązała się do utrzymywania okupacyjnej armii niemieckiej. Dodatkowo strona niemiecka zobowiązała rząd francuski do zabezpieczenia i rozbrojenia floty, zapewniając jednocześnie, że nie zostanie ona wcielona do marynarki niemieckiej. Francja pozostawała zatem w posiadaniu trzeciej co do siły floty wojennej świata , bazowanej częściowo w Tulonie, częściowo w portach Afryki francuskiej (Mers-el-Kebir k. Oranu, Dakar). Warunek rozbrojenia okrętów nie został wykonany i nie był egzekwowany wobec podjętej już na początku lipca 1940 próby brytyjskiej przejęcia siłą francuskiej marynarki wojennej, lub jej internowania.

Rząd francuski przeniósł się do Vichy. Dwa dni później kapitulujący Francuzi podpisali podobny układ z Włochami. W niewoli znalazło się 2 mln żołnierzy,którzy mieli stanowić siłę roboczą Niemiec do czasu zawarcia ostatecznego układu pokojowego. Niemcy zdobyli ekwipunek mogący wyposażyć 55 dywizji. Alzacja i Lotaryngia zostały faktycznie anektowane przez III Rzeszę i poddane niemieckiej administracji cywilnej.

Kampania zachodnia, prowadzona przy faktycznej równowadze sił walczących stron , trwała zaledwie kilka dni dłużej niż walka większości sił Wehrmachtu i Armii Czerwonej ^[43] z Wojskiem Polskim na froncie polskim II wojny światowej we wrześniu 1939 r.

[edytuj] Epilog - Wolna Francja i Francja Vichy

Zajęcie Francji znacznie poprawiło sytuacje strategiczną Niemiec – do dyspozycji mieli teraz porty nad Atlantykiem i kanałem La Manche. Niemieckie okręty podwodne zdobyły bazy, które umożliwiły im prowadzenie skuteczniejszych działań przeciwko transportom morskim, będącym głównym źródłem zaopatrzenia dla nadal walczącej Wielkiej Brytanii.

Generał Charles de Gaulle, wiceminister obrony narodowej w rządzie Paula Reynaud wobec nominacji dotychczasowego wicepremiera w rządzie Reynaud, marszałka Francji Philippe'a Petain na premiera Francji i jego przemówienia z 17 czerwca z gotowością kapitulacji wobec Rzeszy, przebywając w Londynie wygłosił w dniu 18 czerwca 1940 wieczorem za pośrednictwem radia BBC apel do Francuzów, wzywający ich do obywatelskiego nieposłuszeństwa, odmowy uznania rozkazów rządu Francji i kontynuowania walki z Niemcami w sojuszu z Wielką Brytanią. Brytyjczycy przekazali Wolnym Francuzom część okrętów floty francuskiej przejętych w portach angielskich w ramach Operacji Katapulta, za walką opowiedziała się również część kolonii francuskich (Francuska Afryka Równikowa, Kamerun, Gujana Francuska). Uratowani w trakcie ewakuacji z Dunkierki żołnierze zasilili w niewielkiej części szeregi wolnych francuskich sił zbrojnych, w przeważającej części z własnej woli zostali ewakuowani do Francji.

Zebrane w Tuluzie Zgromadzenie Narodowe Republiki ( Senat i Izba Deputowanych obradujące łącznie) , z pominięciem Prezydenta Republiki Alberta Lebrun udzieliło 10 lipca 1940 r. nadzwyczajnych pełnomocnictw premierowi - marszałkowi Petain , który na ich podstawie ogłosił się "głową państwa francuskiego" ( "L' Etat Francais"). Ustawa o pełnomocnictwach została uchwalona przygniatającą większością głosów ( 569 głosów "za" przy 80 "przeciw" ^[44] przy 30 wstrzymujących się od głosu).

III Republika dobiegła kresu, rozpoczęła się epoka Francji Vichy i równoległych działań gen. de Gaulle'a - Wolnych Francuzów a później Resistance. Już 4 lipca 1940 francuski wojskowy sąd w Tuluzie skazał zaocznie de Gaulle’a za niesubordynację na 4 lata więzienia i grzywnę. 2 sierpnia 1940 gen. de Gaulle został - już za "zdradę stanu" - skazany przez sąd francuski na karę śmierci.

W zamiarze uniemożliwienia III Rzeszy przejęcia floty francuskiej Winston Churchill wydał rozkaz przejęcia, lub w razie odmowy przejęcia - zatopienia okrętów francuskiej marynarki wojennej. Eskadra francuska w Aleksandrii podporządkowała się Brytyjczykom, natomiast Royal Navy na początku lipca 1940 zaatakowała i częściowo zniszczyła okręty francuskie w Algierii Francuskiej ( baza Mers el-Kebir w pobliżu Oranu ).

Adolf Hitler w sytuacji zdobycia kontynentalnej Europy był przekonany, że Wielka Brytania przyjmie latem 1940 warunki pokojowe III Rzeszy sprowadzające się do brytyjskiej zgody na hegemonię Niemiec na kontynencie. Wobec postawy Winstona Churchilla prognozy Hitlera okazały się nierealne. Wkrótce po zakończeniu bitwy o Francję rozpoczęła się bitwa o Anglię.

Przypisy