Wolna Francja
Z Wikipedii
Wolna Francja (fr. France libre) - francuski ruch polityczno-wojskowy podczas II wojny światowej, kontynuujący walkę z Niemcami po kapitulacji Francji, utworzony w 1940 w Londynie, skupiony wokół Komitetu Wolnej Francji i generała Charles'a de Gaulle'a.
Na skutek kampanii francuskiej, Francja została pobita przez Niemcy i podpisała wbrew warunkom układów sojuszniczych z Wielką Brytanią i Polską separatystyczne zawieszenie broni. Zebrane w Tuluzie Zgromadzenie Narodowe Republiki (Senat i Izba Deputowanych obradujące łącznie), z pominięciem Prezydenta Republiki Alberta Lebrun udzieliło 10 lipca 1940 r. nadzwyczajnych pełnomocnictw premierowi - marszałkowi Francji Philippe Petain, który na ich podstawie ogłosił się "głową państwa francuskiego" ("L' Etat Francais"). Ustawa o pełnomocnictwach została uchwalona przygniatającą większością głosów (569 głosów "za" przy 80 "przeciw" [1] przy 30 wstrzymujących się od głosu). Petain na nieokupowanych wojskowo przez Niemcy terenach Francji kontynuował ciągłość państwowości i administracji francuskiej w formie tzw.Francji Vichy, współpracującej (fr collaboration[2]) z Niemcami.
Zobacz więcej w osobnym artykule: Francja Vichy.Część Francuzów jednak - z generałem de Gaullem na czele - chciała kontynuować walkę z Niemcami w oparciu o Wielką Brytanię. Generał Charles de Gaulle, wiceminister obrony narodowej w rządzie Paula Reynaud, wobec nominacji marszałka Petain na premiera Francji i jego przemówienia z 17 czerwca z gotowością kapitulacji wobec Rzeszy, przebywając w Londynie, wygłosił w dniu 18 czerwca 1940 wieczorem za pośrednictwem radia BBC apel do Francuzów, wzywający ich do obywatelskiego nieposłuszeństwa, odmowy uznania rozkazów nowego rządu Francji i kontynuowania walki z Niemcami w sojuszu z Wielką Brytanią. Już 4 lipca 1940 francuski wojskowy sąd w Tuluzie skazał zaocznie de Gaulle’a za niesubordynację na 4 lata więzienia i grzywnę. 2 sierpnia 1940 gen. de Gaulle został - już za "zdradę stanu" - skazany przez sąd francuski na karę śmierci.
28 czerwca 1940 rząd brytyjski uznał Charles'a de Gaulle'a za "przywódcę wszystkich Wolnych Francuzów, gdziekolwiek by się znajdowali", podczas gdy neutralne Stany Zjednoczone do listopada 1942 r.- inwazji w Afryce Północnej - uznawały rząd Vichy. 24 września 1941 powstał w Wielkiej Brytanii emigracyjny rząd francuski początkowo pod nazwą Francuski Komitet Narodowy (Comité National Français, CNF), uznawany przez Wielką Brytanię i kraje Imperium Brytyjskiego, emigracyjne rządy Polski, Holandii, Norwegii, Belgii i komitet narodowy Czechosłowacji.
Siły Wolnych Francuzów (Forces Françaises Libres, FFL) tworzyło początkowo kilka tysięcy francuskich wojskowych, którzy zbiegli z kraju do Wielkiej Brytanii lub na inne obszary kontrolowane przez Brytyjczyków po ich stronie stanęła też część francuskich kolonii (Kamerun, Francuska Afryka Równikowa, Gujana Francuska). W Wielkiej Brytanii i Afryce stworzono z nich regularne oddziały, które walczyły z wojskami Włoch (Abisynia), a od listopada 1942 - Niemiec. Wolni Francuzi początkowo nie byli zbyt liczni, gdyż większość ich rodaków akceptowała kolaborancki rząd Vichy (uważany za legalną kontynuację III Republiki) , przejawiała nastroje pacyfistyczne bądź antybrytyjskie (m.in. w konsekwencji operacji Royal Navy przeciw francuskiej marynarce wojennej po kapitulacji Francji w lipcu 1940).
Pierwszymi wyzwolonymi departamentami francuskimi gdzie po inwazji aliantów w Afryce Północnej i konferencji w Casablance władzę w 1943 roku przejęli Wolni Francuzi były: Algieria (wówczas tzw. departamenty zamorskie Francji - Algier, Oran i Konstantyna) i Korsyka. W latach 1943-1945 siły francuskie walczące u boku Aliantów znacznie się rozrosły - od Operacji Torch, poprzez udział w walkach na froncie we Włoszech, po lądowaniu w Normandii we Francji metropolitalnej. Francuska 2 dywizja pancerna gen. Leclerca przyczyniła się znacząco do oswobodzenia Paryża i Strasburga) zaś I armia francuska dowodzona przez generała Jeana de Lattre de Tassigny wyzwalała południową Francję (w ramach Operacji Anvil). Wolni Francuzi walczyli później w Niemczech oraz na obszarze Pacyfiku, a trzyeskadrowy dywizjon lotnictwa myśliwskiego Normandie-Niemen[3] na froncie wschodnim. W ich skład wchodziła też silna marynarka wojenna i lotnictwo. We wrześniu 1944 roku armia francuska liczyła 580 tysięcy żołnierzy w grudniu 1944 roku po wcieleniu części członków Resistance i częściowej mobilizacji 1 milion żołnierzy, zaś w momencie zakończenia wojny w Europie 1 milion 250 tysięcy żołnierzy, stanowiąc 4 co do ogólnej liczebności żołnierzy oraz liczebności oddziałów walczących na froncie armię koalicji antyhitlerowskiej w Europie. Część żołnierzy (podobnie jak w armii brytyjskiej) stanowili nie obywatele francuscy, lecz mieszkańcy kolonii - zmobilizowani Czadyjczycy, Tunezyjczycy, Marokańczycy[4] i żołnierze Legii Cudzoziemskiej z garnizonów kolonialnych.
Od lipca 1942 termin Wolna Francja został zastąpiony przez Francja Walcząca (France combattante) w celu objęcia też ruchu oporu w kraju. Po inwazji w Afryce Północnej i przejściu - na rozkaz admirała Darlana[5] na stronę koalicji antyhitlerowskiej wojsk francuskich w Maroku i Algierii wiernych dotąd rządowi Vichy, powstał tam konkurencyjny do Wolnej Francji ośrodek władzy generała Henri Giraud w Algierze [6]. Ostatecznie, 3 czerwca 1943 Francuski Komitet Narodowy w Londynie i rząd w Algierze połączyły się we Francuski Komitet Wyzwolenia Narodowego (Comité français de la Libération nationale, CFLN) z siedzibą w Algierze. Po rozpoczęciu operacji "Overlord" w czerwcu 1944 roku CFLN przekształcił się w Rząd Tymczasowy Republiki Francuskiej z premierem de Gaullem na czele. 25 sierpnia 1944 przeniósł się do Paryża, wyzwolonego po powstaniu wspartym skutecznie przez dywizję pancerną Wolnych Francuzów gen. Leclerca, odkomenderowaną przez głównodowodzącego sił alianckich gen. Dwighta Eisenhowera po otrzymaniu informacji o wybuchu powstania w Paryżu.
Przypisy
- ↑ z czego 62 radykałów i socjalistów.
- ↑ Stąd pochodzi określenie "kolaboracja" i kolaborant" w znaczeniu pejoratywnym.
- ↑ W nazewnictwie Armii Czerwonej- "pułk".
- ↑ Był to jeden z silnych bodźców procesów dekolonizacyjnych po II wojnie światowej zakończonych niepodległością afrykańskich kolonii Francji w początkach lat 60. XX w. - po objęciu prezydentury Francji przez gen. de Gaulle'a i utworzeniu V Republiki.
- ↑ zamordowanego wkrótce przez zamachowca w do dziś niewyjaśnionych okolicznościach
- ↑ popierany przez administrację Stanów Zjednoczonych, które prowadziły odrębną od Brytyjczyków politykę wobec Francji Vichy (stosunki dyplomatyczne USA z rządem Vichy zostały zerwane dopiero w listopadzie 1942 - po rozpoczęciu inwazji w Afryce Północnej)
