Język paszto

Z Wikipedii

پښتو
Obszar	Pakistan, Afganistan i inne
Liczba mówiących	40-50 milionów
Klasyfikacja genetyczna	Języki indoeuropejskie *Języki indoirańskie **Języki irańskie ***Język paszto
Pismo	arabskie
Status oficjalny
Język urzędowy	Afganistan
Regulowany przez	brak oficjalnej regulacji
Kody języka
ISO 639-1	ps
ISO 639-2	pus
SIL	PUS
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Pasztuńska wersja językowa Wikipedii

Język paszto (pasztuński, błędna nazwa: afgański; nazwa własna پښتو [ pəʂ'to]) należy do rodziny języków indoeuropejskich. Językiem tym posługują się Pasztunowie zamieszkujący Pakistan (13 mln) i Afganistan (8 mln). W tym drugim kraju jest to także język urzędowy obok perskiego dari.

Język pasztuński wraz z językami staroperskim, nowoperskim, kurdyjskim, beludżi oraz wymarłymi dialektami średniowiecznymi należy do grupy języków języków indoirańskich, którymi posługuje się około 500 milionów ludzi na terytorium rozciagającym się od wschodniej Turcji po Pakistan i zachodnią część Indii.

Istnieją dwie podstawowe odmiany: paszto w Afganistanie, której wersja standardowa oparta jest na dialekcie miasta Kandahar oraz pachto w Pakistanie, oparta na dialekcie Peszawaru.

Do zapisu tego języka używa się zmodyfikowanego pisma arabskiego. Najstarsze zabytki literackie pochodzą z XIII w.

Spis treści 1 Fonetyka 1.1 Samogłoski 1.2 Spółgłoski 2 Gramatyka 3 Podstawowe wyrażenia 3.1 Powitania 3.2 Pytania o zdrowie 3.3 Podziękowania 3.4 Pożegnania 3.5 Liczebniki 4 Linki zewnętrzne

[edytuj] Fonetyka

[edytuj] Samogłoski

[i], [e], [ə], [u], [o], [ɑ]

Oprócz tego istnieją dyftongi: [aj], [aw] i [əj].

[edytuj] Spółgłoski

	dwuwargowe	zębowe	szczytowe	zadziąsłowe	podniebienne	miękkopodniebienne	języczkowe	krtaniowe
zwarte	p b	t d	ʈ ɖ			k g	q	ʔ
szczelinowe	f	s z	ʂ ʐ	ʃ ʒ		x ɣ		h
zwarto-szczelinowe		ʦ ʣ		ʧ ʤ
nosowe	m	n	ɳ
półotwarte	w	l			j
drżące		r	ɺ̢

Spółgłoski [f], [q] i [ʔ] występują tylko w zapożyczeniach i są zastępowane przez osoby niewykształcone przez [p], [k] i zero dźwięku.

W dialekcie peszawarskim spółgłoski szczelinowe szczytowe [ʂ] [ʐ] są zastępowane przez spółgłoski miękkopodniebienne [x] i [g], dlatego dialekt ten określany jest jako pachto. W Kwecie są one wymawiane jako [ʃ] [ʒ] a w Paktii jako [ç] [j].

Dźwięk [ɺ̢] występuje na początku i w środku wyrazu, ale w pozycji wygłosowej jest zastępowany przez [ɻ].

[edytuj] Gramatyka

Język paszto jest SOV. Wyraz określający poprzedza określany. Nie ma rodzajników. Istnieją dwa rodzaje: męski i żeński i dwa przypadki: mianownik i obiektyw, spełniający funkcję dopełniacza i biernika. W czasie przeszłym zdania są budowane tak jak w językach ergatywnych - podmiot w obiektywie, dopełnienie w mianowniku. Wiele czasowników odmienia się za pośrednictwem czasownika posiłkowego kṛo - "czynić", na przykład xkol kṛo - "całować", dosłownie "czynić pocałunek"; milaw kṛo - "przedstawiać".

[edytuj] Podstawowe wyrażenia

[edytuj] Powitania

• assalam alaykum - pokój wam - zwykłe powitanie
• walaykum - i wam pokój (odpowiedź na powitanie)
• salam - pokój - krótka wersja powitania
• stəray mə še - dosł. nie bądź zmęczony; do pracującego mężczyzny
• stəra mə še - dosł. nie bądź zmęczona; do pracującej kobiety
• xwar mə še - dosł. nie bądź chory; odpowiedź na powyższe; do mężczyzny
• xwara mə še - dosł. nie bądź chora; do kobiety

[edytuj] Pytania o zdrowie

• cənga je - jak się masz (i do kobiet, i do mężczyzn)
• (ʂə) ǰoṛ ye? - czy jesteś zdrów? (do mężczyzn)
• (ʂa) ǰoṛa ye? - czy jesteś zdrowa? (do kobiet)
• pə xayr ye? - dosł. czy jesteś w dobru? (i do kobiet i do mężczyzn)

[edytuj] Podziękowania

• mehrabani - dziękuję (dosł. uprzejmość, dobroć)
• tašakur - dziękuję
• salamat ose - dziękuję (dosł. żyj zdrów/zdrowa)

[edytuj] Pożegnania

• xuday pə aman - do widzenia (dosł. w Bożej opiece)
• pə məxa de ʂa - do widzenia (dosł. w twoją twarz dobro)

[edytuj] Liczebniki

• 1 yaw
• 2 dwa
• 3 dre
• 4 calor
• 5 pindzə
• 6 špaʐ
• 7 owə
• 8 atə
• 9 nə
• 10 ləs

[edytuj] Linki zewnętrzne

Nagrania przykładowych wypowiedzi w języku paszto