Front Litewsko-Białoruski

Z Wikipedii

Front Litewsko-Białoruski
Odznaka pamiątkowa Frontu Litewsko-Białoruskiego
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita Polska
Sformowanie	15 maja 1919
Rozformowanie	23 marca 1920
Dowódcy
Pierwszy	gen. Stanisław Szeptycki
Ostatni	gen. Lucjan Żeligowski
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka, wojna litewska, łotewska wojna o niepodległość (bitwa pod Dyneburgiem)
Organizacja
Dyslokacja	Mołodeczno, Mińsk (sztaby)
Podporządkowanie	formalnie do 24 maja Front Przeciwniemiecki faktycznie bezpośrednio Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Skład	Patrz niżej

Front Litewsko-Białoruski - związek operacyjny Wojska Polskiego utworzony w trakcie wojny polsko-bolszewickiej dyrektywą Wodza Naczelnego gen. Józefa Piłsudskiego z 15 maja 1919 r. Jeden z największych polskich związków operacyjny podczas wojny 1920 roku^[1]

Spis treści 1 Dowództwo 2 Geneza i zadania 3 Działania 3.1 Ofensywa letnia w 1919 3.2 Wyprawa dyneburska w 1920 3.3 Wyprawa kijowska w 1920 4 Wyposażenie 5 Skład 5.1 Jednostki 5.2 Łącznie 6 Przypisy 7 Bibliografia

[edytuj] Dowództwo

• w 1919
  • dowódca - gen. Stanisław Szeptycki
  • szef sztabu - płk Jan Thullie
• w 1920
  • dowódca - gen. Lucjan Żeligowski
  • szef sztabu - płk Eugeniusz Tinz

[edytuj] Geneza i zadania

Po zwycięskiej wyprawie wileńskiej na terenach b. Wielkiego Księstwa Litewskiego operowały 4 grupy taktyczne: gen. Rydza Śmigłego, Mokrzeckiego, Lasockiego i płk Zarzyckiego. W związku z ogólną reorganizacją WP postanowiono je 15 maja 1919 r. zespolić we Front Litewsko-Białoruski, którego zadaniem miało być wprowadzenie w życie koncepcji federalistycznej, czyli utworzenia niepodległych Litwy i Białorusi, które miały być buforem między II RP a ZSRR.

[edytuj] Działania

[edytuj] Ofensywa letnia w 1919

Reorganizacja wojsk nie przyniosła ożywienia na froncie polsko-radzieckim. Spowodowane było to zagrożeniem wojną polsko-niemiecką, próbą rozstrzygnięcia konfliktu z Ukrainą oraz ofensywą Denikina. W wyniku tego jednostki po obu stronach nie mogły zostać wzmocnione i doszło jedynie do niewielkich starć pod Czartoryskiem, Radziwiłłowem i Rafałówką z sowiecką Armią Zachodnią^[2]

Dopiero po podpisaniu traktatu pokojowego przez Niemcy oraz wyparciu wojsk zachodnioukraińskich za Zbrucz doszło do ofensywy polskiej, rozpoczętej 1 lipca. Wówczas 2 DPLeg. uderzyła z Bogdanowa na Wilejkę z zamiarem oskrzydlenia zgrupowania radzieckiego w Mołodecznie, atakowanego przez polskie lotnictwo. Stawiało ono jednak silny opór, choć wycofało się 4 lipca na Połock i Mińsk. Wtedy po raz pierwszy pojawiła się okazja oskrzydlenia wojsk sowieckich w Mińsku, lecz front miał wówczas do tej operacji za małe siły, więc działania w tym rejonie ustały.

W drugiej dekadzie lipca część Dywizji Litewsko-Białoruskiej pod dowództwem gen. Lasockiego próbowała zdobyć wyjście z Puszczy Nalibockiej, w wyniku czego między nią a 2DPLeg. wytworzyła się luka, w którą w połowie lipca uderzyły wojska radzieckie. Zagrażało to prawemu skrzydłu 2 Dywizji, więc przesunięto na północ oddziały Lasockiego i ściągnięto posiłki znad linii demarkacyjnej z Litwą. Niebezpieczeństwo to zmusiło Naczelne Dowództwo WP to wzmocnienia z końcem lipca sił frontu 8 Dywizją Piechoty z Frontu Mazowieckiego i grupą gen. Konarzewskiego z Frontu Wielkopolskiego (był to dopiero początek transportu wojsk z zachodniej granicy na wschodnią, który apogeum osiągnął w sierpniu). W związku z tym na początku sierpnia rozpoczęła się tzw. operacja mińska.

Polegała ona na okrążeniu Mińska przez zgrupowanie północne (2 DPLeg., 1 DSW), wspierane przez 1 Pułk Ułanów Wielkopolskich mający zdobyć Borysów i odciąć drogę odwrotu wojskom sowieckim, oraz południowe (1 DLB, 9 DP). Z kolei z Rakowa uderzyć na Kojdanów miała grupa Lasockiego. W wyniku tych działań WP (po zażartych walkach) 8 sierpnia wkroczyło do Mińska.

Pokonanana Armia Czerwona próbowała utrzymać Borysów nad Berezyną, jednak 2 Dywizja Piechoty zdobyła miasto i tym samym przyczółek nad rzeką. Tymczasem 1 DSW (dawna grupa Konarzewskiego) po pokonaniu wycofującego się spod Mińska zgrupowania radzieckiego w Ihumeniu 28 sierpnia zdobyła (wraz z 1 Pułkiem Czołgów) twierdzę Bobrujsk. Także 1 Dywizja Litewsko-Białoruska doszła do Berezyny, z wyjątkiem grupy gen. Mokrzyckiego która miała utrzymać łączność z zaliczaną od 14 sierpnia w skład Frontu 9 Dywizją Piechoty (Grupą Poleską). W tym czasie wojska frontu wsparły powstanie sejneńskie, staczając kilka potyczek z wojskami litewskimi. Utarczki na linii demarkacyjnej, powodowane chęcią odzyskania przez Litwinów Wilna, trwały do lata 1920 roku, kiedy to przerodziły się w regularne działania zbrojne.

We wrześniu na północnym skrzydle 8 DP ruszyła na Lepel i Połock a grupa gen. Rydza-Śmigłego (1 DPLeg. i I BJ) na Dryssę i Dyneburg. W roli ich przeciwników występowały 15 (dawna Łotewska) i 16 Armia (dawna Zachodnia). Doszło do całomiesięcznych walk na lini Dyneburg-Połock, zakończonych osiągnięciem Dryssy oraz wyparciem sowietów za Dźwinę i tym samym zwycięstwem polskim. W połowie października nastąpił kontratak 15 Armii, zakończony odwrotem 8. dywizji nad Autę. Dopiero po przybyciu posiłków (z dywizji: 1 oraz 3 legionowe i 1 Litewsko-Białoruskiej) i wielodniowych walkach wojska polskie wróciły na poprzednie pozycje. Wówczas siły Frontu po przybyciu posiłków wyglądały następująco:

Dowódca	Skład	Pozycje
gen. E. Rydz-Śmigły	1 DPLeg., 3 DPLeg., I BJ	Dyneburg-Druja
gen. J. Lasocki	1 DLB, 8 DP	Berezyna-Druja
gen. L. Żeligowski	1 DSW/14 DP, 2 DPLeg.	Berezyna
gen. A. Listowski	9 DP, II BJ	Ptycz
gen. G. Zygadłowicz	2 DLit-Biał., 6 DP, 10 DP	Odwód (Grodno, Wilno)[3]

[edytuj] Wyprawa dyneburska w 1920

Pierwszą kampanią WP w 1920 było wyzwolenie Dyneburga (wraz z wojskiem łotewskim), które przygotowywane było już od grudnia. Udział w niej miało wziąć 30 tys. żołnierzy polskich (1 DPLeg., 3 DPLeg. i 1 pcz) oraz 10 tys. łotewskich. Dowódcą całej akcji był gen. Edward Rydz-Śmigły. Akcji nadano nazwę Operacja "Zima", a rozpoczęła się 3 stycznia, co przy mrozie 25°C i gwałtownych śniegach umożliwiło forsowanie Dźwiny po lodzie. Po krótkich i zażartych walkach oddziały polskie zajęły Dyneburg, z wyjątkiem części 1 Dywizji Legionów, która na północy w Wyszkach odpierała ataki odsieczy radzieckiej. Następnie wojska polsko-łotewskie kontynuowały działania, osiągając 25 stycznia linię Dryssa-Jezioro Oświejskie, od kiedy to jednostki polskie zostały stopniowo zastępowane przez łotewskie, z wyjątkiem dyneburskiej cytadeli, z której Polacy wycofali się dopiero w lipcu.

[edytuj] Wyprawa kijowska w 1920

28 stycznia Rada Komisarzy Ludowych zgłosiła chęć rozmów pokojowych, lecz wywiad polski zaobserwował koncentację sił radzieckich przy linii frontu. W związku z tym Naczelne Dowództwo WP zaplanowało nową operacją zaczepną, tzw. wyprawę kijowską. Początkowa (operacja mozyrska) faza miała rozgrywać się na Polesiu. W tym celu 9 DP wzmocniły: II BJ, pułk piechoty oraz 20 dział, czyli razem dywizja liczyła 6100 piechurów i 400 kawalerzystów. 5 marca znad Uboreci ruszyły 2 uderzenia polskie: piechoty na Mozyrz, jazdy na Barbarów (oba miasta opanowano tego samego dnia) oraz znad Ptyczy uderzenia pomocnicze na Kalenkowicze (zajęte 6 marca). Siły radzieckie reprezentowane tu były przez 57 i część 47 DS. 7 marca 9 Dywizja zaczęła umacnianie swoich pozycji, a 8 marca zajęła Rzeczycę. Następnie siły radzieckie (10, 17 i 57 DS) 4 razy (16 marca, 30 marca-3 kwietnia, 6 kwietnia i 15 kwietnia) nieudanie kontratakowały. Jedynym ich sukcesem było zdobycie 15 marca Rzeczycy, odbitej 10 maja. Był to początek operacji kijowskiej, lecz ostatni akord działań Frontu, ponieważ w związku z kolejną reorganizacją WP (rozkazem NDWP nr. 1940/I z 7 marca) 23 marca wszystkie fronty rozwiązano, a jednostki podległe gen. Szeptyckiemu weszły w skład następujących armii (stan z maja):

Dowódca	Armia	Skład
gen. S. Majewski	1 Armia	1 DLB, 8 DP, I BJ
gen. S. Szeptycki	4 Armia	2 DPLeg., 9 DP, 14 DP, 17 DP, II BJ
gen. G. Zygadłowicz	7 Armia	2 DLit-Biał, 6 DP, 10 DP

W trakcie I ofensywy Tuchaczewskiego z tych związków 17 maja utworzono Front gen. Szeptyckiego.

[edytuj] Wyposażenie

Wojska Frontu formowały się głównie na terenach pod dawną okupacją niemiecką, więc więc posiadały przede wszystkim wyposażenie tamtejszej produkcji (szare mundury). Dodatkowym źródłem zaopatrzenia były magazyny Ober-Ostu w Brześciu Litewskim, Białymstoku i Grodnie oraz sprzęt zdobyczny powstańców wielkopolskich oraz własnych oddziałów. Zaś od 1919 zaczęto używać amerykańskich mundurów z demobilu oraz produkcji krajowej (w kolorze khaki). Ponieważ w WP używano wówczas wiele typów różnych broni, w poniższym wykazie znajdą się tylko te najczęściej używane.

• karabiny powtarzalne.
  • Mauser wz. 98
  • Mosin wz. 91
• karabiny maszynowe
  • Maxim wz. 08
  • Maxim wz. 08/15
  • Maxim wz. 10
• działa
  • 76 mm wz. 1902
• czołgi
  • Renault FT-17
• samoloty
  • Albatros B.II
  • Hannover Roland CL.II
  • Salmson 2

[edytuj] Skład

[edytuj] Jednostki

• 1 Dywizja Litewsko-Białoruska
• 2 Dywizja Litewsko-Białoruska (od lipca)
• 1 Dywizja Piechoty Legionów
• 2 Dywizja Piechoty Legionów
• 3 Dywizja Piechoty Legionów (od października)
• 6 Dywizja Piechoty (od października)
• 8 Dywizja Piechoty (od sierpnia)
• 9 Dywizja Piechoty (Grupa Poleska, od sierpnia)
• 10 Dywizja Piechoty (od października)
• 1 Dywizja Strzelców Wielkopolskich/14 Dywizja Piechoty (od sierpnia)
• I Brygada Jazdy
• II Brygada Jazdy
• I Grupa Lotnicza
• 1 Pułk Czołgów (od sierpnia)

[edytuj] Łącznie

• ok. 15 000 żołnierzy (początek lata 1919)
• ok. 60 000 żołnierzy (zima 1919/1920)^[4]

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Davies N. Orzeł Biały, Czerwona Gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920, Wydawnictwo Znak 2006, ISBN 83-240-0749-0
• Przybylski A., Wojna polska 1918-1921, 1930.
• Wawrzyński T., Dowództwa frontów 1919-1920 - biuletyn Centralnego Archiwum Wojskowego nr. 20 (1999)
• Wrzosek M., Wojny o granice Polski Odrodzonej, Wiedza Powszechna 1992, ISBN 83-214-0752-8