Beleg en val van Constantinopel (1453)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Beleg en val van Constantinopel (1453) Onderdeel van de Byzantijns-Ottomaanse oorlogen De belegering van Constantinopel (miniatuurschildering, Parijs, 1499) Datum 2 april tot 29 mei, 1453 Locatie Constantinopel, Byzantijnse Rijk Resultaat Beslissende Ottomaanse overwinning,[1] einde van het Byzantijnse Rijk. Strijdende partijen Byzantijnse Rijk Ottomaans Sultanaat Commandanten Constantijn XI Paleologus† Loukas Notaras Giovanni Giustiniani†[2] Mehmet II Zağanos Pasha Troepensterkte 5.000 militia soldaten 2.000 Italiaanse huurlingen[3] 26 schepen[4] 80.000[5], 150.000[6] of 200.000[7] 126 schepen[8] Verliezen De meeste Byzantijnse verdedigers sommige huurlingen[9] ongeveer 4.000 burgers[10] 50.000

Het beleg van Constantinopel in 1453 door de legers van het Ottomaanse Rijk onder leiding van sultan Mehmet II en de uiteindelijke val van Constantinopel op dinsdag 29 mei 1453 betekende het einde van het Byzantijnse Rijk. Het was vanuit strategisch oogpunt een belangrijke overwinning voor de Ottomanen om hun macht te kunnen uitbreiden in het oostelijk Middellandse Zeegebied en op de Balkan en vanuit politiek oogpunt betekende de dood van Constantijn XI Paleologus, de laatste keizer van Byzantium, het formele einde van het Byzantijnse Rijk. Daarom wordt het vaak door historici beschouwd als het einde van de middeleeuwen.

[bewerk] Wat vooraf ging

Het Byzantijnse Rijk rond 1400.

In haar meer dan 1.100 jaar lange geschiedenis werd Constantinopel wel twaalf keer belegerd, maar slechts tweemaal ingenomen. De eerste maal door de Frankische kruisvaarders tijdens de Vierde Kruistocht in 1204, waarbij het Latijnse Keizerrijk werd gesticht, maar dat in 1261 door Byzantijnse huurlingentroepen onder leiding van Michael Palaeologus vanuit het keizerrijk Nicea werd heroverd. In de volgende twee eeuwen, werd het erg verzwakte rijk geleidelijk aan door een nieuwe vijand, het Ottomaanse Rijk, veroverd. Het "rijk" bestond in 1453 uit niet veel meer dan de stad Constantinopel zelf en een deel van de Peloponnesos (met het fort van Mystras als centrum). Ook het keizerrijk Trebizonde, een volledig onafhankelijke opvolgerstaat gevormd in de nasleep van de Vierde Kruistocht, bleef voortbestaan aan de kust van de Zwarte Zee. Vele historici beschouwen de val van Constantinopel (voor haar val een belangrijke handelsstad) als een van de redenen waardoor vele landen werden gemotiveerd om een weg naar Indië te vinden wat zou leiden tot de ontdekking van een nieuwe wereld.

[bewerk] Het beleg van Constantinopel

Een plattegrond van de stad.

In 1422 had Murat II, die een einde had gemaakt aan dynastieke twisten, beleg geslagen voor Constantinopel, verwikkeld in de intriges van het Ottomaanse hof. Hij plunderde de Byzantijnse bezittingen op de Peloponnesos. De sultan onderhandelde desalniettemin over een vredesverdrag en tribuut Johannes VIII Paleologus teneinde terug te keren om een opstand in Anatolië neer te slaan. In 1430, wordt Thessaloniki door de Turkse strijdmachten ingenomen en geplunderd en haar inwoners bevrijd van onderdrukking.

De Ottomaanse opkomst wordt steeds meer voelbaar en de basileus Johannes VIII Paleologus is vastberaden om tot een akkoord met de kerk van Westen te komen. Derhalve onderneemt hij in 1438 een reis over zee naar Italië en brengt met zich theologen en bisschoppen mee (zij waren met bijna 700 om de reis te maken). De twee kerken herenigden zich op het concilie van Ferrara-Florence. In 1439 wordt er vrede tussen de Latijnse en orthodoxe kerken gesloten.

In 1440 worden de Turken voor Belgrado teruggedreven en de paus ontleent hieraan een grote hoop. Hij preekt dus voor een nieuwe kruistocht. Deze wordt door Wladislaus geleid, koning van Polen en Hongarije. In 1444 worden de kruisvaarders tot de aftocht gedwongen in de slag bij Varna gezet, waarbij Wladislaus sneuvelde.

[bewerk] De val van Constantinopel

„Und ein solchs Plutvergießen das plutig Beche durch die Stat fluß. So warden die heilligen Götzheuser unnd Tempel erbermlich und grausamlich befleckt und enteeret und vil unmenschlicher Boßheit und Myßtat durch die wütenden Türken gegen dem cristenlichen Plut geübt.“ Bericht over de verovering van Constantinopel uit de Schedelsche Weltchronik van 1493. Vooraan rechts op het stadszicht is de Hagia Sophia te herkennen.

Mehmed bood aan de belegering op te heffen in ruil voor een astronomische bedrag waarvan hij wist dat de stad het nooit zou kunnen opbrengen te betalen.^[bron?] Toen dit werd afgewezen, plande Mehmed de muren door brute macht in te nemen, daar hij wist dat de Byzantijnse verdedigers eerder zouden zijn uitgeput dan zijn troepen.

Op 24 mei 1453^[11] vond er er een verduistering van de maan, het symbool van Constantinopel, plaats, hiermee werd een voorspelling over de val van de stad werkelijkheid. Vier dagen later, was de hele stad in een dikke mist omhuld, een fenomeen dat in dat deel van de wereld niet voorkomt in de maand mei. Toen de mist 's avonds wegtrok, "overspoelden vlammen de koepel van de Hagia Sophia en ook lichten konden worden gezien vanop de muren, glinsterend in het afgelegen platteland ver achter het Turkse kamp (naar het westen toe)"^[12]. Dit werd door sommigen gezien als de Heilige Geest die de kathedraal ontvluchtte.

Op de morgen van 29 mei begon de aanval. De eerste golf van aanvallers, de Azabs (hulptroepen), waren slecht getraind en uitgerust en hadden slechts tot doel zoveel mogelijk Byzantijnse verdedigers te doden. De tweede aanval, die grotendeels door Anatoliërs werd gedaan, concentreerde zich op een deel van de Blachernaemuren in het noordwestelijke deel van de stad, dat al gedeeltelijk door het kanon was beschadigd. Dit deel van de muren was van veel recentere datum (11e eeuw) en veel zwakker dan de rest. Het was daar waar de kruisvaarders in 1204 door de muren waren doorgebroken. De Ottomaanse aanvallers waren ook in staat door te breken, maar werden even snel teruggeslagen door de Byzantijnse verdedigers. De Byzantijnen slaagden er ook tijdelijk in om de derde aanval door het elitekorps van de Sultan, de Janissaren, af te slaan, maar de Genuese generaal die de infanterie leidde^[13], Giovanni Giustiniani werd zwaar gewond tijdens de aanval en zijn evacuatie van de verdedigingmuren zorgde voor paniek onder de rangen van de verdediger. Bronnen die vijandig waren tegenover de Genuees (zoals de Venetiaan Nicolò Barbaro^[14]), zeggen echter dat Giustiniani slechts licht of helemaal niet gewond was, maar overweldigd door vrees, de wond veinsde om het slagveld te verlaten, en zo de val van de stad te bezegelen. Deze beschuldigingen van lafheid en verraad waren zo wijdverspreid dat de Republiek van Genua diplomatieke brieven naar de Kanselarijen van Engeland, Frankrijk, het hertogdom Bourgondië en anderen moest sturen om het te ontkrachten^[15].

Sommige historici^[16] suggereren dat de Kerkoportapoort in de Blachernaewijk niet was afgesloten, en dat de Ottomanen spoedig deze fout ontdekten (het was zeker geen kwestie van omkoperij of misleiding; de poort was eenvoudigweg over het hoofd gezien, vermoedelijk omdat puin van een kanonsaanval de poort aan het zicht had onttrokken of geblokkeerd). De Ottomanen stormden aldus de stad binnen. Constantijn XI die zelf de laatste verdediging van de stad leidde en zijn purperen regalia terzijde werpend, leidde de laatste uitval tegen de naderende Ottomanen, stervend in de daaropvolgende straatgevechten, samen met zijn soldaten.

[bewerk] Voetnoten

[bewerk] Referenties

• R. Crowley, 1453: the holy war for Constantinople and the clash of Islam and the West, New York, 2005.
• C. Desimoni, Adamo di Montaldo, in Atti della Società Ligure di Storia Patria 10 (1874), pp. 296-297.
• R.W. Martin, The Mystery Surrounding the Fall of Constantinople (1453), MilitaryHistory.About.com (2006).
• A. Pertusi (ed.), La Caduta di Costantinopoli, Verona, 1976.
• S. Runciman, The Fall of Constantinople: 1453, Londen, 1965.
• Nicolle, David, Constantinople 1453: The end of Byzantium. Osprey Publishing. ISBN 1-84176-091-9, 2000