Motî:sipiter

Èn årtike di Wikipedia.

sipiter u espiter / spiter

1. frexhi (et k' on n' vôreut nén) avou d' l' aiwe, des broûs, ki potchèt pask' on pite didins, u passer waeraxhmint dvins avou ene tcherete, ene oto. Vos m' avoz tot spité, e passant dlé mi avou voste oto. Li tcherete m' a spité disk' å cô. Les årnagas s' amuzént a taper on côp d' baston dins l' basse po spiter les femes ki passént (J. Waslet). Do tins ki les djins waitnut, tot disbåtchîs, les ravaedjes k' ont amoenné les oraedjes, èn arsouye k' est a pô près l' dobe pus vî k' mi, s' amuze a fé araedjî les cmeres tot les spitant (H. Pétrez). On dit eto: splatchî. F. éclabousser, arroser.

2. manni (ene sacwè, ene sakî) avou on likide k' arive dissu (sor lu) et k' i n' fåreut nén. Il a spité tot l' ouxh e metant l' plafond e coleur. Dj' a stî tot spité d' flate. Hê la ! valet ! ti m' sipites. F. asperger, maculer, souiller.

3. (imådjreçmint) manni li rlomêye (d' ene sakî). C' est tote si famile k' a stî spitêye pa ces canlaedjes la (J. Coppens). F. éclabousser, salir.

4. frexhi avou des gotletes, po fé èn ovraedje. Sipite on pôk d' aiwe so l' trotwer, po n' nén k' ça poûssele. Espitez l' pavêye divant d' schover ! On dit eto: mouyî, ramouyî. F. asperger, arroser. >> sipiter l' bouwêye pol ristinde: frexhi ene miete les lokes, po n' les nén broûler avou l' fier a ristinde.

5. fé rexhe (ene sacwè ki potche, ki brotche d' on plin côp). Li grin spite å lon tos ses xhos, cwand l' flayea toume dissu (H. Simon). Et pu, avou les rezistants, on-z a-st ataké ene cope di camions et wangnî gros: des plinnès berwetêyes d' ôr e brikes, des belès brotches avou des pires sipitants des belès coleurs (J. Schoovaerts). F. faire jaillir.

II. [v.s.c.]

1. rexhe avou del foice, tot djåzant d' ene aiwe, d' on likide; imådjreçmint, tot djåzant d' on sintmint. L' aiwe espite foû del fontinne. Li cafè spitéve pa l' buze do cocmwår. Li metchansté spite pa ses iys. Loukîz a : rispiter, aspiter, brotchî, tchitchî. F. gicler, jaillir.

2. rexhe tot d' on côp, et did pattavå. Li djalêye sipite foû des meurs (A.F. Villers). On dit eto brotchî, stritchî. >> Dji tel freu spiter foû d' ses solés come rén: dji pôreu åjheymint l' bate, et esse pus foirt ki lu. Franwal: ahåyant po: "envoyer dans le décor". >> des botons mi spitèt totavå l' coir: dj' a ene maladeye avou ene rexhowe di botons. F. éruption. Ingl. rush.

3. fé rexhe les botons des foyes. C' est l' prétins, les bouxhons spitèt. rl a: bouter. F. bourgeonner.

4. potchî, zoubler. Li grin spite pa tos costés. Oyi, tot spitant drola come dji vos l' di, Georges Guetary va so ses cwatrè-vint-troes ans (Louis Peeters). Des cints et des cints meyes, di tos costés, et di totes les coleurs, des efants, tot binåjhes, djouwnut tot riyant, tot spitant (Mareye Vandenheuvel).

5. ariver sor vos tot d' on côp, tot djåzant d' ene pitite poûssire, evnd. Cwand i ploût, ça plake a vos pîs, cwand i fwait setch, ça spite a vos iys. >> ça spite ås iys: ça n' a nén dandjî d' esse mostré, tolmonde coprind çoula. F. cela crève les yeux, c'est évident. Loukîz a : spite-azès-iys. >> Li crapåde lyi a spité e l' ouy: Il a toumé amoreus d' leye.

6. fé rexhe des spites, tot djåzant do feu, d' ene sacwè ki broûle. Li feu spite. El feu d' årtifice esclate: Presses a brotchî d' leu boesse, Po k' les djins fouxhexhe al fiesse, Vla on moncea d' estoeles Espitant tertotes pus beles, Et leyant l' estoelî Di totes coleurs flori (J. Goffart). On dit eto: petriyî. F. pétiller, cracher.

7. end aler tot corant. Dji n' ratin ki l' bon moumint po spiter foû del måjhon. Il ont spité divant d' aveur fwait leu bzogne. Sipitez mu foû d' cial ou dji vs sipate ! rl a: spiter evoye, aspiter. F. filer, partir. >> sipiter å diale: cori foirt lon, sins k' on vs sepe ratraper. F. s'enfuir, détaler, fuir. >> spiter a l' inglesse°. >> sipiter e bijhe: endaler raddimint. F. décamper. >> dj' a veyou ene pouce ki spite: gn a onk (ene) ki saye di schiper evoye sins k' on l' voeye.

8. pesteler tot ratindant ene sacwè, tot cåzant d' on sins-pacyince. I spite, estô d' ratinde si toû come les ôtes. F. trépigner, s'impatienter.

9. esse todi presse a fé ene sacwè d' noû, èn nén dmorer al minme plaece. Dj' inme k' on vole, k' on rôle, k' on spite, k' on broke todi padvant (P. J. Dosimont). F. se remuer, bouger, être dynamique.

III. si spiter [v.pr.] si manni avou des broûs, k' on-z a pité dvins. I s' a spité disk' a so s' dos (ramexhné pa M. Francard).

Etimolodjeye: viebe piter, rafoircixhante betchete si- (bén piter), avou stindaedje di sinse ki pôreut vni d' ene assaetchance do flamind "spuiten".

Parintêye d' acawaedje :