Sarde

Èn årtike di Wikipedia.

lingaedjes > indo-uropeyin > italike > sarde

Li sarde (sardu dins l' lingaedje) est on lingaedje roman k' on dvize dins l' ile di Sardegne eyet dé les imigrés sardes. On esteme a ene miete di pus d' on miyon li nombe di dvizants.

I gn a li sarde "deur" do Nôr del Sardegne: el logudorès eyet s' pårler nuorès; el nuorès rshonne bråmint å latén. “alans” s' dit e nuorès “andamus”.
I gn a li sarde pus doûs do Midi del Sardegne : el campidanès eyet ses pårlers: l' ogliastrès, l' iglesientès, eyet el cagliaritin k' on dvize dins l' capitåle Cagliari.

Mins el Sardegne on cåze eto des ôtes lingaedjes do payis, diferins do sarde:

Dins l'Nôr-Ess di l'ile on dvize el gallurès ki rshonne bråmint å Corse
Dins l'Nôr-Ouwess di l'ile od dvize el sassarès
Dins l' iye San Pietro on dvize e tabarkin come les djins d' Djene (Genova)
eyet dins l' veye d' Alguer, on cåze catalan

Côde ISO: sc.

[candjî] Discrijhaedje do lingaedje

Li sarde est surmint l' lingaedje roman k' a dmoré l' pus près do latén.

Emey ses pus mårcantès caracteristikes, i gn a l' årtike basti sol latén ipse (dismetant k' å pus sovint c' est so ille, illu po les ôtes lingaedjes): su, sa å singulî, sos, sas å plurial. (li catalan des Baleyars eto a-st on sfwait årtike)
les ĭ et ŭ (i et ou courts) do latén on wårdé leu valixhance d' oridjinne; eg: latén siccus divént sikku (et nén setch (wa), sec (fr), seco (es),...)
wårdaedje do son [k] et [g] pa dvant "e" eyet "i"; eg: kentu (100), a comparer avou cint (wa), cien (es), cento (it),...
li dobe l [-ll-], a divnou [-ðð-], on son fwait al betchete del linwe, tipike do sarde; si con la vénreut d' on vî lingaedje k' i gn aveut ddja la divant l' arivêye des romins.

[candjî] Sicrijhaedje

Lontins i n' a nén yeu di scrijhaedje standård, djusse des coinreces; ci n' est k' dins les anêyes 1970 ki va aparexhe on prumî pordjet di rfondou sarde, lomé Grafia sarda autònoma; pus tård, e 2001, i gn årè li Limba Sarda Unificada, diswalpé avou l' aspoya des otorités del redjon otonome di Sardegne.

[candjî] egzimpe di tecse

e sarde: Totu sos èsseres umanos naschint lìberos e eguales in dinnidade e in deretos. Issos tenent sa resone e sa cussèntzia e depent operare s'unu cun s'àteru cun ispìritu de fraternidade
ratournaedje walon: Tos les omes vinèt å monde libes et ewals po çou k' est d' leu dignité et d' leus droets. Leu råjhon et leu consyince elzi fwait on dvwer di s' kidure inte di zels come des frés.

(prumî årtike del Declaråcion univiersele des droets del djin)