Houyire
Èn årtike di Wikipedia.
Ene houyire (on dit eto tcherbonaedje, u, tot biesmint, ene fosse), c' est ene mene la k' on saetche del hoye.
Li plaece k' on saetche li tcherbon si lome li taeye.
Les riketes des houyires sont tapés evoye en on teri.
[candjî] Discrijhaedje del taeye et di l' ovraedje låvå
[candjî] Tcherpinte del taeye
- El tcherpinte dischind do pilé sol voye. Les béles, å toet, shuvnut l' inclinåjhon, marcant les havêyes, erloyeyes dins l' ôte sinse pa les sclimbes. Cwand l' terén est mwais, ele sont rcroejhlêyes pa des triviès, ki sotnut yeusses minme el wårnixhaedje di fagots; adon, les bos d' taeye (troes po tchaeke béle) tchessîs al foice inte el toet eyet l' meur, et disfindant l' vude.[1]
[candjî] Avançmint del taeye
Tos les djoûs, el taeye avance d' ene havêye, fwait a mzeure ki l' atake des havreces et des mårteas-ponte fwait rcouler l' voenne. Mins padrî, ele leye trinner ses bos dins les stapes ki shuvnut po moenner l' vint å front.
Les houyeus stårèt l' tcherbon so leu gåtche costé.
[candjî] Payaedje des houyeus al taeye
Il estént payîs a tant do mete. Les pris plént candjî totes les cwénzinnes, shuvant kimint çk' el voenne esteut. Les houyeus mzurént l' ovraedje avou des viyès mzeures. I sont payîs tos les cwénze djoûs, do front d' taeye (dispu l' dibout del béle del voye do dzo disk' å côpmint u lunete (ki marke li coron d' l' ovraedje del cwénzinne di dvant).
[candjî] Mots tecnikes des houyires
- toet d' ahouwa
- ahouwmint
- berlinne, galiot
- beye (béle)
- beur, bougnou
- boublin (crodjambot des houyires)
- côpeu d' voye
- côpmint
- cotchter
- djive
- feu griyeus, grizou
- hertchî, hertcheu
- måjhire
- minter
- pilé (di rtoû d' air)
- ralaedje-plin, raboula, croûlaedje, eboulmint
- schåyî
- tacaedje
- tchôkî (les måjhires tchôkèt)
- veloûte, hourete
[candjî] Istwere des houyires del Walonreye
[candjî] Sicrijhaedjes e walon so les houyires
[candjî] Motlîs
- Bormans, Stanislas, Le Vocabulaire des Houilleurs liégeois (Li motlî des houyeus do payis d' Lidje), 1863.
- Haust, Jean, La houillerie liégeoise (Li Houyreye e Payis d' Lidje), Lidje, 1925 (E24).
- Vancalsteren, Achille, Yû poul djoû, (vocabulaire wallon du mineur carolorégien) (Yû pol djoû, motlî walon do houyeu carolo). Eplaidreyes do Bourdon, 1998 (O 104).
[candjî] Lives po lére
- Fosse : tecses da Firmin Callaert (1944)
- Padzo ene belfleur : roman da Léon Mahy (1954)
- Payis Noer : pîce di teyåte da Isi Steinweg
[candjî] Antolodjeyes
- Daegne (antolodjeye di tecses so les houyeus do Payis d' Tchålerwè, diviè 1950)
- Tournez moletes (antolodjeye di tecses so les houyeus do Payis d' Tchålerwè, diviè 2000)
[candjî] Muzêyes des houyires di Walonreye
- a Blegni
[candjî] Sicrijheus e walon ki leu pa u grand-pa esteut on houyeu
[candjî] Hårdêye difoûtrinne
[candjî] Sourdants
- ↑ divins : Fosse : da Firmin Callaert.
