Tiên đề

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Một tiên đề là một đề xuất được coi như luôn đúng mà không cần chứng minh.

Một hệ thống tiên đề hay gọn hơn hệ tiên đề là một tập hữu hạn các tiên đề thoả mãn điều kiện là các suy diễn logic trên hệ thống tiên đề này không thể xảy ra mâu thuẫn.

Mục lục

1 Sự cần thiết của tiên đề
2 Tiên đề trong toán học
3 Tiên đề trong vật lý
4 Xem thêm
5 Liên kết ngoài

[sửa] Sự cần thiết của tiên đề

Tiên đề là điều kiện cần thiết để xây dựng bất cứ một lý thuyết nào. Bất cứ một khẳng định (hay đề xuất) nào đưa ra đều cần được giải thích hay xác minh bằng một khẳng định khác. Và vì nếu một khẳng định được giải thích hay xác minh bằng chính nó thì khẳng định đó sẽ không có giá trị, nên cần có một số vô hạn các khẳng định để giải thích bất kì một khẳng định nào. Vì thế cần phải có một (hay một số) khẳng định được công nhận là đúng để làm chỗ bắt đầu và đưa quá trình suy diễn từ vô hạn về hữu hạn. Tương tự như vậy, bất cứ sự suy luận hay giao tiếp nào của con người cũng cần có điểm xuất phát chung. Tiên đề thuộc vào nhóm những yếu tố đầu tiên này. Một số yếu tố khác là: định nghĩa, quan hệ, v.v.

Lưu ý:

Euclid nhận thấy sự cần thiết này khi xây dựng hình học của mình, do đó ông đưa ra hệ thống tiên đề đầu tiên trong lịch sử: hệ tiên đề Euclid. Trong bộ "Cơ bản" của mình, ông nêu ra 23 định nghĩa, 5 tiên đề và 5 định đề. Sau này người ta thống nhất chung một tên gọi là tiên đề.

Tiên đề cũng được sử dụng trong các ngành khoa học khác như: vật lý, hoá học, ngôn ngữ học, v.v.

[sửa] Tiên đề trong toán học

[sửa] Tiên đề trong vật lý

[sửa] Xem thêm

Định nghĩa
Hệ tiên đề Euclide
Hệ tiên đề Hilbert
Hệ tiên đề Einstein
Hệ tiên đề số học
Tiên đề chọn

[sửa] Liên kết ngoài

Bài giảng về xây dựng hình học sơ cấp bằng phương pháp tiên đề của Ngô Thăng Long tại trường Đại học Cần Thơ
Khái niệm tiên đề trên BKTT VN
Phương pháp tiên đề

Các chủ đề chính trong toán học
Nền tảng toán học \| Đại số \| Giải tích \| Hình học \| Lý thuyết số \| Toán học rời rạc \| Toán học ứng dụng \| Toán học giải trí \| Toán học tô pô \| Xác suất thống kê