Republica de San Marco
Da Wikipedia, ła ençiclopedia libara.
Ła Republica de San Marco ła xera un stato meso in pié a Venezsia a sèvito de l'insurezsion deła çità contro el goerno austriaco el 17 de marzso 1848. I do patrioti Daniele Manin e Nicolò Tommaseo i xe stà liberà dałe prexon austriache e si s'à meso ała guida del novo Goerno Provixorio, proclamà el 22 de marzso (Manin el xera el presidente). Ła Republica, che ła se riciamaa zà nel nome a ła vecia Republica Veneta, ła xe durà póco, e Venezsia ła xe stà ciapà da novo da l'exercito asburgico el 24 de agosto 1849, dopo na eroica rexistenzsa che xe 'ndà vanti par ben 17 mexi.
 |
"[...] Sulle tue pagine scolpisci, o Storia, l'altrui nequizie e la sua gloria, (Arnaldo Fusinato)
|
A l'inizsio i insorti i gà vù na man dal Regno de Sardegna, ma dopo che i piemontexi i xe stà batùi a Custoza el 27 de lujo 1848, ła flota sarda ghè tocà ritirarse da Venezsia, e quindi lori i xe restà de sołi a tegner bota ai austriaci, che verso ła fine del 1848 i gà riciapà squaxi tuta ła teraferma veneta. Un valido ajudo el xe rivà invezse dal general napołetan Guglielmo Pepe, che'l xera stà mandà dal so Re a conbàtar al fianco dei piemontexi, e quando ghe xe stà ordinà de tornar in patria el s'à rifiutà e el s'à unìo ai Venezsiani con domila vołontari, ciapando el comando de l'exercito che difendea ła çità.
Davanti ała minacia dei austriaci, che i xera ormai rivà de fronte a Mestre e Marghera, blocando ła çità sia dała tera che dal mar, i Venezsiani i s'à fato corajo e i gà decixo de tegner bota a tuti i costi, e i gà dato i pieni poteri a Manin. Grazsie a l'abiłità organizativa sua e de Pepe, e al valor dei volontari, i xe riusìi mìa soltanto a difendar eficacemente Venezsia par diversi mexi, ma anca a far dełe incursioni coragioxe contro i nemizsi, che łe gà permeso tra l'altro de inpadronirse de un bel po' de roba da magnar, ma nonostante questo ła fame ła se faxea sentir senpre piasè.
El 4 de majo 1849 i austriaci i gà tacà łe ostiłità contro el forte de Marghera, difendù da 2500 òmeni al comando del cołonel napołetan Girolamo Ulloa. Ła difexa ła xe stà tegnizsa, ma ła note del 26, d'acordo col goerno, a Ulloa ghè tocà dar l'ordine de lasar el forte. I austriaci i ga scominzsià a avanzsar longo el ponte deła ferovia (costruìo proprio pochi ani prima), ma catando anca qua na rexistenzsa gajarda, i gà invià un bonbardamento beło ciòso contro ła çità. Na prima richiesta de réndarse da parte del comandante in capo de łe forzse austriache, el feldmarescial Radetzky, ła xe stà sdegnoxamente respinta.
Ała longa ła situazsion in çità ła xe devegnù insostenibiłe (a conplicar łe robe se ga meso anca na epidemia de cołera), e ai primi de agosto el steso Manin, visto che xera inposibiłe resìstar in eterno, el gà scominizsià a parlar de rexa, e el s'à oferto anca de farse da parte se invezse fuse stà decidesto de 'ndar vanti fin a l'ultimo. Ałora l'Asenblea ła gà confermà ła so fiducia a Manin, e ła gà dato i pieni poteri par tratar ła rexa, che ła xe stà firmà el 22 de agosto 1849. El 27 i austriaci i rivava a Venezsia, mentre Manin, Tommaseo, Pepe e molti altri patrioti i partea pa' ndar in esiłio.
