Yelken
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yelken, rüzgâr gücünden yararlanarak geniş yüzey oluşturacak biçimde yan yana dikilen ve teknenin direğine uygun biçimde takılarak onu hareket ettiren kumaş veya şeritlerin tümü.
Konu başlıkları |
[değiştir] Rüzgâr prensibi
Bernoulli'nin prensibine göre rüzgâr açısının yelkenin yüzeyindeki yüküne bağlı olarak, yelkenin bir tarafında diğerinden daha fazla hava basıncı oluşur. Bu basınç farkı kaldırma gücü yaratarak yelkeni düşük basıncın olduğu tarafa iter. Omurga (veya borda merkezi) yelken üzerindeki bu yanal gücü yelkenlinin yana yatarak ileri doğru hareketine dönüştürür.
Bernoulli denklemi kullanılarak bulunan basınç farkı, tekneye aktarılan itkinin bir kısmını oluşturmaktadır. Asıl itki, momentumun korunumu sayesinde oluşur. Rüzgâr hareket halindeki hava moleküllerinden oluşmaktadır. Bu moleküller sahip oldukları hız ve kütle sayesinde belli bir momentum ile yelkene çarparlar. Yelkenin önünden giren rüzgâr, arka tarafından çıkarken momentumunun bir kısmını tekneye yelken vasıtasıyla iletir ve hızı yavaşlar. Tekne kendi ağırlığı oranında kazandığı bu momentumu harekete çevirir. Bu hareketin yan bileşenleri salma ile dengelenir, ileri yönlü bileşeni ise teknenin hız kazanmasıyla dengelenir.
mrüzgar·Vrüz_giren=mtekne·Vtekne+mrüzgar·Vrüz_çıkan
[değiştir] Yelkenli tekne tarihi
Yelkenli tekne MÖ 2400'lerde Mısırlılar tarafından icat edilmiştir. İlk yelkenin malzemesi papirüstür. Mısırlıların ardından, Polinezyalılar kanolarında rüzgâr teknolojisini kullanmışlardır. Yelkenli tekneler daha sonra Roma, Yunan, Çin, İspanyol, Portekiz, Fransız ve İngilizler tarafından benimsenmiştir. İlk yat yarışları 1660 yılında İngiltere'de organize edilmiş, yarış o zamanın York Dükü ve 2. Charles'ın sahip oldukları yelkenli tekneler arasında geçmiştir. 1749 yılında Galler prensi tarafından ilk yelken trofisi (trophy) düzenlenmiştir. İlk kez 1851 yılında yapılan Hundred Guineas Kupası yarışlarını ABD takımı birincilikle bitirmiştir. Bu kupanın ismi daha sonra America's Cup (Amerika Kupası) olarak değiştirilmiştir. 20. yüzyılda ünlü araştırmacılar ve gezginler (örneğin Slocum, Chichester, Moitessier ve Tabarly) yelken sporunun popülerliğini artırdılar. Bugün yelken hem hobi hem de spor olarak pek çok kişi tarafından benimsenmektedir. Yelken sporu 1896 yılında Olimpiyatlardaki yerini almıştır. Yelken yarışları ve uluslararası müsabakalar Uluslararası Yelken Federasyonu tarafından düzenlenmektedir. Türkiye'de yelkenin özerk örgütü Türkiye Yelken Federasyonu'dur (TYF) ve merkezi İngiltere'de bulunan ISAF'a (İnternational Sailing Asosation Federation) bağlı olarak çalışır.
[değiştir] Seyir şekilleri
[değiştir] Yelken Yarışları
- Yelken yarışları üç ayrı kategoride toplanmaktadır.
- 1 – Regatta olimpik yarışları
- 2 – Okyanus yarışları
- 3 – Maç (ya da kafa kafaya yarış)
Yarışma kuralları tüm yelkenli tekne kategorilerinde aynı şekilde uygulanır. Yarışmalara erkekler ve kadınlar (özel yarışlar dışında) katılabilirler.
Yarışmaların olimpik seyri üçgen şeklindedir ve seyir denize atılan şamandıralar ile belirlenir. Yarışmanın yönü rüzgârın estiği yöne göre belirlenir. Yarışma mesafesi yarışılan yelkenli tekne kategorisine göre değişir.
[değiştir] Olimpik yarışlarda 9 ayrı yelkenli tekne kategorisi vardır
[değiştir] Soling
Olimpiyatlara bugüne kadar katılmış olan en geniş yelkenli teknedir. 1972 senesinden beri olimpiyatlarda kullanılmaktadır.
- Uzunluğu: 8.2 m
- Ana yelken alanı: 13.6 m²
- Flok alanı: 8.1 m²
- Tayfa sayısı: 3 erkek, 3 kadın veya karışık
- Dümenci ağırlığı: 75 – 100 kg
- Flokçu ağırlığı: 85 – 110 kg
[değiştir] Star
Olimpiyatlarda 1932 senesinden beri kullanılmaktadır.
- Uzunluğu: 6.92 m
- Ana yelken alanı: 22.35 m²
- Flok alanı: 6.5 m²
- Tayfa sayısı: 2 erkek, 2 kadın veya karışık
- Dümenci ağırlığı: 75 – 100 kg
- Flokçu ağırlığı: 95 – 135 kg
[değiştir] Tornado
Bu tekne katamaran sınıfında olup, olimpiyat sınıfları arasındakı en hızlı yelkenli teknedir. Olimpiyatlarda 1976 senesinden beri kullanılmaktadır.
- Uzunluğu: 6.09 m
- Ana yelken alanı: 16.87 m²
- Flok alanı: 5.2 m²
- Tayfa sayısı: 2 erkek, 2 kadın veya karışık
- Dümenci ağırlığı: 60 – 70 kg
- Flokçu ağırlığı: 60 – 70 kg
[değiştir] 49er
İlk kez 2000 senesinde olimpiyatlarda kullanılması dolayisıyla, olimpiyatlara en son kabul edilen yelkenli tekne olarak bilinmektedir.
- Uzunluğu: 8.2 m
- Ana yelken alanı: 13.6 m²
- Flok alanı: 8.1 m²
- Tayfa sayısı: 2 erkek, 2 kadın veya karışık
- Dümenci agirligi: 75 – 100 kg
- Flokçu agirligi: 85 – 110 kg
[değiştir] Finn
Olimpiyatlarda 1952 senesinden beri kullanılmaktadır.
- Uzunluğu: 4.5 m
- Yelken alanı: 10 m²
- Tayfa sayısı: 1 erkek
- Dümenci ağırlığı: 70 – 100 kg
[değiştir] Laser
Dünyada en çok kullanılan olimpik yelkenli tekne olup, 1996 senesinden beri olimpiyatlarda kullanılmaktadır.
- Uzunluğu: 4.23 m
- Yelken alanı: 7.06 m²
- Tayfa sayısı: 1 erkek
- Dümenci ağırlığı: 70 – 90 kg
[değiştir] Mistral
Olimpiyatlarda 1984 senesinden beri kullanılmaktadır.
- Uzunluğu: 3.7 m
- Yelken alanı: 7.4 m²
- Tayfa sayısı: 1 erkek veya 1 kadın
- Dümenci ağırlığı: 50 – 70 kg olabilir
[değiştir] Europe
Diğer kategorilere göre daha geniş gövdesi olan bu yelkenli tekne kadınlar için özel tasarlanmıştır. Olimpiyatlarda 1992 senesinden beri kullanılmaktadır.
- Uzunluğu: 3.35 m
- Yelken alanı: 7 m²
- Tayfa sayısı: 1 kadın
- Dümenci ağırlığı: 45 – 63 kg
[değiştir] 470
Bu yelkenli teknenin adı uzunluğundan (4.7 m) gelmektedir. İlk kez 1988 senesinde olimpiyatlarda kadınlar dalında kullanılmıştır.
- Uzunluğu: 4.7 m
- Ana yelken alanı: 9.88 m²
- Flok alanı: 3.76 m²
- Tayfa sayısı: 2 erkek veya 2 kadın
- Dümenci ağırlığı: 50 – 70 kg
- Flokçu ağırlığı: 50 – 70 kg
[değiştir] Olimpik yarışlardan çıkarılmış yelkenli tekne kategorileri:
- Dragon
- Europa
- mistral
[değiştir] Yelken kısımları
- 1 Direk
- 2 Gırcala
- 3 Matafiyon
- 4 Açavela Gönderi
- 5 Alt Yaka
- 6 Ön Yaka
- 7 Üst Yaka
- 8 Arka Yaka
- 9 Bağlantı Köşesi
- 10 Mandar Köşesi
- 11 Pik Köşesi
- 12 Iskota Köşesi
- 13 Dikiş
- 14 Çıta Cebi
- 15 Çıta
- 16 ISAF Kodu
- 17 Sicil Numarası
- 18 Bumba Çekeri
- 19 Koç Boynuzu ya da Kıstırmaç
- 20 Bumba
- 21 Bumba Ayı
