Manhattan

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Manhattan New York kenti'nin 5 ana bölgesinden biridir (diğerleri: Brooklyn, Queens, Bronx ve Staten Island)Manhattan,New york'da ticari, kültürel ve finansal bir merkezdir. Burada pek çok ünlü simge yapılar,müzeler,üniversiteler ve turistik mekanlar bulunmaktadır. Ayrıca burada Birleşmiş Milletler Merkez Binası bulunmaktadır. Manhattan, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en çok iş merkezini barındıran bölgedir. New York Borsası ve NASDAQ burada bulunmaktadır. Ayrıca burası ülkedeki en çok tüzel kuruluş bulunan bölgedir. Manhattan ismi Man-hata'dan gelir. Bu isme ilk defa Robert Juet'in gezi defterinde rastlanmıştır. 1610'daki bir harita Manahata ismini ikinci kez bu bölge için kullanır. Manhattan Lenape dilinden 'birçok tepeden oluşan ada' olarak çevrilmiştir.

İkiz Kuleler'e saldırı düzenlenmeden önce, Ağustos 2001'de çekilmiş bir Manhattan fotoğrafı

[değiştir] Etnik yapı

2000 yılında yapılan bir çalışmaya göre Manhattan'da yaşayanların %56,4ü beyaz, %27,8i İspanyol ırkından ( İspanyol veya Latin),%17,3 Siyah (afrika kökenli Amerikalılar), %9 Asyalı, %0,5 Amerikan yerlisi( Kızılderili), %4ü ise iki veya daha fazla ırka mensubtur. Burada yaşyanların %24ü evlerinde İspanyolca, %4ü Çince, %2si ise Fransızca konuşmaktadır. Manhattan'da dini en büyük grubu Katolikler oluşturur.(%36)Ardından Yahudiler %20, Protestanlar %9, Müslümanlar %2,4lük bir paya sahiptir. Ayrıca bu bölgede 2000 yılından sonra 5 yaşından küçük çocukların sayısı %32 artmıştır. Bu bölgede oturanların %20si yoksulluk sınırının altında yaşamını sürdürmektedir. 18 yaş altı kişilerin %31i, 65 yaş üstündeki kişilerin %18,9u yoksulluk sınırının altındadır.

[değiştir] Ekonomi

Manhattan Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en değerli bölgedir. 2007 Haziranında 450 araba parkı yeri 51 milyon dolara satılmıştır. Manhattan, New York'un ekonomik olarak lokomotifi sayılır. New york şehrindeki işlerin 3te 2si buradadır. Manhattan'ın günlük nüfusu iş ve turizm sebebiyle 1,6 milyondan 2,8 milyona kadar çıkar. Buradaki en önemli sektör finanstır. 2006 istatistiklerine göre Manhattan'da haftalık ortalama işçi ücreti 1453 dolardır. kültür 1912 yılında 5000i kadın olmak üzere 20000 işçi Washington Meydan Parkına 1911 yılında yangında ölen işçileri anmak amacıyla yürüyüş düzenlemişlerdir.Bu sırada kadınlar özgürlüğün sembolü kıyafetler giyinmiş, işçi hakları hareketini yansıtmışlardır.

[değiştir] Medya

Dört büyük medya devi bu bölgede bulunmaktadır. BUnlar Fox, ABC, NBC, CBS dir. BU medya kuruluşlarının merkez binaları Manhattan'dadır. Ayrıca FOX news, MTV, Comedy Central gibi kablo tv kanallarının merkezleri de buradadır.

[değiştir] Yerleşim

Manhattan'ın eski günlerinde ahşap yapıları ve su kaynaklarının azlığı nedeniyle bu bölge yangınlara karşı savunmasız kalmıştır. 1776'da çıkan yangında evlerin 1/3ü yanmıştır. ( yaklaşık 50 ev) Bu yüzyılın bitiminde Amerika'ya yapılan göçlerin artışı ve bu bölgenin Amerika'ya gelenler tarafından bir liman görevi görmesi nedeniyle bölge hijyenik olyan ve sağlıksız koşullar içibdeydi. Burada 5 kat yüksekliğinde yeni gelen göçmenlere kiraya verilmek üzere yapılmış apartmanlar bulunmaktaydı. 1929da artık asansörün binalarda kullanılabiliyor olmasıyla bina biçimi değişerek bugün Doğu sahilinde görülen apartmanlar yapılmaya başlandı. 2000 sayımlarına göre Manhattan'da 798.000 ev ve yaşanılabilecek mekanlar bulunmaktadır. Burada yaşayanların %20si oturdukları evin sahibidir. Bu da ülkeeki Bronx'tan sonra gelen en düşük rakamdır. Yerleşik nüfus 1,620,000 kadardır.

Feribottan çekilmiş ve İkiz Kuleler'in olmadığı bir Aşağı Manhattan panoraması

[değiştir] Ulaşım

Manhattan toplu taşımanın yoğun kullanımı ve özel araçların azlığı dikkat çekicidir. Manhattan'da işe giderken toplu taşıma sistemini kullananların oranı %70i bulmaktadır Bu oran Amerika genelinde yalnızca %5dir. Manhattan'da oturanların %75inin özel araçları bulunmamaktadır. New york şehir metrosu Dünyadaki en büyük ikinci metrodur. Otobüse ya da metro bilet ücreti 2 dolardır.Ayrıca 7 günlük ve aylık sınırsız binmek için satın alınabilen metrocard'larda bulunmaktadır.

[değiştir] Bölgeler ve Mahalleler

Manhattan adası, aşağı şehir (downtown), ortaşehir (midtown) ve yukarı şehir (uptown) olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Izgara planına sahip olan şehirde sokaklar doğu-batı yönünde giderken, caddeler de (avenue) kuzey-güney yönünde giderler. Aşağı şehir, adanın 14.üncü sokağın altında kalan kısmıdır. Orta şehir 14.üncü sokaktan 59.uncu sokağa kadar olan kesimi kapsar. 59.uncu sokağın yukarısı Yukarı şehirdir. Bu üç bölge ayrı ayrı karakterde pekçok mahalleye ayrılır.

Aşağı Şehir (Downtown)

New York’un ilk kurulduğu Manhattan adasının güney ucundan 14.üncü sokaga kadar olan bu bölgede şu mahalleler bulunur. Adanın en güney ucu Finans Merkezi (Financial District) adıyla anılır ve pekçok işyerine evsahipliği yapar. Büyük bankaların ve finans kuruluşlarının yanısıra çeşitli avukatlık büroları, mimarlık büroları, dükkanlar, oteller ve de New York borsası bu bölgededir. Bu bölgenin batısında Canal caddesine kadar uzanan Tribeca (Canal Caddesinin altındaki üçgen) semti bulunur. Doğuda Financial District’in üzerinde Belediye binası ve mahkemelerin bittiği noktada Çin mahallesi başlar ve şehrin Çin kökenli göçmenlerinin yoğun olarak yerleştiği bir bölgedir. Çin mahallesi ve Tribeca’nın bittiği Canal caddesinin yukarısı batı kısmında SoHo, doğu kısmında ise Little Italy (Küçük Italya) ve Lower East Side (Aşağı Doğu Yakası) mahalleleri bulunur. SoHo (ismini South of Houston – Houston caddesinin güneyinin kısaltılmasından alır), eskiden ağırlıklı olarak atölyelerin ve küçük iş merkezlerinin bulunduğu bir mahalleyken, 1970’ler sonrasında Andy Warhol’un öncülüğünü yaptığı Pop kültür artistlerinin yerleşmesiyle soylulaşmış, bir dönem şehrin en önemli sanat merkezi olmuştur. Little Italy'de eski İtalyan kültürü halen Mulberry caddesi boyunca yayılan İtalyan restoranlarınca ve bu bölgede kutlanan San Gennaro festivali gibi etkinliklerle korunmaktadır. Lower East Side ise 20.yüzyıl boyu, şehre yeni gelen çeşitli göçmen gruplarının; Almanların, yahudilerin, doğu Avrupalıların ilk yerleştikleri yer olmuştur. Göçmen kültürü burayı 20.yüzyıl başında dünyada nüfusun en yoğun olduğu bir yer haline getirmiştir. Houston Caddesinin kuzeyi ile 14.cadde arasında kalan bölüm Village adıyla anılır ve Aşağı şehrin en kuzeyini oluşturur. Village’ın batıda kalan kısmı Greenwich Village, doğu yakasında kalan kısmı ise East Village'dir. Bölgenin ortasında New York Üniveristesi binalarınca çevrilen Washington Meydanı Parkı yer alır. Greenwich Village, 1960 ve 1970’li yıllardan itibaren şehrin bohem yaşantısına kucak açmış bir bölgedir. 1968’de Gay sivil örgütlenmesinin ilk dönüm noktası kabul edilen Stonewall barı isyanı burada olmuştur. Günümüzde brownstone alçak binalarıyla şehrin makbul yerleşim yerlerindendir. East Village, 1980’ler boyunca şehrin alternatif sanat merkezi olmuş, pekçok müzisyen ve sanatçıya ev sahipliği yapmıştır.

Orta şehir (Midtown)

14. sokaktan 23. sokağa kadar olan kesim batı yakasında Chelsea, doğu yakasında Gramercy ve Stuyvesant adıyla anılır. İkisinin ortasında Flatiron bölgesi bulunur (Adını 1910’da yapıldığında dünyanın en yüksek binası olan Flatiron binasından alır). Chelsea günümüzde şehrin gay kültürünün merkezidir, aynı zamanda da bölgenin batısındaki sanat galerileri dolayısıyla da şehrin yeni sanat merkezi haline gelmiştir. Gramercy bölgesi mesken ağırlıklıdır ve Gramercy parkını çevreler. Bu bölgenin doğusu East River’a kadar hastanelerle doludur. 23. sokağın yukarısı 42. sokağa gelene kadar batıda Clinton, doğuda Murray Hill adıyla anılır. Bu bölgelerde meskenden işyerine doğru geçiş başlar. 42. sokak şehrin merkezini temsil eder. Merkez otobüs garı, Times Meydanı, şehir kütüphanesi, Grand Central tren istasyonu, ve Birleşmiş Milletler binası 42 cadde boyunca batıdan doğuya doğru uzanırlar. 42. sokakla 59.uncu sokağın arası yoğun ve yüksek yapılaşmaya sahiptir ve önemli işmerkezlerine ev sahipliği yapar. Buradaki Rockefeller Merkezi, Chrysler, Sony, Metlife ve Citibank binaları gibi gökdelenler şehrin tanıdık panoramasını oluşturur.

Yukarı şehir (Uptown)

59.uncu sokağın yukarısına verilen isimdir. 59.uncu ve 106.ıncı sokakların arasinda yukarı şehrin ortasında Merkez Parkı (Central Park) bulunur. Parkın batı yakası Yukarı Batı Yakası, doğu yakası da Yukarı Doğu Yakası adını alır. Parkın iki yanı boyunca şehrin en gözde meskenleri yükselir. Aynı zamanda şehrin en önemli müzeleri de parka bakan caddeler üzerindedir. Batı yakasında Doğa Tarihi müzesi, doğu yakasında ise Metropolitan, Guggenheim, Yahudi, El Barrio Latin ve Alman-Avusturya sanatı müzeleri bunların en önemlilerindendir. Amerikan sanatı ağırlıklı Whitney müzesi de Yukarı Doğu Yakası’nda bulunur. New York şehir opera, tiyatro ve balesini barındıran Lincoln Center Yukarı Batı Yakası’nda yer alır. Merkez Park’ının bittiği yerde Harlem başlar. Buranın batısı Columbia üniversitesine ev sahipiği yapan Morningside tepesi, doğusu ise Latin kökenli göçmenleriyle ağırlıklı El Barrio, ya da İspanyol Harlemi adıyla anılır. Harlem, şehrin zenci kökenlileriyle özdeşleşmiştir. Harlem’in kuzey sınırını belirleyen Harlem nehri boyunca ada daralır. Bu bölgede Dominik Cumhuriyet’inden gelenlerin ağırlıkla bulunduğu Washington Heights ismini alır. Buranın da yukarısında Manhattan adasının en kuzey ucunu oluşturan Inwood semti bulunur. Ada 210.uncu sokakta son bulur.

[değiştir] İklim

Şehrin iklimi aynı enlemde bulunan Avrupadaki merkezlere ( Madrid örnek olarak verilebilir.) göre serindir. Bunun nedeni ise bölgenin okyanus kıyısındaki konumundan kaynaklanır. Ancak şehrin okyonus kıyısında yer alması bölgeyi iç bölgelere nazaran kışların daha ılık geçmesine neden olur.

[değiştir] Suç ve Güvenlik Durumu

19. yüzyılın orta dönemlerinde ülkelerinden ekonomik ve sosyal nedenlerden ötürü kaçan kişilerin bir kısmı bu bölgede hayatlarını kötü koşullarda geçirdiler. O dönemde bölgede kumar oynanan ve girilmesinin hiç de güvenli olmadığı mahalleler bulunmaktaydı. Bölgeye İtalyan göçünün artmasıyla İtalyanlar İrlanda mafyalarına katıldılar. Günümüzde ise polis raporlarına göre 1990lardan bu yana suç oranlarında önemli düşüşler meydana gelmiştir.