Çağatayca
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Çağatayca Çağatay Türkçesi olarak da bilinir, Türkçenin bir lehçesidir. Orta Asya Türk yazı dilinin geliştirilmesindeki üçüncü evreyi oluşturur.
Konu başlıkları |
[değiştir] Kullanımı
Çağatayca yalnızca Orta Asya Türk Devletlerinde yazı ve diploması dili olarak kullanılmakla kalmamış, Avrupa Rusya’sında Oğuzlar-Kayılar dışındaki Müslüman Türkler arasında da 19.yy’a değin kullanılmıştır. Harezm türkçesinin devamı olarak Timurlular devrinde oluşmuştur.
[değiştir] Kullanıldığı Alfabeler
Çağatayca yazılmış eserlerin hemen tümü Arap harfleriyledir. Bununla birlikte Uygur harfleriyle yazılmış bazı Çağatayca metinlere de rastlanmıştır.
[değiştir] Fonetik ve formolojik farklılıklar
Çağataycada, Orta Asya Türk yazı dilinin önceki dönemlerindeki bazı sesbilimsel ve biçimbilimsel birimlerin farklılaştığı dikkati çeker: Örnek: İlk hecede e/i değişmesi (keç-kiç(geç), men/min (ben) gibi) , e/ö değişmesi (erük/örük (erik), teşüt/töşük(Deşik) gibi), ünsüz ikizleymesi (yiti/yitti(Yedi), katıg/kattık(Katı gibi). Bütün Türk lehçelerinde olduğu gibi Çağataycada da yalın, bileşik ve girişik tümce yapıları kullanılmıştır. Çağataycada İslam kültürünün etkileri de görülür. Arapça, özellikle Farsça birçok sözcük ve tamlama oldukça çoktur. Çağatayca yerini bugün modern Özbekçeye bırakmıştır.
[değiştir] Çağatayca Meşhur Eserler
|
|
|
|---|---|
| Ogur | Bulgar† · Çuvaşça · Hunca† · Hazarca† · Türk Avar† |
| Uygur | Eski Türkçe† · Ainice² · Çağatayca† · İli Turki · Lop · Uygurca · Özbekçe |
| Kıpçak | Altayca · Baraba dili · Başkurtça · Kırım Tatarcası¹ · Kumanca† · Karaçay-Balkarca · Karayca · Karakalpakça · Kazakça · Kıpçakça† · Kırımçakça · Kumukça · Kırgızgca · Nogayca · Eski Tatarca† · Tatarca · Urumca¹ |
| Oğuz | Afşarca · Azerice · Kırım Tatarcası¹ · Gagavuzca · Balkan Gagavuzcası · Horasan Türkçesi · Osmanlıca · Peçenekçe† · Kaşgayca · Salarca · Türkiye Türkçesi · Türkmence · Urumca¹ |
| Argu | Halaçça |
| Sibirya | Çulımca · Dolganca · Fuyü Gırgıs dili · Hakasça · Şorca · Tofaca · Tuvaca · Batı Yugurca · Yakutça |
| Notlar: ¹İki tane öbekte bulunan diller, ²Mixed language, †Ölü diller | |
