Zawrat
Z Wikipedii
Zawrat – wąska przełęcz położona w bocznej grani Tatr na wysokości 2159 m n.p.m. oddzielająca Zawratową Turnię od Małego Koziego Wierchu, jeden z dwóch skrajnych punktów szlaku Orlej Perci.
Zawrat dostępny jest dla turystów bezpośrednio z Świnicy albo z dolin leżących po obu stronach grani: Doliny Pięciu Stawów lub Doliny Gąsienicowej. Ze Świnicy szlak przecina kolejno żebra Gąsienicowej Turni oraz Niebieskiej Turni (odcinek zabezpieczony miejscami przy pomocy łańcuchów i klamer, miejscami eksponowany) oraz zbocze Zawratowej Turni. Z Doliny Pięciu Stawów prowadzi na przełęcz łatwa droga (w 1934 zbudowano łatwiejszą drogę zamiast ścieżki z 1877) poniżej południowej grani schodzącej z Małego Koziego Wierchu. Droga z Doliny Gąsienicowej prowadzi od Zmarzłego Stawu Gąsienicowego przez piarg Zawratowego Żlebu (stara trasa, zwana Starym Zawratem) albo ścianą Małego Koziego Wierchu (nowa trasa, nazywana też Nowym Zawratem, zabezpieczona klamrami i łańcuchami). Trasa ta została wytyczona i zabezpieczona przez Towarzystwo Tatrzańskie w latach 1894-1895. W czerwcu 1904 w jednej z nisz wschodniej ściany Zawratowej Turni, pod Zawratem, ks. Walenty Gadowski umieścił posążek Matki Boskiej dla uczczenia 50. rocznicy ogłoszenia dogmatu o niepokalanym poczęciu.
Przez Zawrat już w XIX wieku prowadziła droga z Zakopanego do Morskiego Oka. Na Zawracie byli m.in. Stanisław Witkiewicz (swoją wycieczkę z 1888 opisał w Na przełęczy), Stefan Żeromski (w 1892), Jarosław Iwaszkiewicz, Jan Kasprowicz, Maria Skłodowska-Curie, Włodzimierz Lenin. Pierwsze odnotowane przejścia turystyczne: Jakub Krauthofer i Jan Para w sierpniu 1842, zimą: Jan Grzegorzewski, Bartłomiej Obrochta 21 stycznia 1894.
W 1952 szlak prowadzący z Doliny Gąsienicowej przez Zawrat do Doliny Pięciu Stawów nazwano Szlakiem Lenina. Do niebieskich oznakowań trasy turystycznej domalowano małe, czerwone gwiazdki wydrapywane systematycznie przez turystów i górali.
Zawrat • Mały Kozi Wierch • Zmarzła Przełączka Wyżnia • Zmarzłe Czuby • Zmarzła Przełęcz • Zamarła Turnia • Kozia Przełęcz • Kozie Czuby • Kozia Przełęcz Wyżnia • Kozi Wierch • Buczynowa Strażnica • Przełączka nad Dolinką Buczynową • Czarne Ściany • Granaty • Granacka Przełęcz • Wielka Orla Turniczka • Orla Baszta • Pościel Jasińskiego • Buczynowe Czuby • Przełęcz Nowickiego • Wielka Buczynowa Turnia • Buczynowa Przełęcz • Mała Buczynowa Turnia • Mała Buczynowa Przełączka • Ptak • Przełączka pod Ptakiem • Kopa nad Krzyżnem • Krzyżne
