Wyraj
Z Wikipedii
Wyraj (raj) - według wierzeń prasłowiańskich bajeczna kraina, do której na zimę odlatują ptaki (tudzież czasem pod ich postaciami dusze ludzkie) i z której przychodzi wiosna. Znajdować się ona miała na końcu mlecznej drogi, przez część Słowian zwaną ptasią, gęsią lub żurawią, względnie po prostu Drogą lub Drogą Dusz, jako że w wyobrażeniach symbolicznych ptak był najpospolitszą postacią z przybieranych przez duszę ludzką[1].
Według Brücknera "Słowianie nic o piekle ani żadnym diable nie wiedzieli, naw ani siedziba welów nie są piekłem ani Weles diabłem – to są nabytki chrześcijańskie. Raj, ruski (w)irej, oznaczał tylko ciepłe kraje, dokąd ptactwo dąży na zimę."
Spis treści |
[edytuj] Podział
Według jednej z koncepcji pierwotnie był tylko jeden Wyraj (kojarzony przez niektórych z Rodem jako patronem losu ludzkiego), jednak w okresie późniejszym, prawdopodobnie pod wpływem kontaktów z chrześcijaństwem, zrodził się podział raju na krainę górną (tożsamą z dotychczasowym Wyrajem) oraz dolną (prawdopodobnie tożsamą z dotychczasowymi (Nawiami).
Ostatecznie w folklorze funkcjonował podział na:
- Wyraj niebiański, ptasi. Umiejscowiona w górnej części, w koronie kosmicznego drzewa (axis mundi). Na jego straży stał Złoty Kur lub Raróg. Wierzono, że z tego miejsca wele za pomocą bocianów i lelków (wiosną i latem) oraz kruków (jesienią i zimą) trafiały na ziemię i wstępowały do łon kobiet. Raj ten, wiecznie zielony, nie był więc wcale ostateczną siedzibą duchów, choć zdarzało się, że tak jak ptaki wracały do niego te dusze zmarłych, których życie się nie dopełniło. Można w tym upatrywać pewną formę reinkarnacji.
- Wyraj podziemny, wężowy lub smoczy, według niektórych koncepcji tożsamy Nawii. Rodzaj dolnego raju, utożsamiany z położonym na dnie otchłani królestwem przodków. Umiejscowiony był w dolnej, podziemnej części kosmicznego drzewa. Na jego straży miał stać rozpościerający się na jego korzeniach Żmij[2].
[edytuj] Bibliografia
- A. Gieysztor, Mitologia Słowian, 1982 Warszawa;
- K. Moszyński, Kultura ludowa Słowian, Cz. 2. Z. 1, 1934 Kraków;
- L. Leciejewicz (red.), Mały słownik kultury dawnych Słowian, 1972 Warszawa;
- A. Brückner, Mitologia słowiańska i polska, 1980 Warszawa;
- L. Matela, Tajemnice Słowian, 2005 Białystok;
- C. Białczyński, Stworze i Zdusze, 1993 Kraków;
- A. Szyjewski, Religia Słowian, 2003 Kraków
