Wahadłowiec kosmiczny
Z Wikipedii
Wahadłowiec kosmiczny, prom kosmiczny - rodzaj załogowego statku kosmicznego, który może być wykorzystywany wielokrotnie i zwykle przystosowany jest do wynoszenia na orbitę i ściągania z orbity satelitów i innych ładunków. W założeniach prom, dzięki możliwości wielokrotnego wykorzystania, ma umożliwić znaczną redukcję kosztów związanych z wynoszeniem na orbitę ładunków i pasażerów. W praktyce dotychczasowe programy budowy promów kosmicznych okazały się niezwykle kosztowne, a same pojazdy – bardzo złożone.
Do czynnej służby trafiły jedynie dwa typy promów – amerykańskie Space Shuttle, w ramach programu Space Transportation System, oraz wzorowane na nich radzieckie promy klasy Buran – choć pojazdy radzieckie wykonały zaledwie jeden lot przed zawieszeniem, a następnie zakończeniem programu ich budowy.
Obecnie z promów korzysta jedynie NASA. Ich głównym zadaniem jest dostarczanie załóg, zaopatrzenia i elementów konstrukcyjnych Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Loty wahadłowców wznowiono w lipcu 2005 po przerwie spowodowanej katastrofą Columbii w 2003 r. Amerykańskie promy kosmiczne mają zakończyć loty z końcem roku 2010, jednak jak na razie nie ma sprecyzowanego następcy.
Wahadłowiec jest to załogowo-transportowy statek kosmiczny wielokrotnego użycia, przeznaczony do transportu ludzi i sprzętu na orbitę okołoziemską i z powrotem (używany m.in. do umieszczania w przestrzeni kosmicznej sztucznych satelitów Ziemi i próbników kosmicznych) oraz prowadzenia przez kilkuosobowa załogę badań naukowych i eksperymentów technicznych na orbicie. W zależności od zastosowanych rozwiązań konstrukcyjnych statek ten jest wynoszony w przestrzeń kosmiczną dzięki pracy silników, głównie członu orbitalnego, oraz wspomagających rakiet nośnych (odzyskiwanych), bądź też dzięki ciągowi głównej rakiety nośnej, a po jej odłączeniu - za pomocą silników orbitera. Powrót załogowego członu orbitalnego na Ziemię jest realizowany przez stopniowe obniżanie orbity w wyniku hamującego działania silników, po którym następuje przejście do lotu ślizgowego uwieńczonego lądowaniem na specjalnym pasie lądowiska kosmodromu. Taki sposób powrotu orbitera na Ziemię wymaga m.in. specjalnego zabezpieczenia kadłuba (za pomocą płytek ceramicznych) przed przegrzaniem występującym podczas wnikania statku w coraz to gęstsze warstwy atmosfery. Pierwszym w historii lotów wahadłowcem był amerykański statek kosmiczny Columbia (pierwszy lot 12–14 IV 1981), następnie zostały wprowadzone do eksploatacji amerykańskie wahadłowce: Challenger (uległ katastrofie 28 I 1986), Discovery, Atlantis i Endeavour. 15 XI 1988 odbył swój inauguracyjny (bezzałogowy) i jedyny lot kosmiczny po orbicie okołoziemskiej sowiecki wahadłowiec Buran, wyniesiony w przestrzeń kosmiczną przez rakietę nośną Energia. W kilku krajach (m.in. we Francji, w Niemczech) trwają prace nad konstrukcją nowych samolotów kosmicznych.
[edytuj] Różnice między Buranem a Space Shuttle
Jakkolwiek zewnętrznie obie konstrukcje wydają się bliźniaczo podobne, założenia projektowe są zupełnie odmienne. Amerykańska wersja wahadłowca składa się z orbitera wyposażonego w trzy potężne silniki, napędzane mieszanką wodoru i tlenu oraz przymocowanego doń zewnętrznego zbiornika paliwa. Dodatkową moc potrzebną do startu zapewniają dwie rakiety na paliwo stałe, przymocowane po obu stronach zbiornika z paliwem. W rosyjskiej wersji cała jednostka napędowa została przeniesiona poza orbiter. Do jego wyniesienia służyła rakieta Energia.
Rosyjska konstrukcja stała się przez to znacznie bardziej elastyczna i bezpieczniejsza. Była też napędzana paliwem płynnym co umożliwiało regulację lub zatrzymanie procesu niemal w każdym momencie (rakiety pomocnicze amerykańskich wahadłowców nie mogą zostać wyłączone po ich uruchomieniu). Rakieta Energia może wynosić dowolny ładunek, nie tylko wahadłowiec, przez co jej ogromy udźwig może zostać znacznie lepiej wykorzystany. Możliwości te zademonstrowała, niedawno odtajniona, misja wyniesienia satelity bojowego Polus. W konfiguracji Energia/Buran całkowity udźwig na niską orbitę okołoziemską wynosił 30 ton. Dla porównania udźwig Space Shuttle to 25 ton.
Wahadłowiec Buran posiadał również możliwość odbywania całkowicie automatycznych lotów kosmicznych i katapultowania foteli załogi.
[edytuj] Promy kosmiczne
[edytuj] USA
- Space Shuttle
- Enterprise (testowy, bez własnego napędu)
- Pathfinder (makieta, nie przystosowana do odbywania lotów)
- Columbia (pierwszy prom w czynnej służbie; stracony w katastrofie)
- Challenger (zbudowany jako testowy, następnie przystosowany do lotów kosmicznych; stracony w katastrofie)
- Discovery
- Atlantis
- Endeavour
[edytuj] ZSRR
Swego czasu, pojawiły się informacje, że jeden z pozostałych wahadłowców radzieckich nazywa się Bajkał, ale informacja ta okazała się prostym żartem primaaprilisowym.
[edytuj] Planowane
- EADS Phoenix (ESA (prototyp promu Hopper)
- Kliper (Rosja)
- Pre-X (CNES)
- USV-X (Włoska Agencja Kosmiczna)
[edytuj] Projekty niezrealizowane
- X-20 Dyna Soar (USA)
- Hermes (ESA)
- Hope-X (Japonia)
- Silbervogel – pierwowzór współczesnych wahadłowców, suborbitalny bombowiec projektowany podczas II wojny światowej przez niemieckiego inżyniera Eugena Sängera
[edytuj] Zobacz też
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
