Ustrój polityczny Bośni i Hercegowiny

Z Wikipedii

Bośnia i Hercegowina
Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Bośni i Hercegowiny Ustrój polityczny Konstytucja Wysoki Przedstawiciel Miroslav Lajčák Zgromadzenie Parlamentarne Izba Reprezentantów Izba Narodów Przewodniczący Prezydium Republiki Haris Silajdžić Premier federalny Nikola Špirić Federacja Bośni i Hercegowiny Prezydent Borjana Krišto Premier Ahmet Hadžipašić Republika Serbska Prezydent Adil Osmančević (p.o.) Premier Milorad Dodik Rząd Podział administracyjny Partie polityczne Polityka zagraniczna Wikiprojekt Polityka

Bośnia i Hercegowina jest państwem federacyjnym, złożonym z dwóch członów: Federacji Bośni i Hercegowiny oraz z Republiki Serbskiej.

Treść konstytucji Bośni i Hercegowiny została ustalona jako załącznik nr 4 do układu pokojowego z Dayton z 21 listopada 1995 roku. Została podpisana w Paryżu 12 grudnia 1995 roku. Widoczny jest wyraźny wpływ amerykańskiej myśli politycznej oraz położenie szczególnego nacisku na zachowanie równowagi pomiędzy udziałem we władzy poszczególnych narodowości zamieszkujących to państwo.

Spis treści

1 Parlament
- 1.1 Partie polityczne
2 Prezydium
3 Rada Ministrów
4 Sąd Konstytucyjny
5 Wysoki Przedstawiciel ONZ dla Bośni i Hercegowiny
6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Parlament

Zgromadzenie Parlamentarne (Skupstina) składa się z dwóch izb:

Izby Narodów (boś. Vijeće Naroda) - zasiada w niej 15 delegatów, 2/3 spośród nich pochodzi z Federacji Bośni i Hercegowiny (pięciu Chorwatów i pięciu Bośniaków, a 1/3 z Republiki Serbskiej (pięciu Serbów). Delegaci ci są desygnowani przez zgromadzenia parlamentarne poszczególnych elementów składowych federacji. Kworum stanowi dziewięciu członków izby. W skład tej liczby musi wchodzić co najmniej trzech Bośniaków, trzech Chorwatów i trzech Serbów.
Izby Reprezentantów (boś. Predstavnički Dom, chor. Zastupnički Dom, serb. Представнички Дом) - zasiada w niej 42 członków, spośród których 2/3 pochodzi z terenów Federacji a 1/3 z terytorium Republiki Serbskiej. Członkowie Izby Reprezentantów wybierani są w wyborach powszechnych i bezpośrednich na mocy ordynacji wyborczych przyjmowanych przez zgromadzenia parlamentarne poszczególnych podmiotów federacji. Kworum w tej izbie parlamentu stanowi większość jego ustawowej liczby członków.

Obydwie izby wybierają za pomocą większości zwykłej jednego Serba, Bośniaka i Chorwata spośród swoich członków, którzy to rotacyjnie obejmują stanowisko przewodniczącego i wiceprzewodniczącego izby. Uchwalenie jakichkolwiek aktów prawnych przez parlament wymagają zgody obu izb. Tak więc system w Bośni i Hercegowinie można nazwać bikameralizmem symetrycznym.

Wszelkie decyzje podejmowane są za pomocą większości głosów. Przewodniczący musi jednak dopilnować, aby podczas głosowania obecna była przynajmniej 1/3 delegatów lub członków izb parlamentu z poszczególnych podmiotów federacji. Dodatkowo, jakaś decyzja parlamentu może zostać uznana za niszczącą dla życiowych interesów Bośniaków, Chorwatów lub Serbów poprzez zagłosowanie za uznaniem jej za taką przez większość członków parlamentów którejś z tych narodowości. Jest ona wówczas obiektem prac Komisji Wspólnej w skład której wchodzi po trzech przedstawicieli każdej z narodowości, Jeżeli prace Komisji w ciągu 5 dni nie przyniosą efektów, wówczas akt prawny zostaje rozpatrzony przez Sąd Konstytucyjny.

Izba Narodów może zostać rozwiązana przez Prezydium, albo przez samą siebie, na mocy uchwały wspartej większością przynajmniej dwóch z trzech narodowości w izbie,

Główne zadania Zgromadzenia Parlamentarnego:

wydawanie aktów legislacyjnych wprowadzających w życie decyzje prezydencji lub własnych,
decydowanie o działalności instytucji wewnętrznych państwa lub wypełnianiu zobowiązań międzynarodowych państwa,
przyjmuje budżet,
decyduje o ratyfikacji umów międzynarodowych,
realizowanie zobowiązań powstałych na mocy porozumień zawartych pomiędzy poszczególnymi podmiotami federacji.

[edytuj] Partie polityczne

W Bośni i Hercegowinie system partyjny jest mocno sfragmentaryzowany, z powodu wieloetniczności, tak naprawdę żadna partia polityczna nie ma szans na samodzielne objęcie władzy, musi więc tworzyć koalicje innymi ugrupowaniami. Każda z głównych narodowości zamieszkujących państwo ma jednak swoją główną partie polityczną, która cieszy się poparciem większości obywateli danej narodowości.

Partie wieloetniczne:

Partia Bośniacka (Bosanska stranka)
Obywatelska Partia Demokratyczna (Građanska demokratska stranka)
Partia Liberalno-Demokratyczna (Liberalna demokratska stranka)
Partia Dla Bośni i Hercegowiny (Stranka za Bosnu i Hercegovinu)
Ludowa Partia Bośni i Hercegowiny (Stranka penzionera/umirovljenika BiH)
Socjaldemokratyczna Partia Bośni i Hercegowiny (Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine)

Partie Bośniaków:

Bośniackohercegowińska Partia Patriotyczna (Bosanskohercegovačka Patriotska Stranka)
Demokratyczna Wspólnota Narodowa (Demokratska Narodna Zajednica)
Partia Akcji Demokratycznej (Stranka Demokratske Akcije)

Partie Serbów:

Demokratyczna Partia Republiki Serbskiej (Demokratska stranka RS)
Demokratyczny Sojusz Ludowy (Demokratski narodni savez)
Partia Demokratycznego Postępu (Partija demokratskog progresa RS)
Partia Niezależnych Socjaldemokratów (Stranka nezavisnih socijaldemokrata)
Ludowa Partia Republiki Serbskiej (Penzionerska stranka Republike Srpske)
Serbska Partia Demokratyczna (Srpska demokratska stranka)
Serbski Sojusz Ludowy Republiki Serbskiej (Srpski narodni savez RS)
Serbska Radykalna Partia Republiki Serbskiej (Srpska radikalna stranka RS)
Socjalistyczna Partia Republiki Serbskiej (Socijalistička partija Republike Srpske)
Liga Ludowego Odrodzenia (Savez narodnog preporoda)

Partie Chorwatów:

Chrześcijańscy Demokraci (Demokršćani)
Chorwacka Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (Hrvatska kršćanska demokratska unija)
Chorwacka Demokratyczna Unia Bośni i Hercegowiny (Hrvatska demokratska zajednica)
Chorwacka Partia Praw (Hrvatska stranka prava)
Chorwacka Partia Ludowa (Hrvatska seljačka stranka)
Chorwacji Blok Prawicy (Hrvatski pravaški blok)
Blok Ekonomiczny (Ekonomski blok HDU - Za boljitak)
Nowa Chorwacka Inicjatywa (Nova hrvatska inicijativa)

[edytuj] Prezydium

Prezydium składa się z trzech członków: Bośniaka, Chorwata (wybieranych w powszechnych wyborach bezpośrednich z terytorium Federacji Bośni i Hercegowiny) oraz Serba (wybieranego w taki sam sposób z terenów Republiki Serbskiej). Pierwszych członków Prezydium wybrano na 2 lata, obecnie ich kadencja trwa 4 lata. Dopuszczalna jest jedna reelekcja poszczególnych osób. Członkowie Prezydium wybierają spośród siebie przewodniczącego.

Siedziba Prezydium w Sarajewie

Prezydium jest odpowiedzialne m.in. za:

prowadzenie polityki zagranicznej państwa,
przyjmowanie i wysyłanie dyplomatów (spośród których nie więcej jak 2/3 może pochodzić z terytorium Federacji),
reprezentowanie Bośni i Hercegowiny na arenie międzynarodowej,
prowadzenie rokowań, negocjacji i za zgodą Zgromadzenia Parlamentarnego, ratyfikowanie umów międzynarodowych,
wykonywanie decyzji parlamentu,
proponowanie, na mocy propozycji Rady Ministrów, rocznego budżetu Zgromadzeniu Palrmentarnemu do przyjęcia,
przedkładaniu parlamentowi rocznych zwiadomień o wydatkach Prezydium.

[edytuj] Rada Ministrów

Prezydium nominuje Radę Ministrów, która obejmuje urząd po zaaprobowaniu jej przez Izbę Reprezentantów. Przewodniczący Prezydium sam nominuje natomiast ministra spraw zagranicznych i ministra handlu zagranicznego. Nie więcej jak 2/3 ministrów może pochodzić z terenów Federacji. Przewodniczący Prezydium nominuje także przewodniczącego Rady Ministrów, który nie może być tej samej narodowości, co większość ministrów w Radzie. Obejmuje on swój urząd po udzieleniu mu poparcia przez Izbę Reprezentantów. Rada Ministrów ma obowiązek rezygnacji w przypadku udzielenia jej wotum nieufności przez Zgromadzenie Parlamentarne.

[edytuj] Sąd Konstytucyjny

Organ ten składa się z 9 członków. 4 pochodzi z nominacji Izby Reprezentantów Federacji, a dwóch asygnuje Zgromadzenie Republiki Serbskiej. Pozostałych 3 sędziów nominuje prezes Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w porozumieniu z prezydencją. Kadencja członków Sądu wynosi 5 lat.

Sąd Konstytucyjny stoi na straży konstytucji, rozstrzyga spory pomiędzy podmiotami federacji, jest organem odwoławczym od decyzji sądów wszelkiego typu, bada zgodność ustaw i aktów prawnych niższego rzędu z konstytucją, Europejską Konwencją Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz z protokołami do niej.

Decyzje Sądu są ostateczne (nie ma instytucji odwoławczej) i nieodwołalne (niemożliwa jest rewizja wyroku).