Szafran spiski
Z Wikipedii
| Szafran spiski | |
 |
|
| Systematyka wg Reveala | |
| Domena | jądrowce |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | naczyniowe |
| Nadgromada | nasienne |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | jednoliścienne |
| Rząd | kosaćcowce |
| Rodzina | kosaćcowate |
| Rodzaj | szafran |
| Gatunek | szafran spiski |
| Nazwa systematyczna | |
| Crocus scepusiensis | |
| (Rehm. et Woł.) Borbás | |
 Galeria zdjęć i grafik |
|
Szafran spiski, krokus tatrzański (Crocus scepusiensis (Rehm. et Woł.) Borbás) – gatunek rośliny należący do rodziny kosaćcowatych.
Spis treści |
[edytuj] Rozmieszczenie geograficzne
Występuje w Karpatach Zachodnich. W Polsce szafran spiski najliczniej występuje w Tatrach i na Wziesieniu Gubałowskim. Występuje także na Pilsku (Pasmo Babiogórskie), na Wielkiej Raczy (Beskid Żywiecki) i na Leskowcu (Beskid Mały). Poza górami można go spotkać w okolicach, Bochni, Brzeska oraz w Kotlinie Sandomierskiej[1].
[edytuj] Systematyka
Gatunek o niejasnej przynależności systematycznej.[2] Przez część opracowań ujmowany jako takson w randze gatunku.[3] Często włączany do szafranu wiosennego i wtedy nazwa naukowa Crocus scepusiensis traktowana jest jako synonim Crocus vernus (L.) Hill oraz synonim Crocus neapolitanus (Ker-Gawl.) Hegi., który z kolei bywa traktowany jako odmiana szafranu wiosennego (Crocus vernus var. neapolitanus Ker-Gawl.)[4].
[edytuj] Morfologia
- Liście
- 2–4 odziomkowe, wąskolancetowate, o długości do 20 cm, lśniące i z białym paskiem przez środek liścia.
- Kwiaty
- Pojedynczy kwiat na szczycie bezlistnego pędu (kwiat pojawia się bowiem przed rozwojem liści). Kwiat duży, fioletowo-liliowy, o 6 płatkach korony. Słupek jaskrawopomarańczowy, z szyjką o 3 znamionach. Gardziel kwiatu owłosiona. Znamię szafranu zawiera pomarańczowy barwnik - jest to glikozyd protokrocyna. 3 duże, żółte pręciki. Kwitnie od marca do kwietnia.
- Owoce
- 3-komorowa torebka zawierająca żółtawe nasiona.
[edytuj] Biologia
- Bardzo długi kielich kwiatu szafranu spiskiego wyrasta bezpośrednio z ziemi, a zalążnia tkwi w glebie. Podczas dojrzewania nasion szypułka kwiatu rośnie, tak, że nasiona wysuwają się ponad glebę. Prtzy niekorzystnych warunkach pogodowych kwiaty zamykają się.
- Krokusy kwitną tak wczesną wiosną, że często w czasie ich kwitnienia spada śnieg. Niezapylone kwiaty zwijają się wówczas ciasno w pąki i rozwijają ponownie, gdy stopnieje śnieg. Czasami nawet przebijają śnieg wydzielanym ciepłem i kwitną w śniegu. Zapylone kwiaty po zasypaniu śniegiem marnieją, ale zalążki w zalążni rozwijają się i dojrzewają w nasiona [5].
- Nasiona awierają elajosom i są rozsiewane przez mrówki (myrmekochoria)[1]
[edytuj] Ekologia
Siedlisko: Łąki, hale, gatunek charakterystyczny dla koszonych lub wypasanych łąk. Często tworzy bardzo liczne zbiorowiska, całe łany (słynie z tego zwłaszcza Polana Chochołowska). W Tatrach sięga do 1600 m n.p.m., głównie jednak rośnie na polanach w reglu dolnym. Geofit ryzomowy. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Polygono-Trisetion[6].
[edytuj] Ochrona
W Polsce gatunek objęty jest ścisłą ochroną. Zagrożeniem dla gatunku jest zmiana jego naturalnych siedlisk: zaorywanie łąk i pastwisk oraz zaprzestanie koszenia i wypasania łąk. Duża liczba stanowisk jest dobrze chroniona na obszarach parków narodowych[1].
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Halina Pięknoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy (red.) Szweykowski: Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ Mirek, Zbigniew,Piękoś-Mirkowa, Halina,Zając, Adam i Zając, Maria: Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. 9 lutego 1998. [dostęp 3 maja 2007].
- ↑ Reveal James L. System of Classification. PBIO 250 Lecture Notes: Plant Taxonomy. Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999. Systematyka rodzaju szafran wg Reveala. [dostęp 3 maja 2007].
- ↑ Zofia Radwańska-Paryska: Rośliny tatrzańskie. Warszawa: WSiP, 1988. ISBN 83-09-00256-4.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
