Stacja orbitalna
Z Wikipedii
Stacja orbitalna, stacja kosmiczna – sztuczny satelita Ziemi zaprojektowany w taki sposób, aby ludzie mogli w nim mieszkać przez wiele tygodni czy miesięcy.
W odróżnieniu od innych statków kosmicznych stacja orbitalna nie posiada systemu napędowego pozwalającego na wykonywanie dużych manewrów w kosmosie (posiadać może jedynie silniki umożliwiające autonomiczne podnoszenie wysokości orbity ciągle zmniejszającej się wskutek niezerowego oporu aerodynamicznego szczątkowej atmosfery ziemskiej, czy też umożliwiające zmianę orientacji przestrzennej) oraz systemów pozwalających na lądowanie. Lądownik jest zazwyczaj oddzielnym modułem stacji kosmicznej, albo są nimi cumujące do stacji statki kosmiczne.
Spis treści |
[edytuj] Wykorzystanie stacji orbitalnych
Stacje kosmiczne są obecnie wykorzystywane do badań nad fizjologicznymi efektami długotrwałego przebywania ludzi w przestrzeni kosmicznej, a także do prowadzenia szeregu badań i eksperymentów naukowych. Rekord czasu przebywania na pokładzie stacji kosmicznej ustanowił Walerij Poliakow, przebywający w latach 1994-1995 437,7 dni na pokładzie stacji Mir. 3 innych kosmonautów również przebywało na pokładzie Mira ponad rok bez przerwy. Aż do lat 90., praktyczny monopol na konstrukcję stacji kosmicznych mieli Rosjanie. Jedynym amerykańskim projektem, który wszedł do użycia była stacja Skylab, skonstruowana z użyciem pojazdów i technologii opracowanych na rzecz programu Apollo. Rosjanie tymczasem opracowali całą serię stacji Salut, i – stanowiącą duży krok naprzód – modularną stację Mir.
Amerykanie wyprodukowali drugą stację Skylab, ochrzczoną Skylab B. Ze względu na wysokie koszty wyniesienia na orbitę stacji i zaopatrzenia, a także niechęć NASA do kontynuowania lotów rakiet Saturn i kapsuł Apollo w obliczu zbliżającego się wprowadzenia do służby promów kosmicznych, nigdy jej nie wykorzystano. Jej kadłub znajduje się obecnie w National Air and Space Museum w Waszyngtonie. Nie wykorzystano także kilku wyprodukowanych stacji Salut.
Po kontrolowanym sprowadzeniu z orbity stacji Mir w 2001 r., Międzynarodowa Stacja Kosmiczna stała się jedyną pozostającą obecnie na orbicie stacją kosmiczną.
Międzynarodowa Stacja Kosmiczna ISS powstała jako pochodna programu stacji kosmicznej Freedom (stacja kosmiczna), opracowywanej przez dziesięć lat i ostatecznie porzuconej. Składa się częściowo z elementów przygotowywanego w Rosji następcy stacji Mir, czyli Mir 2, która również nigdy nie powstała. Na orbitę nie poleciały nigdy także inne projektowane stacje kosmiczne, m.in. Manned Orbiting Laboratory opracowywana przez USAF, porzucona w roku 1969, na około rok przed pierwszym startem. Był to jeden z nielicznych projektów stricte wojskowej stacji kosmicznej – radziecki wojskowy projekt Ałmaz ukrywany był jako część programu Salut.
Firma Bigelow Aerospace ogłosiła rozpoczęcie prac nad pierwszą komercyjną stacją kosmiczną, zbudowaną z nadmuchiwanych modułów mieszkalnych, opracowanych na podstawie wcześniejszych, porzuconych przez NASA projektów modułów mieszkalnych Transhab. W związku z planowaną budową stacji, firma ogłosiła jednocześnie wzorowany na X-Prize konkurs America's Space Prize, oferując kwotę 50 milionów dolarów firmie, która jako pierwsza skonstruuje zdolny do lotów orbitalnych pojazd wielokrotnego użytku, który będzie w stanie przewozić pasażerów na planowaną stację.
[edytuj] Załogowe stacje orbitalne
- Salut (1-7) – seria radzieckich stacji orbitalnych (1971-1991)
- Mir (20 lutego 1986 - 23 marca 2001) – rosyjska, nieistniejąca już
- Skylab (14 maja 1973 - 11 lipca 1979) – amerykańska, nieistniejąca już
- Międzynarodowa Stacja Kosmiczna
[edytuj] Typy stacji kosmicznych
Dotychczas wykorzystywane stacje kosmiczne dzielą się zasadniczo na dwie kategorie. Stacje wczesne, Salut i Skylab, były konstruowane i wystrzeliwane w całości. Wszystkie konieczne do ich funkcjonowania urządzenia i zapasy znajdowały się na pokładzie w momencie wystrzelenia, i po ich wyczerpaniu lub zużyciu stacje uważano za wykorzystane i porzucano.
Zmiana nastąpiła w misjach Salut 6 i 7 – oba pojazdy wyposażono w porty do dokowania, pozwalające na odwiedzenie stacji przez drugą załogę w nowym pojeździe (ze względów technicznych, kapsuła Sojuz nie może spędzić na orbicie więcej niż kilka miesięcy, nawet w stanie hibernacji, bez znacznej utraty bezpieczeństwa. Dzięki temu można było stale utrzymywać załogę na stacji. Obecność drugiego portu oznaczała, że do stacji cumować mogły także automatyczne pojazdy zaopatrzeniowe Progress, dostarczające załodze zapasy. Stacja Salut 7 pozwoliła na dalsze rozwinięcie koncepcji wykorzystania modułów do konstrukcji stacji kosmicznych – przez opuszczeniem stacji, przyłączono do niej na stałe moduł TKS. Późne stacje Salut stanowią więc pomost między dwiema koncepcjami konstrukcji stacji kosmicznych.
Druga grupa stacji, reprezentowana przez Mir i ISS, opiera się na konstrukcji modularnej. Na orbicie umieszczany jest moduł centralny, stanowiący rdzeń stacji, do którego następnie dodaje się kolejne moduły, najczęściej posiadające własne, konkretne przeznaczenie. Ta metoda konstrukcji stacji pozwala na większą elastyczność, i pozwala na wykorzystanie mniejszych – i tańszych rakiet nośnych. Zaopatrzenie takich stacji dostarczane jest przez regularne loty pojazdów transportowych, co pozwala przedłużać czas funkcjonowania stacji, choć wymaga dość kosztownych startów.
[edytuj] Statystyki załogowych stacji kosmicznych
| Stacja | na orbicie od | zniszczona | Dni na orbicie | Łącznie załoga i goście |
Odwiedziny | Masa (kg) |
||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ogółem | Z załogą | Załogowe | Bezzałogowe | |||||
| Salut 1 | 19 kwietnia 1971 01:40:00 UTC |
11 października 1971 | 175 | 24 | 3 | 2 | 0 | 18 425 |
| Skylab | 14 maja 1973 17:30:00 UTC |
11 lipca 1979 16:37:00 UTC |
2 249 | 171 | 9 | 3 | 0 | 77 088 |
| Salut 3 | 25 czerwca 1974 22:38:00 UTC |
24 stycznia 1975 | 213 | 15 | 2 | 1 | 0 | 18 500 |
| Salut 4 | 26 grudnia 1974 04:15:00 UTC |
3 lutego 1977 | 770 | 92 | 4 | 2 | 1 | 18 500 |
| Salut 5 | 22 czerwca 1976 18:04:00 UTC |
8 sierpnia 1977 | 412 | 67 | 4 | 2 | 0 | 19 000 |
| Salut 6 | 29 września 1977 06:50:00 UTC |
29 lipca 1982 | 1,764 | 683 | 33 | 16 | 14 | 19 000 |
| Salut 7 | 19 kwietnia 1982 19:45:00 UTC |
7 lutego 1991 | 3 216 | 816 | 26 | 12 | 15 | 19 000 |
| Mir | 19 lutego 1986 21:28:23 UTC |
23 marca 2001 05:50:00 UTC |
5 511 | 4 594 | 137 | 39 | 68 | 124 340 |
| ISS | 20 listopada 1998 21:28:23 UTC |
— | **2 473 | **1 759 | **141 | **27 | **21 | **183 283 |
- **Statystyki Międzynarodowej Stacji Kosmicznej na 28 sierpnia 2005.
