Skansen Kurpiowski
Z Wikipedii
Skansen Kurpiowski w Nowogrodzie im. Adama Chętnika - został założony 19 czerwca 1927 roku przez Adama Chętnika jako Muzeum Kurpiowskie. Leży na tzw. Górze Ziemowita naprzeciw ujścia Pisy do Narwi. Należy do dwóch najstarszych muzeów budownictwa ludowego w Polsce. Zbiory, w liczbie około 3000 eksponatów, pochodziły głównie z zasobów prywatnych Adama Chętnika i związane były z Kurpiowską Puszczą Zieloną.
[edytuj] Historia muzeum
Według wspomnień Adama Chętnika, już w 1909 rozpoczął on gromadzenie zbiorów z myślą o utworzeniu muzeum kurpiowskiego. Zbierał ciekawe okazy przyrody nieożywionej, numizmaty, historyczne dokumenty, znaleziska archeologiczne, a przede wszystkim zabytki etnograficzne. Muzeum według niego miało "ułatwiać naukę szkołom miejscowym i okolicznym, związać młodzież z terenem i z ziemią polską".
Część zbiorów została przekazana przed I wojną światową do tworzących się wówczas muzeów regionalnych w Ostrołęce i Łomży. Podczas wojny zbiory te zaginęły: zbiory ostrołęckie spakowane i wywiezione spłonęły w wyniku działań wojennych, w Łomży zaś przekazane na czas wojny w ręce prywatne zostały zaprzepaszczone. Wskutek tych doświadczeń, Adam Chętnik zaczął myśleć o utworzeniu własnego muzeum w Nowogrodzie.
W 1919 Adam Chętnik własnym nakładem kosztów zakupił ziemię, na której osiedlił się z żoną Zofią i gdzie planował założyć muzeum. Przez kilka lat samodzielnie uporządkowywał nabyty kawałek ziemi. Przy budowie i utrzymaniu muzeum działali też wolontariusze z Nowogrodu i okolicznych miejscowości. Pierwszy chata, wraz z oryginalnym wyposażeniem, stanęła w muzeum w 1923, już po czterech latach ilość eksponatów urosła do 2000. 19 czerwca 1927 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Muzeum Kurpiowskiego w Nowogrodzie. Było to wówczas drugie muzeum na wolnym powietrzu w Polsce. W kolejnych latach liczba zbiorów sukcesywnie wzrastała. Przy muzeum w 1933 została utworzona przez Towarzystwo Naukowe Płockie Stacja Naukowa Dorzecza Środkowej Narwii. Adam Chętnik był jej kierownikiem aż do wybuchu wojny w 1939.
W czasie wojny muzeum doznało licznych zniszczeń. Adam Chętnik podjął starania odbudowy muzeum po wojnie, a nasilił je po przejściu na emeryturę w 1958. W 1963 otwarto dział bartniczy, później także rolniczy. W końcu lat 70., po zakończeniu rekonstrukcji muzeum, na terenie Skansenu znajdowało się już 16 dużych i 14 małych obiektów architektury drewnianej, z pełnym wyposażeniem, z terenów środkowej i wschodniej Kurpiowskiej Puszczy Zielonej.
[edytuj] Zabytki
Obecnie na trasie zwiedzania muzeum, znajdują się aż 34 przystanki:
- Studnia z Brańszczyka (rekonstrukcja)
- Dworek z Brzózek, I poł. XIXw.
- Leśniczówka z Zawodzia. pocz. XXw.
- Bróg do przechowywania siana z Morgownik (rekonstrukcja)
- Spichlerz z Cięćka, koniec XIX wieku
- Pomnik Stacha Konwy 1922r.
- Ule-kłody tzw. stojaki, XIX w.
- Altana widokowa
- Chałupa z Myszyńca Starego, koniec XIX w.
- Stodoła z Wejdy, XIX w.
- Kierat ze Zdebiska, XIX w.
- Spiechlerz z Piątkowizny, pocz. XX w.
- Folusz do sukna z Jurk, koniec XIX w.
- Wiatrak z Piewek, 1920 r.
- Skrzykowe ule ramowe, pocz. XIX w
- Buda rybacka
- Łódź dębowa z wczesnego średniowiecza
- Chałupa z Kadzidła, XIXw.
- Spichlerz z Kadzidła, 1915 r.
- Spichlerz z Dylewa Starego przełom XVIII/XIX
- Folusz do sukna
- Chałupa z Gawrych, koniec XVIII w.
- Olejarnia z Witowego Mostu,XIX w.
- Kuznia z Zalasa, konie XVIIIw.
- Młyn wodny z Dobregolasu, II poł. XIX w.
- Chałupa z Witowego Mostu, II poł. XIX w.
- Chałupa z Baranowa, 1805 r.
- Obora z Wyku, koniec XIX w.
- Stodoła z Dobregolasu, koniec XIX w.
- Karczma z Dylewa
- Altana widokowa
- Chałupa z Łysych, 1923 r.
- Odrzynki drzew bartnych
- Ule-kłody, XIX w.
Skansen Kurpiowski ma charakter parku etnograficznego - nie pokazuje naturalnego rozmieszczenia zabudowań wiejskich, ale skupia się na przedstawianiu walorów architektonicznych ówczesnego budownictwa.
[edytuj] Bibliografia
- Kuczyńska Urszula, Skansen Kurpiowski im. Adama Chętnika w Nowogrodzie (przewodnik), Muzeum Okręgowe, Łomża 1997, ISBN 83-87108-02-2
- Marian Pokropek, Adam Chętnik - badacz Kurpiowszczyzny, Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe, Muzeum Okręgowe w Ostrołęce, 1992
- Strona Internetowa Skansenu, www.skansen.friko.pl, 30.06.2007
- Strona poświęcona Skansenowi, www.skansenkurpiowski.republika.pl, 30.06.2007
